8 lipca br. dyrektor Narodowego Centrum Nauki prof. Andrzej Jajszczyk złożył wizytę w siedzibie tajwańskiej Rady ds. Badań Naukowych (National Science Council) mieszczącej się w stolicy kraju Tajpej. W rozmowach ze strony gospodarzy uczestniczyli: dyrektor generalny ds. współpracy międzynarodowej prof. Willis T. Lee, jego zastępca Ke-Yen Kuo oraz dyrektor ds. programów pani Yueh-Jung Wu. Głównym celem rozmów było ustalenie zasad konkretnej współpracy obu agencji w ramach ogólnej umowy o współpracy podpisanej w roku ubiegłym.
W czasie dyskusji dokonano przeglądu programów grantowych obu agencji, ze szczególnym uwzględnieniem możliwości korzystania z nich naukowców obu krajów w ramach wymiany międzynarodowej, w tym konkursu HARMONIA oferowanego przez NCN. Naukowcy tajwańscy korzystający z grantów NSC mogą dowolnie korzystać z pochodzących z nich środków (w ramach całej sumy grantu) do składania wizyt naukowych w ośrodkach zagranicznych w krajach, z których agencjami grantowymi NSC ma podpisane umowy dwustronne (czyli również w przypadku Polski). Mogą też z tych funduszy finansować wizyty naukowe badaczy zagranicznych na Tajwanie. Poza środkami ze standardowych grantów wymiana taka może być realizowana z osobnej puli 50 mln USD pozostającej w dyspozycji działu współpracy międzynarodowej NSC.
NSC deklaruje pomoc dla naukowców z Polski chcących prowadzić na Tajwanie badania z szeroko rozumianej humanistyki i nauk o sztuce. Należy podkreślić, że na Tajwanie znajduje się wiele bezcennych obiektów sztuki i literatury chińskiej, które znalazły się tam po wojnie domowej zakończonej w 1949 roku, w tym wyposażenie pałacu cesarskiego w Pekinie. Istnieje też tam ciągłość szkół i tradycji naukowych z chińskiego kręgu kulturowego, nie przerwana Rewolucją Kulturalną, tak jak stało się na terenie Chin kontynentalnych.
Tajwan, mimo niewielkiej powierzchni wyspy, odpowiadającej powierzchni województwa mazowieckiego (znaczna część kraju jest pokryta górami; ponad 200 wierzchołków przekracza 3 tys. m n.p.m.), zamieszkałej przez 23 miliony mieszkańców, odnotowuje znaczące osiągnięcia naukowe i techniczne. Wyrazem tego są dobrej klasy uniwersytety oraz trzy wielkie parki technologiczne, wyposażone w nowoczesne urządzenia badawcze. Na przykład National Taiwan University, w tzw. rankingu szanghajskim zajmuje miejsce w zakresie 100-150, a dwa inne także wyprzedzają w tym rankingu najlepsze polskie uczelnie. Tajwan jest największym na świecie producentem półprzewodnikowych układów scalonych i drugim w skali światowej ich projektantem. Ma też bardzo dużo innowacyjnych przedsiębiorstw małej i średniej wielkości. Nakłady na naukę na Tajwanie stanowią ok. 3% produktu krajowego brutto (planuje się zwiększenie tego udziału do 4%), z czego 1/4 pochodzi z funduszy publicznych, a 3/4 z prywatnych.
NSC mieści się w nowoczesnym wieżowcu, który na planie miasta oznaczony jest jako „Technology Building.” Agencja finansuje zarówno projekty z obszaru badań podstawowych jak i stosowanych. Roczny budżet agencji wynosi ok. 1 miliarda dolarów amerykańskich, z czego 50 mln USD przypada na projekty rozdzielane bezpośrednio w ramach współpracy międzynarodowej. 50% budżetu jest rozdzielanych zna zasadzie projektów zgłaszanych od dołu (bottom-up), 25% przeznacza się na programy celowe (mission-oriented programs), a pozostałe 25% – na infrastrukturę badawczą i aparaturę. Programy celowe obejmują obecnie następujące obszary: techniki informacyjne i telekomunikacyjne (ICT), neurobiologia, biofarmaceutyki, inteligentna elektronika i energia.
NSC przyjmuje rocznie ok. 30 tys. wniosków grantowych, z których ok. 12 tys. otrzymuje finansowanie, czyli współczynnik sukcesu wynosi 40%. Ocena wniosków odbywa się na zasadzie środowiskowej (peer review), przy czym w ocenie projektów wysokobudżetowych uczestniczą eksperci zagraniczni. Ze środków grantowych naukowcy mogą wypłacać sobie dodatkowe wynagrodzenie nie przekraczające 3,5 miesięcznej pensji rocznie. Wnioski grantowe są składane wyłącznie elektronicznie, natomiast w przypadku umów są wymagane dokumenty papierowe. NSC zatrudnia 260 osób na stałych etatach i 250 osób na umowach czasowych. Większość pracowników współdzieli duże sale, przedzielone niskimi, lekkimi ściankami działowymi.
W końcowej części rozmów omawiano bardziej długofalową propozycję konkursów grantowych ogłaszanych wspólnie przez NCN i NSC. Potwierdzono zasadność ich przygotowania, przy zachowaniu zasady oceny wniosków przez obie agencje osobno, a następnie wspólne uzgadnianie ocen. Każda z agencji finansowałaby naukowców ze swoich krajów biorących udział we wspólnym projekcie. Jednocześnie zgodzono się, że ogłoszenie konkursów omawianego typu nie będzie możliwe w krótkiej perspektywie z powodu braku odpowiednich zasobów kadrowych w NCN.
Tekst i zdjęcie: Andrzej Jajszczyk