8 kwietnia w siedzibie NCN w Krakowie odbyło się posiedzenie plenarne Rady z udziałem prof. Leny Kolarskiej-Bobińskiej – Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, dyrekcji oraz pracowników NCN.
Bardzo ważną kwestią poruszoną przez prof. Kolarską-Bobińską jest promowanie zaleceń Europejskiej Karty Naukowca oraz Kodeksu postępowania przy rekrutacji pracowników naukowych. Karta obowiązuje od 2005 r., a w Polsce tylko dwa instytuty posiadają certyfikat o stosowaniu zawartych w Karcie zasad etycznych i zasad zatrudnienia. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego zwróciło się do agencji wykonawczych o uwzględnienie zasad karty w regulacjach konkursowych.
– Należy zwrócić uwagę, że Komisja Europejska w niektórych przypadkach w programie Horyzont 2020 traktuje zasady wynikające z karty i kodeksu jako obowiązkowe. Przystąpienie do realizacji ich postanowień przez polskie jednostki ułatwi im sięganie po granty europejskie – podkreśliła Pani Minister.
Członkowie Rady NCN, po dyskusji, stwierdzili, że Centrum stosuje w swojej praktyce większość z postulatów zawartych w Europejskiej Karcie Naukowca. W związku z tym, w odpowiedzi na apel Pani Minister, Rada postanowiła przedyskutować na najbliższym posiedzeniu sprawę przyjęcia stosownej uchwały.
Jak podkreśliła prof. Lena Kolarska-Bobińska, Narodowe Centrum Nauki odgrywa ogromną rolę w podnoszeniu jakości polskiej nauki. W 2015 r. Centrum przeznaczy kwotę ponad 871 mln zł na finansowanie badań podstawowych w formie projektów badawczych, stypendiów doktorskich oraz staży podoktorskich. Zainteresowanie konkursami NCN wciąż rośnie, co przy tej wysokości budżetu przekłada się na współczynnik sukcesu w wysokości 16%.
– Przy tak niskim wskaźniku sukcesu, system nie działa prawidłowo lecz demotywująco. Dobre wnioski nie otrzymują finansowania z powodu braku środków, a to powoduje niezadowolenie w środowisku naukowym – zaznaczył prof. Zbigniew Błocki, dyrektor Narodowego Centrum Nauki.
Ostatnie prace Rady NCN miały na celu próbę zmiany filozofii systemu grantowego w Polsce i dalsze zbliżenie jego kształtu do zachodnich standardów. Stąd nacisk na budowanie mocnych zespołów badawczych oraz preferowanie stabilnego zatrudniania w grantach, m.in. w postaci zatrudnień etatowych, tworzenie stanowisk typu post-doc i przyznawanie stypendiów naukowych dla doktorantów i studentów zaangażowanych w realizację projektów.
– Począwszy od ostatnio ogłoszonych konkursów, wprowadziliśmy dużą zmianę dotyczącą kwestii wynagrodzeń w grantach. Naszym celem było stworzenie systemu wyraźnie wzmacniającego rozwój kadry naukowej w postaci pełnoetatowego zatrudnienia typu post-doc oraz stypendiów naukowych – podkreślił prof. Michał Karoński.
Pani Minister Lena Kolarska-Bobińska podkreśliła, że kieruje swoje działania na umiędzynarodowienie polskiej nauki. Priorytetem jest zwiększenie uczestnictwa polskich naukowców w pakcie Horyzont 2020.
Podczas posiedzenia dyskutowano również na temat dostępności środków europejskich dla polskich naukowców. NCN działa aktywnie na tym polu, nie tylko zabiegając o środki dostępne w ramach POIR oraz POWER. Dyrektor NCN zwrócił uwagę, że Centrum zdobyło bezpośrednio z Komisji Europejskiej dofinansowanie konkursu POLONEZ dla naukowców przyjeżdżających z zagranicy, którzy chcą prowadzić badania w polskich jednostkach naukowych. Narodowe Centrum Nauki koordynuje również działania zmierzające do zbudowania sieci instytucji partnerskich w dziedzinie technologii kwantowych w ramach programu Quant-ERA. List intencyjny popierający inicjatywę podpisało już 14 europejskich agencji finansujących badania.
Ważna jest również współpraca Narodowego Centrum Nauki z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju oraz nowe międzyinstytucjonalne konkursy (do tej pory NCN i NCBR zorganizowały wspólnie konkurs TANGO na projekty zakładające wdrażanie w praktyce gospodarczej i społecznej wyników uzyskanych w rezultacie badań podstawowych). Uruchomienie tej ścieżki jest niezwykle istotne dla rozwoju polskiego systemu grantowego.
Podczas posiedzenia poruszano również zagadnienia związane z otwartym dostępem do publikacji naukowych, w związku z pracami nad Planem wdrożenia otwartego dostępu do treści naukowych w Polsce.
Dyskutowano na temat korzystania polskich zespołów badawczych z dużej infrastruktury badawczej, np. CERN, międzynarodowych obserwatoriów astronomicznych oraz długofalowych programów badawczych, ważnych z punktu widzenia polskiej nauki i państwa. Pani Minister podkreśliła konieczność wspierania członkostwa Polski i polskich naukowców w dużych organizacjach międzynarodowych, ze względu na prestiż tych organizacji i ich rolę w kształtowaniu polityki naukowej na świecie.
Prof. Kolarska-Bobińska zapowiedziała również otwarcie projektu flagowych uniwersytetów, w którym zostanie wyłonionych kilka najlepszych jednostek naukowych, które otrzymają dodatkowe wsparcie z budżetu państwa.
Pani Minister podkreśliła, że rola NCN w finansowaniu badań podstawowych w Polsce jest niezwykle istotna i podziękowała Radzie oraz kierownictwu Centrum za pracę nad stworzeniem i dopasowaniem systemu grantowego do potrzeb polskich naukowców.
