Dr hab. Dawid Pinkowicz, dr Roman Szczęsny oraz dr hab. Michał Wierzchoń otrzymali prestiżowe wyróżnienie przyznawane przez Narodowe Centrum Nauki za szczególne osiągnięcia naukowe w zakresie badań podstawowych. Laureaci otrzymają nagrody pieniężne w wysokości 50 tys. zł.
Ideą Nagrody NCN jest wspieranie najwybitniejszych uczonych prowadzących badania na polu badań podstawowych w polskich jednostkach naukowych. Ustanowione w 2013 r. wyróżnienie przyznawane jest badaczom do 40. roku życia i jest wręczane w trzech obszarach badawczych: naukach humanistycznych, społecznych i o sztuce, naukach o życiu oraz naukach ścisłych i technicznych.
Cieszy mnie, że niezwykle prestiżowa nagroda, jaką jest wyróżnienie przyznawane przez Narodowe Centrum Nauki, została wręczona dziś już po raz siódmy – powiedział Jarosław Gowin Wiceprezes Rady Ministrów, minister nauki i szkolnictwa wyższego obecny na Gali Nagród Narodowego Centrum Nauki. – Gratuluję obecnym tutaj młodym uczonym ich wybitnych osiągnięć naukowych. Warto podkreślić, że Nagroda NCN łączy świat nauki i biznesu. Narodowe Centrum Nauki co roku zaprasza do współpracy przedsiębiorstwa zaangażowane w działalność społeczną i badawczą, które decydują się przyjąć rolę fundatorów nagród – dodał Premier Jarosław Gowin.
W tym roku nagrody pieniężne ufundowali Adamed Pharma S.A., Fundacja KGHM Polska Miedź oraz firma ASTOR. Gala wręczenia statuetek tradycyjnie już odbyła się w Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach. W obszarze nauk o życiu nagrodę otrzymał dr Roman Szczęsny z Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN. Został doceniony za odkrycie mechanizmu degradacji mitochondrialnego RNA w komórkach ludzkich, wskazującego na rolę mitochondriów w regulacji nieswoistej odpowiedzi immunologicznej. Przedmiotem zainteresowań naukowych dr. Szczęsnego są mechanizmy kontrolujące jakość, ilość oraz obróbkę RNA powstałego w wyniku transkrypcji genomu mitochondrialnego i jądrowego u człowieka. Przełomowe badania, za które został wyróżniony, rozszerzają dotychczasowy repertuar wpływu mitochondriów na funkcjonowanie i losy komórki.
Nagroda Narodowego Centrum Nauki to dla mnie szczególne wyróżnienie. Jej otrzymanie postrzegam jako docenienie mojej pracy badawczej oraz wszystkich osób, które miały wpływ na mój rozwój – mówi dr Szczęsny. – Dotarcie do tego punktu kariery naukowej nie byłoby możliwe, gdyby nie wsparcie i zrozumienie ze strony najbliższych. Sądzę, że dalsze badania nad metabolizmem RNA w mitochondriach człowieka mogą doprowadzić do wielu kolejnych ciekawych odkryć – dodaje.
W naukach ścisłych i technicznych nagrodę otrzymał dr hab. Dawid Pinkowicz z Wydziału Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego, który został wyróżniony za zaprojektowanie nowatorskich multifunkcjonalnych magnesów molekularnych oraz nanomagnesów kwantowych. Dr Pinkowicz zaprojektował i zbadał serię kompleksów metali przejściowych o silnych sprzężeniach magnetycznych pomiędzy jonami metali oraz zaproponował strategię do otrzymywania układów wykazujących dużą anizotropię magnetyczną i bistabilność spinową. Badania umożliwiły poznanie zależności pomiędzy strukturą i dalekozasięgowym porządkiem magnetycznym oraz zaowocowały otrzymaniem nowych nanomagnesów kwantowych.
Uważam, że zajmuję się tym, co w chemii najlepsze – projektowaniem i konstrukcją nowych cząsteczek i układów supramolekularnych. Lubię o sobie myśleć, że jestem architektem świata molekularnego – mówi dr hab. Pinkowicz. – Nie ograniczają mnie tradycyjne podziały na chemię czy fizykę, chemię organiczną czy nieorganiczną. Liczę na to, że takie podejście pozwoli mi "ujarzmić" świat nano, rządzony prawami mechaniki kwantowej, i być może doprowadzi do małej naukowej rewolucji.
Laureatem w obszarze nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce jest dr hab. Michał Wierzchoń z Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Został wyróżniony przez kapitułę Nagrody NCN za prowadzone od lat interdyscyplinarne badania nad świadomością, łączące w kreatywny sposób podejścia badawcze z zakresu filozofii, psychologii poznawczej, kognitywistyki oraz neuronauki. Zaproponował on oryginalny, autorski model teoretyczny świadomości, w ramach którego twierdzi, że dostęp do świadomości ma charakter stopniowalny, a subiektywny charakter informacji jest wynikiem integracji informacji percepcyjnych i pozapercepcyjnych. Badania dr hab. Wierzchonia dotyczą pomiaru świadomości, ale też roli uwagi w nabywaniu świadomego doświadczenia, pamięci ukrytej, substytucji sensorycznej i świadomości cielesnej. Założone i prowadzone przez niego Laboratorium Badań Świadomości (c-lab) w krótkim czasie stało się jedną z wiodących tego typu jednostek naukowych w Europie, zaś on sam współpracuje ze znakomitymi badaczami świadomości z całego świata.
Badania świadomości pozwalają lepiej zrozumieć, jak doświadczamy świat. Wśród wielu teorii pojawiają się i takie, które postulują, że dla świadomości kluczowe jest uprzednie doświadczenie, indywidualna historia. W swoich pracach zazwyczaj staram się przekonywać, że to nie ona jest dla świadomości najważniejsza – wyjaśnia dr hab. Wierzchoń. – Dziś jednak, patrząc na swoją drogę naukową, myślę, że ta teoria dobrze opisuje doświadczenie bycia nagrodzonym. Czuję się zaszczycony, ale myślę też o swojej naukowej drodze i o osobach, które na niej spotkałem. Myślę o moich mistrzach i o współpracownikach z którymi prowadziłem i prowadzę badania, ale też spieram się, dyskutując o naturze świadomości. To dzięki tym dyskusjom lepiej rozumiem to, co badamy. I dzięki nim wciąż wiem, że przed nami dalsze fascynujące wyzwania. To nasza wspólna nagroda – dodaje naukowiec.
Kandydatów do Nagrody NCN wskazują naukowcy, m.in. byli członkowie Rady NCN, dotychczasowi przewodniczący Zespołów Ekspertów NCN, laureaci Nagrody z poprzednich lat, a także inni wybitni przedstawiciele świata nauki wskazani przez Radę i dyrektora NCN. W tej edycji do zgłaszania kandydatów uprawnionych było 530 osób. Nominowano 51 naukowców, spośród których w drugim etapie wyłonionych zostało sześciu finalistów, po dwóch w każdym z trzech obszarów. Ostateczny wybór laureatów należał do Kapituły Nagrody NCN złożonej z przedstawicieli Centrum i fundatorów Nagrody.
fot. Michał Niewdana/NCN
