Jak przechowywać dane badawcze? Komu można je udostępniać? Jakie są dobre praktyki w zakresie zarządzania danymi badawczymi? Z tymi i innymi pytaniami mierzą się na co dzień naukowcy. Odpowiedzi dostarcza nowy kurs online MOOC przygotowany przez Zespół Otwartej Nauki Narodowego Centrum Nauki. Jest dostępny bezpłatnie na platformie Navoica.
Pierwszy anglojęzyczny kurs poświęcony zarządzaniu danymi badawczymi (Research Data Management) jest skierowany do naukowców oraz osób przygotowujących się do prowadzenia badań, a także do wszystkich zainteresowanych zdobyciem wiedzy dotyczącej zarządzania danymi badawczymi i otwartego udostępniania danych.
– Pomysł na kurs zrodził się z rozmów z naukowcami. Wszyscy widzimy, że współczesna nauka opiera się na ogromnych ilościach danych, które pochodzą z różnych źródeł. Często te dane generowane są w sposób automatyczny. Ale sama produkcja danych nie wystarczy. Należy wiedzieć jak je uporządkować, przechowywać, udostępniać i ponownie wykorzystywać – zgodnie z zasadami FAIR oraz politykami otwartej nauki (Open Science). Tymczasem wielu naukowców mówiło nam, że brakuje im wiedzy i wsparcia w tym zakresie. Dlatego narodził się pomysł na taki kurs, najpierw w j. polskim, a teraz w odpowiedzi na potrzeby anglojęzycznych badaczy pracujących w Polsce – j. angielskim – mówi dr Aneta Pazik- Aybar, Kierowniczka Zespołu Otwartej Nauki.
Kurs anglojęzyczny powstał w oparciu o cztery kursy w języku polskim, które na zlecenie NCN przygotowało wcześniej Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego. Powstanie wersji anglojęzycznej skoordynował NCN, dzięki wsparciu otrzymanemu w ramach projektu EOSC Focus.
Moduły i tematy
Kurs został podzielony na sześć modułów tematycznych, obejmujących najważniejsze zagadnienia z obszaru zarządzania danymi badawczymi: od wprowadzenia do otwartej nauki, przez planowanie danych i kwestie prawne, aż po sposoby przechowywania i udostępniania danych w repozytoriach naukowych. Wszystko to z uwzględnieniem wytycznych Narodowego Centrum Nauki i Komisji Europejskiej.
Z kursu uczestnik dowie się, jak wygląda otwarta komunikacja naukowa oraz polityka otwartej nauki realizowana przez agencje finansujące badania i jak przygotować Plan Zarządzania Danymi (Data Management Plan, DMP) zgodnie z wytycznymi Narodowego Centrum Nauki. Otrzyma także praktyczne wskazówki, jak zarządzać danymi i je udostępniać zgodnie z zasadami FAIR. Co ważne, na kursie będzie można poznać różne typy repozytoriów danych badawczych, ich funkcje oraz sposób ich użycia. Pozwoli to lepiej zrozumieć podstawowe aspekty prawne związane z pracą z danymi badawczymi i ich udostępnianiem. Po ukończeniu kursu uczestnicy będą wiedzieć jakie są typy i bazy danych, trwałe identyfikatory, metadane oraz pozna rolę data stewarda (opiekuna danych) w instytucji naukowych.
Kurs jest bezpłatny, a jego ukończenie potwierdza certyfikat. Materiały zostały przygotowane w sposób przystępny dla obiorcy. Uczestnicy mają dostęp nie tylko do dokumentów, ale również do prezentacji, nagrań wideo czy wywiadów z ekspertami. Dużą wartością dodaną kursu jest forum dyskusyjne, na którym można zadawać pytania i wymieniać się doświadczeniem z innymi kursantami. Kurs jest dostępny na platformie NAVOICA do czerwca 2026 r. Za jego przygotowanie odpowiada Zespół Otwartej Nauki.
Kursy MOOC z zakresu zarządzania danymi badawczymi, skierowane do naukowców i data stewardów, cieszą się coraz większą popularnością. Skorzystać z nich mogą wszyscy – niezależnie od posiadanej afiliacji uczelnianej.
Z każdej z dwóch uruchomionych do tej pory edycji kursów w języku polskim (na poziomie podstawowym i średnio-zaawansowanym) skorzystało ponad 5 tysięcy osób, co łącznie przekłada się na ponad 10 tysięcy kursantów podnoszących kompetencje w obszarze zarządzania danymi. Ponadto, z najnowszego kursu uruchomionego przez NCN w języku angielskim skorzystało ponad 500 osób przez zaledwie 4 miesiące od jego opublikowania na platformie Navoica.