Niesporczaki, czyli wodne misie Arktyki

Arktyka to jedno z miejsc na naszej planecie, o którym bardzo często słyszymy w mediach ze względu na zmiany klimatu, które istotnie wpływają na ten chłodny obszar Ziemi, powodując topnienie i cofanie się lodu arktycznego. Wiąże się to ze zmianami w funkcjonowaniu wrażliwych ekosystemów arktycznych. Zmiany klimatu wpływają na wcześniejsze pojawianie się wielu grup zwierząt w miejscach ich rozrodu, zmiany w składzie bazy pokarmowej oraz pojawianie się organizmów w miejscach odsłoniętych przez lodowce, co z kolei wpływa na zmiany wzorców rozmieszczenia wielu grup zwierząt. Obiektem moich badań są niesporczaki – zwierzęta o średniej wielkości 0,3 mm, nazywane w literaturze anglojęzycznej water bears (pod mikroskopem wyglądają jak małe niedźwiedzie). Organizmy te znane są ze swojej odporności na zmienne i ekstremalne warunki środowiska. Są one stałym elementem mikroświata zwierzęcego w Arktyce. Żyją w mchach, porostach, glebie, a nawet na powierzchni lodowców.

Teren moich badań to archipelag Svalbard, położony w europejskiej części Arktyki, składający się z kilkudziesięciu wysp. Na klimat archipelagu mają wpływ prądy morskie, ciepły oraz zimny. Występują tam różne typy lodowców, a na zboczach górskich gniazdują ptaki planktonożerne. W swoich badaniach opisałem pozytywny wpływ guana z kolonii ptaków arktycznych na liczebność i wielkość niesporczaków w ekosystemach tundrowych. Pokazałem także, że na lodowcach możemy znaleźć gatunki unikatowe, których nie znajdziemy w otaczającej je tundrze. Ponadto opisałem funkcję tych mikroskopijnych zwierząt w ekosystemach glacjalnych. Kolejny etap badań to opracowanie wzorców rozmieszczenia niesporczaków na wyspach archipelagu Svalbard, przy uwzględnieniu wielkości wyspy oraz wpływu prądów morskich. Pozwoli to odpowiedzieć na pytanie, czy charakterystyka wyspy oraz zmiany klimatu wpływają nie tylko na duże niedźwiedzie polarne, ale także na te mikroskopijne wodne misie.

Dla biologa Arktyka to szczególne miejsce, które charakteryzuje się względnie słabą antropopresją, obecnością młodych ekosystemów oraz skupiskowym rozmieszczeniem kolonii ptaków morskich użyźniających ubogie siedliska lądowe. Nasza wiedza na temat mikrofauny i funkcjonowania ekstremalnych ekosystemów (np. lodowców) jest wciąż niewielka. Praca ta jest tym bardziej ważna ze względu na szybko zachodzące zmiany klimatyczne. Badania zwierząt, które żyją w ekstremalnych siedliskach, to poważny wkład w zagadnienia związane z różnorodnością biologiczną, ekologią czy biogeografią. Mogą one być podstawą do dalszych prac z zakresu ochrony środowiska, które pozwolą poznać relacje między powierzchnią a liczbą gatunków czy nawet astrobiologii.

mgr Krzysztof Zawierucha

Doktorant w Zakładzie Taksonomii i Ekologii Zwierząt na Wydziale Biologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Interesuje się niesporczakami (Tardigrada) – mikroskopijnymi bezkręgowcami. W pracy doktorskiej zajmuje się ekologią i różnorodnością niesporczaków na Svalbardzie. Pracuje także nad różnorodnością bezkręgowców oraz czynnikami wpływającymi na ich zgrupowania na lodowcach. Laureat konkursów Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (Diamentowy Grant), NCN (PRELUDIUM) oraz licznych stypendiów. Autor oraz współautor trzydziestu publikacji z JCR (Journal Citation Reports).

Data publikacji: 10.07.2015