Podnoszenie świadomości na temat różnorodności biologicznej gleby

Projekt „SoilRise: Podnoszenie świadomości na temat różnorodności biologicznej gleby i zwiększanie liczby monitorowanych miejsc w ramach nauki obywatelskiej (BiodivMon)” to inicjatywa łącząca zaawansowane badania naukowe z szeroko zakrojoną popularyzacją wiedzy o organizmach glebowych. Jej głównym celem jest wzmocnienie roli człowieka w ochronie i poznaniu fauny glebowej, a także podkreślenie znaczenia dżdżownic jako kluczowych organizmów dla funkcjonowania ekosystemów lądowych.

prof. dr hab. inż. Agnieszka Józefowska, fot. Łukasz Bera Realizacja projektu opiera się na dwutorowym podejściu: z jednej strony prowadzone są badania naukowe nad zmiennością populacji dżdżownic i ich ekologią, z drugiej – rozwijana jest koncepcja nauki obywatelskiej (Citizen Science), angażująca różne grupy społeczne w monitoring organizmów glebowych. Projekt odpowiada na jedno z największych wyzwań współczesnej ekologii – ograniczoną wiedzę o bogactwie gatunkowym organizmów glebowych, której poznanie jest niezbędne do opracowania skutecznych metod ochrony gleb.

Projekt SoilRise wdraża trójstopniowy model nauki obywatelskiej oparty na systemie studentów-mentorów: i) Studenci kierunków przyrodniczych uczestniczą w szkoleniach z ekologii dżdżownic oraz standaryzowanych metod poboru próbek; ii) Następnie angażują lokalne społeczności – rolników, ogrodników czy organizacje społeczne – w zbieranie danych na temat dżdżownic i gleby; iii) Zgromadzone dane są weryfikowane przez naukowców, co zapewnia ich wysoką jakość i porównywalność na poziomie międzynarodowym.

SoilRise ma charakter międzynarodowy – realizowany jest we współpracy z partnerami z Niemiec, Irlandii, Francji, Austrii i Polski. Badania koncentrują się na pytaniach o wpływ środowisk miejskich i wiejskich na bioróżnorodność dżdżownic oraz o znaczenie czynników klimatycznych i historycznego użytkowania gruntów dla składu gatunkowego. Analiza zróżnicowania populacji w skali kontynentu umożliwi lepsze zrozumienie mechanizmów kształtujących bioróżnorodność glebową i dostarczy cennych danych dla ochrony środowiska.

prof. dr hab. inż. Agnieszka Józefowska, fot. Łukasz Bera Dżdżownice, jako istotny element fauny glebowej, pełnią kluczową rolę w obiegu pierwiastków i procesach glebotwórczych – przyspieszają rozkład materii organicznej, wpływają na strukturę agregatową gleby i zwiększają jej zdolność do magazynowania węgla. Rola organizmów glebowych, zarówno dżdżownic, jak i wazonkowców, w kształtowaniu procesów glebotwórczych i odbudowie funkcji gleb w ekosystemach przekształconych przez człowieka jest celem badań prowadzonych w ramach drugiego projektu, finansowanego z konkursu SONATA BIS 11, którego celem jest określenie roli organizmów glebowych w rozwoju i regeneracji gleb leśnych zawierających węgiel pirogeniczny (pozostały po niecałkowitym spaleniu roślin) i geogeniczny (kopalne pozostałości węgla).

Oba przedsięwzięcia łączy idea poznania organizmów glebowych oraz ich funkcji jako klucza do zdrowej, stabilnej, zdolnej do sekwestracji węgla gleby. Badania zespołów prof. Józefowskiej pogłębiają wiedzę o relacjach między fauną glebową, strukturą gleby i jej funkcjonowaniem, a jednocześnie promują społeczne zaangażowanie w ochronę tego fundamentalnego, choć często pomijanego elementu środowiska.