Polskie i niemieckie organizacje finansujące oraz prowadzące badania stawiają sobie za cel pogłębienie współpracy w zakresie rozwijania doskonałości naukowej w obu krajach. Pod koniec lutego spotkały się w Krakowie, aby omówić istniejące już mechanizmy wsparcia i sposoby na poprawę struktur badawczych w regionie.
Drugie Polsko-Niemieckie Spotkanie Naukowe odbyło się w Krakowie pod egidą Narodowego Centrum Nauki (NCN), Niemieckiego Towarzystwa Badań Naukowych (DFG) oraz Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (FNP). Podczas wydarzenia szefowie ośrodków badawczych i kierownicy badań rozmawiali o tym, w jaki sposób rozwijać polsko-niemieckie i europejskie stosunki naukowe poprzez wdrażanie strategii doskonałości, a także o tym, jak je skutecznie finansować za pomocą bilateralnych mechanizmów z jednej strony, a funduszy europejskich z drugiej strony.
Spotkanie otworzył profesor Zbigniew Błocki, dyrektor Narodowego Centrum Nauki, który w swoim przemówieniu zarysował główne zagadnienia i pytania do dyskusji przy okrągłym stole.
– Interesująca nas tematyka dotyczy kwestii kluczowych, takich jak doskonałość oraz dyplomacja naukowa. Najważniejszym problemem spotkania pozostaje oczywiście współpraca polsko-niemiecka, będziemy jednak rozmawiać również o Europejskiej Przestrzeni Badawczej (ERA) i rozważymy interesujące nas zagadnienia w kontekście nowego Programu Ramowego UE. Nie powinniśmy nigdy tracić z oczu szerszej perspektywy europejskiej. -
W pierwszej części spotkania przedstawiciele zaproszonych instytucji przedstawili programy doskonalenia i programy finansowania badań naukowych, takie jak np. Strategia Doskonałości „ExStra” (DFG), Centra Doskonałości (FNP), program DIOSCURI Towarzystwa Maxa Plancka (MPG) i NCN, programy wspierania mobilności Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej (NAWA), a także inicjatywy takie jak Strategiczne Partnerstwa i Sieci Tematyczne Niemieckiej Centrali Wymiany Akademickiej (DAAD), Sieć Leibniza dla Europy Wschodniej Stowarzyszenia Leibniza czy zaprezentowane przez NCN Środkowoeuropejskie Partnerstwo Naukowe CEUS. Podczas dyskusji przy okrągłym stole pozostali uczestnicy spotkania pokrótce zdali sprawę z programów i konkursów opracowanych przez własne organizacje: Polską Akademię Nauk, Polsko-Niemiecką Fundację na rzecz Nauki (DWPS), Stowarzyszenie Helmholtza, Konferencję Rektorów Uczelni Niemieckich (HRK), Konferencję Rektorów Akademickich Szkół Polskich (KRASP) i inne podobne instytucje. W rezultacie uczestnicy spotkania mogli uzyskać jasny obraz dostępnych możliwości finansowania i mechanizmów wspierania naukowców przez polsko-niemieckie instytucje.
W drugiej części debaty na nowo postawiono kluczowe pytania i omówiono mechanizmy wsparcia polsko-niemieckiej współpracy naukowej: czy powinny to być programy wsparcia finansowego zakrojone na szeroką skalę czy też raczej programy mniejsze, ale za to bardziej elastyczne? Czy za priorytet należy uznać programy doskonałości czy też inicjatywy mające na celu wspieranie szerokiego wachlarza projektów badawczych? Postulowano o to, aby struktura system finansowania badań miał charakter pluralistyczny. Aby zwiększyć potencjał badawczy poszczególnych krajów i odpowiedzieć na pytania, z których istnienia dziś nawet nie zdajemy sobie sprawy, musimy rozwijać motywowane czystą ciekawością badania podstawowe.
Podczas debaty wyrażono ważny i podzielany przez wszystkich uczestników pogląd, że w ramach systemu pluralistycznego struktury wsparcia i finansowanie naukowców powinny mieć charakter zrównoważony i długotrwały. Najważniejszym czynnikiem wpływającym na jakość nauki są ludzie – dlatego też niezwykle istotne jest wspieranie naukowców w sposób bardziej stabilny, pozwalający na utrzymanie długofalowej perspektywy badań.
Rozmowa skupiła się następnie na kwestii doskonałości w badaniach naukowych. Jasno podkreślono istotny wpływ społeczny poświęconych jej inicjatyw. Ponieważ poziom doskonałości nie jest w całej Europie równomierny, niezwykle istotne jest spojrzenie na programy finansowania badań właśnie pod tym kątem. Należy również wprowadzić jednorodny system oceny jakości w europejskiej nauce. Programy doskonałości podjęte w ramach polsko-niemieckiej współpracy, takie jak np. Dioscuri czy nagroda COPERNICUS, stanowią odpowiednie narzędzia zmierzające do tego właśnie celu.
Podczas spotkania zwrócono również uwagę na znaczenie współpracy polsko-niemieckiej w ramach Europejskiej Przestrzeni Badawczej. Debata zaowocowała szeregiem spostrzeżeń i pomysłów na proaktywne działania mające na celu wzmocnienie współpracy dwustronnej, rozwijanie makroregionalnych programów wsparcia badań naukowych, a także skuteczne wykorzystanie funduszy europejskich w taki sposób, aby poszerzać wielokierunkową współpracę regionalną, która pozwoli utrzymać wysoką jakość badań. W oparciu o istniejącą już dzisiaj, wydajną i opartą na zaufaniu współpracę, przedstawiciele z Polski i Niemiec powinni coraz ściślej współdziałać w zabieganiu o wspólne interesy w Brukseli.
Uczestnicy spotkania zgodnie stwierdzili, że polsko-niemiecka współpraca dwustronna stanowi niezbędny warunek wzajemnego zaufania dla wszystkich instytucji finansowo wspierających naukę.
Drugie polsko-niemieckie spotkanie naukowe poprzedziło przyjęcie w Niemieckim Konsulacie Generalnym w Krakowie, podczas którego Konsul Generalny Niemiec oraz dyrektorzy NCN, DFG, FNP i MPG uroczyście powitali gości i pokrótce przedstawili cel spotkania.
Polsko-niemieckie spotkanie naukowe odbyło się już po raz drugi. Niezwykle inspirującą i owocną pierwszą edycję wydarzenia – zorganizowaną przez DFG, FNP i NCN – gościło Monachium w maju 2017 roku. Polsko-niemieckie relacje naukowo-akademickie są bardzo silnie rozwinięte; wykazują też wielki potencjał w zakresie budowania trwałej współpracy naukowo-badawczej w Europie Środkowej.
Trzecia edycja polsko-niemieckiego spotkania naukowego odbędzie się w 2020 r. w Niemczech.
Fot. Michał Niewdana/NCN