Proces rozliczania grantów, polityka Open Access, podniesienie jakości recenzji oraz oferta konkursowa NCN to niektóre z tematów szeroko dyskutowanych podczas styczniowego posiedzenia Rady Narodowego Centrum Nauki.
W dniach 15-17 stycznia 2020 r. w Jaroszowicach k/Wadowic odbyło się wyjazdowe spotkanie Rady NCN. Wyjazdowe posiedzenia odbywają się co 2 lata i mają na celu omówienie w szerszym gronie kluczowych i strategicznych zagadnień związanych z działalnością Narodowego Centrum Nauki. W posiedzeniu wzięli udział obecni i byli członkowie Rady oraz kierownictwo NCN. Uczestnicy posiedzenia prowadzili szerokie dyskusje w ramach czterech zespołów tematycznych: „Proces rozliczania grantów NCN”, „Polityka Open Access w grantach NCN”, „Eksperci NCN” i „Konkursy NCN”.
Podczas dyskusji w zespole „Proces rozliczania grantów NCN” prowadzonej przez prof. Joannę Wolszczak–Derlacz uczestnicy rozmawiali na temat obowiązujących procedur rozliczania grantów NCN i problemów, jakie zgłaszają eksperci w trakcie oceny raportów końcowych z ich realizacji. Dyskutowano nad różnicami pomiędzy kryteriami, które muszą być spełnione by otrzymać grant i tym, co trzeba wykazać by go rozliczyć. Omówiono główne problemy związane z oceną realizacji projektów, ich jakością naukową i publikacyjną, a także obowiązkiem publikowania wyników badań w wydawnictwach lub czasopismach o zasięgu międzynarodowym. Wiele uwagi poświęcono również dyskusji na temat wpływu oceny raportu końcowego z realizacji projektu badawczego na ocenę kolejnych grantów kierownika, a także wprowadzenia obowiązku udostępniania kierownikom ocen z rozliczanych grantów.
W drugim zespole tematycznym „Polityka Open Access w grantach NCN” prowadzonym przez prof. Marka Samocia dyskutowano nad rolą NCN we wdrażaniu polityki dotyczącej otwartego dostępu do wyników badań finansowanych w ramach grantów NCN oraz wpływem polityki Open Access na kariery naukowe polskich badaczy. Dyskutowano również nad problemem oceny wniosku oraz dorobku naukowego kierownika projektu w konkursach NCN w obliczu wytycznych DORA, a także zbieżności regulacji grantowych NCN z wytycznymi cOAlition S.
W dyskusjach trzeciego zespołu tematycznego „Eksperci NCN” prowadzonego przez prof. Andrzeja Sobczaka kluczowym zagadnieniem było podniesienie jakości opinii przygotowywanych przez ekspertów oraz zwiększenie liczby ekspertów do oceny wniosków w rozszerzającej się ofercie konkursów NCN. Omówiono zasady obowiązujące ekspertów we współpracy z NCN oraz problemy związane z wyborem właściwych naukowców do pracy w międzynarodowych Zespołach Ekspertów. Dyskutowano nad działaniami, jakie należy podjąć w celu zapewnienia właściwych specjalistów do oceny wniosków interdyscyplinarnych, a także podjęcia działań naprawczych w kierunku eliminowania błędów ekspertów rozpoznanych m.in. na etapie postępowań odwoławczych.
W zespole „Konkursy NCN” prowadzonym przez prof. Justynę Olko uczestnicy starali się odpowiedzieć na pytanie, czy oferta konkursów NCN dobrze koresponduje z zapotrzebowaniem na finansowanie, biorąc pod uwagę grupy badaczy, aktualne modele ścieżek kariery naukowej i międzynarodowe trendy w zakresie finansowania poszczególnych typów projektów. Zastanawiano się również nad tym, czy aktualna oferta ma słabe punkty lub ograniczenia negatywnie wpływające na jakość prowadzonych badań i warunki ich realizacji. W trakcie tematów poruszanych podczas dyskusji omówiono zasady oceny przez ekspertów kwestii etycznych planowanych badań, a także wymagań dotyczących zarządzania danymi w projektach badawczych finansowanych przez NCN. Przedyskutowano obowiązujące regulacje w zakresie wynagrodzeń, maksymalnej liczby jednocześnie realizowanych przez kierownika projektu grantów NCN oraz warunków wykluczających z ubiegania się o granty. Dużo uwagi poświęcono również dyskusji na temat polityki NCN w zakresie stymulowania mobilności naukowców i wspierania międzynarodowych zespołów badawczych w polskich ośrodkach naukowych.
W części posiedzenia poświęconej bieżącej działalności NCN, Rada uchwałą nr 10/2020 wybrała Zespoły Ekspertów do oceny wniosków o finansowanie projektów badawczych złożonych w konkursach: OPUS 18, SONATA 15, PRELUDIUM 18 oraz PRELUDIUM BIS 1. Uchwałą nr 1/2020 ustaliła również wysokość środków finansowych przeznaczonych na realizację projektów badawczych w tych konkursach. Biorąc pod uwagę liczbę i strukturę wniosków złożonych w ramach konkursu OPUS 18 Rada zdecydowała się zwiększyć o 50 mln zł budżet tego konkursu, w wyniku czego na realizację projektów badawczych zostało przeznaczonych łącznie 450 mln zł, z czego 73 mln zł w naukach humanistycznych, społecznych i o sztuce, 173,5 mln zł w naukach ścisłych i technicznych oraz 203,5 mln zł w naukach o życiu. W konkursie SONATA 15 również zwiększono budżet, o 20 mln zł, dzięki czemu z puli 120 mln zł przeznaczonych na ten konkurs 17,2 mln zł trafi do nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce, 44,5 mln zł do nauk ścisłych i technicznych, natomiast na realizację projektów z obszaru nauk o życiu zostało przeznaczonych 58,3 mln zł. Młodzi badacze bez stopnia naukowego doktora, którzy złożyli wnioski o finansowanie projektów badawczych w konkursie PRELUDIUM 18 mogą liczyć na 30 mln zł, z czego 7 mln zł Rada przekazała do wykorzystania w naukach humanistycznych, społecznych i o sztuce, 10,5 mln zł w naukach ścisłych i technicznych i 12,5 mln zł w naukach o życiu. Z uwagi na mniejsze niż zakładano zainteresowanie pierwszą edycją konkursu PRELUDIUM BIS 1, Rada zdecydowała się na zmniejszenie o 79 992 160 zł budżetu tego konkursu przyznając na realizację projektów badawczych łącznie 80 007 840 zł. Oznacza to, że w naukach humanistycznych, społecznych i o sztuce będzie dostępne 18,6 mln zł, w naukach o życiu 25,3 mln zł, natomiast z uwagi na liczbę wniosków złożonych w naukach ścisłych i technicznych w poszczególnych panelach i ich wartość, Rada przeznaczyła na ich realizację środki w wysokości 36 107 840 zł. Szczegółowe informacje na temat podziału środków finansowych na poszczególne panele w konkursach: OPUS 18, SONATA 15, PRELUDIUM 18 oraz PRELUDIUM BIS 1 znajdują się w uchwale nr 1/2020.
W dalszej części posiedzenia Rada zapoznała się z wynikami badania ankietowego przeprowadzonego wśród laureatów konkursów NCN, dotyczącego problemów i wyzwań związanych z występowaniem o środki europejskie w konkursach organizowanych przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych (ERC). Przekazano, że na pytanie o oczekiwania ze strony NCN w tym zakresie, respondenci nie wyrazili chęci uruchamiania osobnego konkursu ukierunkowanego na wsparcie w aplikowaniu o granty ERC. Zdaniem ankietowanych NCN powinno zapewniać stabilne i długoletnie finansowanie, w tym nowatorskich badań na najwyższym poziomie, a także propagować zmianę kultury naukowej w Polce poprzez promowanie zmian systemowych, jak również dobrych wzorców i standardów jakości naukowej wzorowanych na ERC. Naukowcy oczekiwaliby docenienia ich aktywności w aplikowaniu o środki europejskie w istniejących procedurach grantowych NCN i rozważenia możliwości finansowania w ramach konkursów MAESTRO bądź SONATA BIS wniosków złożonych do ERC, które zostały wysoko ocenione ale nie uzyskały finansowania z powodu ograniczeń budżetowych. Wyniki tej ankiety będą pomocne Radzie w podjęciu decyzji dotyczących działań na rzecz zwiększenia sukcesów polskich naukowców w konkursach ERC.
W trakcie obrad członkowie Rady prowadzili szeroką dyskusję na temat zobowiązań kierownika projektu do prowadzenia działalności naukowej w podmiocie realizującym grant NCN, w szczególności wobec kierowników z zagranicy. Biorąc pod uwagę opinie ekspertów zdecydowano się na wprowadzenie jasnych zasad w tym zakresie, zarówno na poziomie regulacji grantowych, jak i umów o finansowanie i realizację projektów, podpisywanych po zakwalifikowaniu wniosków do finansowania. Szczegółowe propozycje będą omawiane na kolejnym posiedzeniu.
W dalszej części posiedzenia Rada podejmowała decyzje finansowe związane z przeznaczeniem środków na projekty badawcze realizowane przez polskie zespoły naukowe w międzynarodowych konkursach przeprowadzanych przez NCN we współpracy wielostronnej. Uchwałą nr 2/2020 Rada przeznaczyła 20 mln zł na finansowanie polskich części projektów badawczych złożonych w konkursie CEUS – UNISONO w ramach programu CEUS organizowanym przez NCN we współpracy wielostronnej z Austrian Science Found (FWF), Czech Science Found (GAČR) oraz Slovenian Research Agency (ARRS). Uchwałą nr 3/2020 Rada ustaliła budżet w wysokości 1 mln euro z przeznaczeniem na projekty badawcze realizowane przez polskie zespoły naukowe w konkursie HERA-NORFACE ramach programu HERA-NORFACE joint ERA-Net Cofund (Humanities in the European Research Area). Uchwałą nr 4/2020 Rada przeznaczyła również 1 mln euro na realizację polskich części projektów badawczych w konkursie sieci QuantERA z obszaru technologii kwantowych, który zostanie ogłoszony w ramach kolejnej edycji programu (QuantERA II). W konkursie sieci JPI Urban Europe ERA-NET „Cofund Enhancing Urban Transformation Capacities (EN-UTC)”, decyzją Rady podjętą uchwałą nr 5/2020 polskie zespoły naukowe mogą liczyć na 500 tys. euro z budżetu NCN. Uchwałą nr 6/2020 Rada przeznaczyła również 500 tys. euro na realizację projektów badawczych przez polskie zespoły naukowe we wspólnym konkursie sieci BiodivERsA i Water JPI „ERA-NET Cofund action on conservation and restoration of degraded ecosystems and their biodiversity, including a focus on aquatic systems”.
Na zakończenie obrad Rada uchwałą nr 11/2020 oceniała raporty końcowe z realizacji projektów badawczych finansowanych przez NCN.