Znaczeniem oraz skutkami globalnej epidemii wirusa SARS-CoV-2 zajmują się naukowcy z różnych dziedzin. Wśród nich są także laureaci właśnie rozstrzygniętego konkursu OPUS 20 + LAP. Dzięki przyznanym przez Narodowe Centrum Nauki grantom, badacze będą mogli przyjrzeć się konsekwencjom, z jakimi przyszło nam się zmierzyć w związku z pandemią.
OPUS to główny konkurs NCN, poszerzony w dwudziestej edycji o ścieżkę międzynarodową w oparciu o procedurę agencji wiodącej (Lead Agency Procedure), w którym o finansowanie projektów badawczych z zakresu badań podstawowych, mogą ubiegać się naukowcy na wszystkich etapach kariery naukowej. Wśród laureatów konkursu OPUS 20 nie zabrakło badaczy, którzy w swoich projektach sprawdzą, jakie są następstwa towarzyszącej nam od przeszło roku pandemii.
Koronawirus a decyzje menadżerów
Jednym z projektów, który zostanie sfinansowany w konkursie OPUS 20, jest grant „Behawioralne błędy w zarządzaniu ryzykiem korporacyjnym oraz decyzjach inwestycyjnych w dobie pandemii COVID-19 i ich wpływ na wybrane wskaźniki makroekonomiczne w Polsce.”
Naukowcy chcą sprawdzić, jaki wpływ mają czynniki psychologiczne związane z koronawirusem na decyzje menedżerów zarządzających przedsiębiorstwami notowanymi na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. – Chcemy zbadać, na ile w sytuacji pandemii, czynniki takie jak strach, poczucie niepewności, być może nawet panika, wpływają na podejmowanie decyzji na poziomie indywidualnym i jak mogą wpływać na całą gospodarkę – mówi prof. Adam Szyszka ze Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, kierownik tego projektu.
– Pandemia wywołała bodźce, które potencjalnie mogą wpływać na mniej racjonalne, nieoptymalne decyzje – dodaje badacz. Przykładem takiego nieracjonalnego zachowania byłoby np. wstrzymywanie się od podejmowania decyzji, nawet wtedy, gdy pandemia i związana z nią niepewność, nie mają żadnego wpływu na dany projekt biznesowy.
Oprócz naukowców z SGH w realizację grantu zaangażowani będą także badacze z Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz University School of Advanced Studies w Padwie. Naukowcy będą prowadzić badania ankietowe wśród przedsiębiorców, a następnie chcą zagregować uzyskane dane. W tym celu planują zbudowanie tzw. modelu wieloagentowego. – Jeśli stwierdzimy jakąś nieprawidłowość, chcemy zobaczyć, czy może być ona powielana – dodaje. Modelowanie wieloagentowe pozwala nam przeprowadzać symulację i stwierdzić, co by było, gdyby w ten sam sposób zachowywali się wszyscy przedsiębiorcy; jaki miałoby to wpływ na wyniki gospodarcze, zatrudnienie, inwestycje i wzrost.
Uwaga, plastik!
W konkursie OPUS 20 sfinansowany będzie także projekt prof. Małgorzaty Grodzińskiej-Jurczak „Uwaga, zagrożenie plastikiem! – Integracja nauki obywatelskiej i komunikacji naukowej w rozwiązania dotyczące zanieczyszczeń plastikiem jednokrotnego użytku w okresie pandemii COVID-19.”
Prof. Małgorzata Grodzińska-Jurczak jest biolożką i ekolożką, pracuje w Instytucie Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jej badania dotyczą społecznych aspektów ochrony przyrody i środowiska. Wraz z Zespołem Ochrony Przyrody i Edukacji Środowiskowej, którym kieruje, zajmuje się tworzywami sztucznymi, głównie plastikiem jednokrotnego użytku i jego wpływem na środowisko oraz zdrowie człowieka. Bada jaki jest społeczny odbiór produktów jednokrotnego użytku wykonanych z plastiku, wśród różnych interesariuszy, m.in. producentów, recyklerów, decydentów.
Produkcja i utylizacja tworzyw sztucznych, zwłaszcza tych jednokrotnego użytku, takich jak kubki, talerzyki, miski, sztućce, i związana z tym emisja substancji toksycznych – głównie dwutlenku węgla – zostały uznane za mające istotny wpływ na zmiany klimatyczne i zdrowie człowieka. Komisja Europejska nakazała wszystkim krajom członkowskim UE zmniejszenia ich ilości lub całkowitej eliminacji do 2021 roku. Postanowienia te wydano jednak przed pandemią, a ta całkowicie zmieniła sytuację. – Problemy klimatyczne i zagrożenie plastikiem zeszły na drugi plan. To zrozumiałe, że w świetle zagrożenia życia i zdrowia, hierarchia wartości w życiu potencjalnego konsumenta, którym jest każda i każdy z nas, odwróciła się – mówi prof. Grodzińska-Jurczak. Dodaje jednak, że przed nami jest teraz wielkie wyzwanie, by zmniejszyć ilość plastiku i powrócić do sposobu postrzegania tego problemu w czasach przed pandemią.
– Planujemy określić, jakimi metodami najefektywniej można będzie ograniczyć produkcję i użytkowanie plastiku jednokrotnego użytku. Stawiamy na wytworzony przez nas model gospodarki o obiegu zamkniętym, ale rozumiany nie jak dotychczas, technicznie, tylko jako model tworzenia wiedzy i obiegu informacji o plastiku pomiędzy różnymi interesariuszami zaangażowanymi w gospodarkę tworzywami sztucznymi – wyjaśnia badaczka.
W ramach grantu Narodowego Centrum Nauki naukowcy będą badać dyskurs dotyczący plastiku w innych krajach europejskich w literaturze naukowej, mediach tradycyjnych i społecznościowych. Planują także m.in. prowadzić badania ankietowe na dużych próbach, dotyczące wiedzy Polaków o toksyczności opakowań jednokrotnego użytku oraz działaniach, które gotowi byliby podjąć w celu zmniejszenia ilości plastiku. Będą organizować badania fokusowe przedstawicieli różnych zawodów, m.in. producentów, recyklerów, ale także naukowców i młodzieży. – Chodzi nam o wypracowanie wspólnego rozwiązania. Obecnie nauka to nie tylko domena badaczy. To tworzenie wiedzy w oparciu o doświadczenie różnych interesariuszy. Jedynie debata, w którą angażuje się społeczeństwo i upowszechnianie wiedzy przez nas, naukowców mogą doprowadzić do wzrostu świadomości i wypracowania odpowiednich zachowań wobec środowiska. Pamiętajmy, popularyzacja nauki to misja i obowiązek każdego naukowca – dodaje.
COVID-19 – to trzeba badać!
Na liście rankingowej dwudziestej edycji konkursu OPUS znalazły się także inne projekty dotyczące koronawirusa i towarzyszących jego pojawieniu się skutkom. Dzięki przyznanym przez NCN grantom prof. Piotr Błędowski ze Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie zrealizuje projekt pt. „Gospodarstwa domowe w czasach koronawirusa. Praca zawodowa, edukacja i wsparcie w warunkach niepewności”, prof. Piotr Heczko z Uniwersytetu Jagiellońskiego zbada „Mechanizmy odporności przeciw koronawirusom na podstawie analizy przeciwciał u ozdrowieńców, pacjentów narażonych/skąpoobjawowych oraz nienarażonych pacjentów polskich instytucji opiekuńczych i ich reakcji z antygenami koronawirusów”, a dr Andrea Lipińska z Uniwersytetu Gdańskiego przyjrzy się „Właściwościom immunomodulacyjnym białek koronawirusa SARS-CoV-2.”
Konkurs OPUS + LAP jest skierowany do naukowców na wszystkich etapach kariery, reprezentujących wszystkie dziedziny naukowe. W dwudziestej edycji konkursu badacze mogli wnioskować o finansowanie projektów realizowanych bez udziału partnerów zagranicznych, projektów prowadzonych we współpracy międzynarodowej dwustronnej lub wielostronnej (w tym w ramach współpracy LAP – Lead Agency Procedure), a także projektów wymagających wykorzystania wielkich, międzynarodowych urządzeń badawczych. Konkurs tradycyjnie cieszył się ogromnym zainteresowaniem – do NCN wpłynęły w sumie aż 2122 wnioski. Po przeprowadzeniu procesu oceny formalnej i merytorycznej eksperci zakwalifikowali do finansowania 342 projekty o wartości ponad 449 mln zł, w tym 79 wniosków złożonych w procedurze agencji wiodącej (LAP), które czekają na akceptację ze strony instytucji partnerskich.