Zakończyła się dziewiąta edycja Dni Narodowego Centrum Nauki. Dwa majowe dni we Wrocławiu przebiegły pod znakiem inspirujących wykładów, żywych dyskusji oraz ciekawych warsztatów.
Centrum Kongresowe Politechniki Wrocławskiej, fot. Łukasz Bera dla NCN
Dni NCN co roku odbywają się w innym mieście akademickim w Polsce. Tej wiosny na zaproszenie Politechniki Wrocławskiej oraz dzięki współpracy z Kolegium Prorektorów ds. Nauki Uczelni Wrocławia i Opola (KRUWiO) przedstawiciele Rady i biura Narodowego Centrum Nauki przyjechali do stolicy Dolnego Śląska. Celem Dni NCN jest przedstawienie zasad funkcjonowania Narodowego Centrum Nauki badaczom z regionu oraz umożliwienie wymiany doświadczeń i opinii na temat całokształtu oferty NCN.
– Wrocław jest silnym ośrodkiem naukowym i akademickim, a nasze uczelnie i instytucje potwierdziły wysoki poziom prowadzenia badań chociażby w ostatniej ewaluacji. To, że Dni NCN odbywają się w naszym mieście, daje z jednej strony możliwość prezentowania osiągnięć wybitnych naukowców, którzy z powodzeniem aplikują o środki z NCN, a z drugiej strony pozwoli badaczom i pracownikom, którzy wspomagają proces aplikowania o granty, uzyskać wiedzę i podnieść kompetencje w tym zakresie – mówił w trakcie otwarcia konferencji prof. Andrzej Ożyhar, prorektor ds. nauki PWr.
W dialogu ze środowiskiem
– Jesteśmy tu dla Was. To niepowtarzalna okazja do dyskusji o tym, czego potrzebujecie i jakie problemy napotykacie w naszych regulacjach konkursowych, podczas realizacji grantów oraz ogółem w zakresie naszej działalności – podkreślił prof. dr hab. Robert Hasterok, przewodniczący Rady NCN. – Chcemy, żeby oferta NCN odpowiadała na realne potrzeby środowiska naukowego i dlatego jesteśmy otwarci na wszelkie uwagi i sugestie – dodał.
Platformę do wybrzmienia głosów środowiska naukowego regionu stworzyły dwa elementy programu Dni NCN: posiedzenie Rady z udziałem kierownictwa jednostek naukowych regionu oraz nowość w postaci spotkania pod nieco przewrotnym tytułem „Damy Radę!”. Ich głównym celem było umożliwienie przeprowadzenia dyskusji dotyczących kształtu systemu grantowego i wyzwań związanych z aktualnym stanem nauki oraz warunkami prowadzenia prac badawczych w Polsce. Tematy do dyskusji zbierano m.in. za pośrednictwem formularza zgłoszeniowego. Dotyczyły one m.in. budżetowania projektów, zasad zatrudniania na stanowiskach typu post-doc oraz przyznawania stypendiów w grantach, zasad oceny projektów interdyscyplinarnych oraz otwartego dostępu do danych badawczych.
Uczestnicy posiedzenia Rady NCN z udziałem dyrekcji i przedstawicieli środowiska naukowego regionu, fot. Łukasz Bera dla NCN
Istotnym elementem dyskusji we Wrocławiu była kwestia niedofinansowania Narodowego Centrum Nauki, które od 12 lat wspiera badania podstawowe w polskich jednostkach. Agencja wzorowana na Europejskiej Radzie ds. Badań Naukowych (ERC) podtrzymuje najlepsze standardy oceny wniosków w systemie peer-review oraz efektywnie wspiera polskich naukowców przekazując im co roku ponad miliard złotych na realizację najlepszych projektów badawczych. W latach 2015-2018 budżet NCN wzrósł o 40%, tymczasem przez kolejne 5 lat tylko o 13%, zaś w roku 2023 budżet kształtuje się na takim samym poziomie jak w roku 2022.
– Jesteśmy w takim momencie, kiedy nasz budżet na finansowanie badań naukowych nie rośnie proporcjonalnie do wzrostu potrzeb: kosztochłonności projektów, zapotrzebowania naukowców oraz po prostu inflacji. Żeby nadal móc robić to, do czego NCN został powołany, konieczne jest zwiększenie naszego budżetu na finansowanie grantów, o co od dawna apelujemy – podkreśla Zbigniew Błocki, p.o. dyrektor Narodowego Centrum Nauki.
Zasady, którymi NCN kieruje się od początku to: apolityczność, transparentność, stawianie na młodych naukowców, promowanie doskonałości naukowej i umiędzynarodowienia badań. Od początku działalności NCN sfinansowało już prawie 28 tysięcy projektów badawczych o wartości blisko 14,4 mld zł.
W latach 2011-2022 jednostki z województwa dolnośląskiego oraz opolskiego otrzymały łącznie 2603 granty NCN – najwięcej w konkursach OPUS (finansowanie otrzymało 924 projektów), PRELUDIUM (639) i MINIATURA (351). Rekordowy pod względem przyznanych grantów był dla tych województw rok 2020 (1208 przyznanych grantów).
W ciągu 11 lat liczbowy wskaźnik sukcesu jednostek z Dolnego Śląska wyniósł 23%, zaś jednostek z terenu Opolszczyzny – 11%. Obydwa województwa odnotowały swój najwyższy wskaźnik sukcesu w 2017 r. – w przypadku województwa dolnośląskiego wyniósł on 30%, a województwa opolskiego – 29%.
Największą aktywnością (w liczbach bezwzględnych) we wnioskowaniu o finansowanie NCN wykazuje się Uniwersytet Wrocławski (3422 wnioski), druga w kolejności jest Politechnika Wrocławska z 2896 wnioskami. Uniwersytet ma największą liczbę przyznanych grantów (981 grantów na ponad 486 mln zł), Politechnika z kolei otrzymała 698 grantów o wartości ponad 386,6 mln zł.
dr hab. Grzegorz Soboń, prof. PWr, fot. Łukasz Bera dla NCN
Dlaczego warto i jak robić dobrą naukę?
Podczas Dni NCN mieliśmy okazję wysłuchać prezentacji wrocławskich laureatów konkursów NCN, którzy osiągnęli znaczące wyniki naukowe właśnie dzięki wsparciu NCN. Prof. Grzegorz Soboń z Wydziału Elektroniki, Fotoniki i Mikrosystemów Politechniki Wrocławskiej, który zajmuje się techniką laserową, na swoim przykładzie opowiadał o sposobach odnajdowania ścieżki naukowej, o tym jak dokonywane wybory doprowadzają nas do celu (lub od niego oddalają) i o tym, jak czasem przypadkowe rozmowy w windzie lub udział w jednym seminarium potrafi zmienić bieg kariery.
Dni NCN to także mocna część praktyczna. Nad procedurami związanymi z obsługą projektów tradycyjnie debatowali pracownicy administracyjni jednostek naukowych. Uczestnicy warsztatów z oceny wniosków wcielili się w rolę ekspertów oceniających wnioski w konkursach NCN. Przed spotkaniem otrzymali do zrecenzowania po dwa autentyczne wnioski napisane przez ekspertów biorących udział w warsztatach, którzy zgodzili się na ich wykorzystanie w celach szkoleniowych, a podczas warsztatów odbyła się symulacja posiedzenia zespołu ekspertów.
– Konieczność przygotowania recenzji pozwala uczestnikom warsztatów spojrzeć na proces przygotowania wniosku z zupełnie innej perspektywy, perspektywy eksperta. Nic tak dobrze nie daje wglądu we własną pracę naukową jak ocena czyichś wniosków grantowych – podkreśla dr Ewelina Szymańska-Skolimowska, koordynator dyscyplin w NCN.
Dni NCN zakończyły się spotkaniem informacyjnym na temat otwartych danych badawczych, podczas którego naukowcy mogli dowiedzieć się, jak wygląda polityka NCN dotycząca otwartego dostępu, jakie ścieżki publikacyjne są z nią zgodne, dlaczego ważne jest zapewnienie otwartego dostępu oraz jak ująć te kwestie we wniosku do NCN.
Dni NCN po raz pierwszy odbyły się w 2013 roku na Górnym Śląsku, później odwiedzaliśmy miasta akademickie w różnych częściach Polski: Lublin, Szczecin, Olsztyn, Kielce, Gdańsk, Łódź, a w 2022 r. po pandemicznej przerwie – Białystok. Kolejne, dziesiąte Dni NCN odbędą się w Bydgoszczy.
Galeria zdjęć
