W marcu w Krakowie odbyły się trzy wydarzenia strategiczne dla przyszłości Europejskiej Chmury Otwartej Nauki (EOSC). Dwa pierwsze spotkania: obrady Rady Sterującej EOSC oraz EOSC European Tripartite Event, będący posiedzeniem Zarządu Trójstronnego Partnerstwa, miały miejsce 24 i 25 marca i zostały zorganizowane w ramach Prezydencji Polski w Radzie Unii Europejskiej. Zgromadziły ekspertów Partnerstwa EOSC, Komisji Europejskiej oraz Stowarzyszenia EOSC, reprezentujących 42 państwa członkowskie i stowarzyszone z programem Horyzont Europa, a ich celem było omówienie kluczowych zagadnień związanym z udostępnianiem danych badawczych i zasobów cyfrowych w Europie oraz dalsze kroki w kierunku wypracowania konsensusu dotyczącego modelu funkcjonowania i trwałości EOSC po 2027 r. 25 marca odbyła się także trzecia edycja wydarzenia EOSC National Tripartite Event Poland 2025 (NTE Poland 2025), w której wzięło udział 24 ekspertów reprezentujących 14 instytucji badawczych, 4 organizacje finansujące naukę oraz 6 infrastruktur badawczych.
Opinia Rady Sterującej EOSC na temat Dziesiątego Programu Ramowego Unii Europejskiej w zakresie badań naukowych i innowacji (FP10)
W czasie spotkania 24 marca Rada Sterująca EOSC podkreśliła znaczenie EOSC jako kluczowego filaru dla badań i innowacji na jednolitym rynku europejskim. W przyjętej opinii, zatytułowanej: The European Open Science Cloud As A Cornerstone Of A “Fifth Freedom” In Research And Innovation, Rada zwraca uwagę na rolę EOSC w stymulowaniu innowacji, wzroście gospodarczym i wzmacnianiu konkurencyjności Europy. Dokument zawiera rekomendacje dotyczące rozwoju i wdrażania EOSC w 10. Programie Ramowym.
EOSC jako kluczowy gracz w europejskich badaniach, konkurencyjności i zdolnościach innowacyjnych
25 marca w czasie European Tripartite Event (ETE), Zarząd Trójstronny omówił rozwój wzmocnionej narracji politycznej dla EOSC, której celem jest wsparcie decydentów politycznych i interesariuszy Partnerstwa w lepszym osadzeniu EOSC w europejskich i krajowych agendach politycznych, z uwzględnieniem bieżących strategii, polityk i inicjatyw.
W tym kontekście opracowano dokument Why EOSC is Pivotal to European Competitiveness, który podkreśla centralne znaczenie EOSC w europejskiej strategii badań i innowacji. Dokument wskazuje, że EOSC przyczynia się do realizacji kluczowych priorytetów, takich jak: wzmacnianie zdolności innowacyjnych, zwiększanie efektywności badań, budowanie przywództwa naukowego i technologicznego, zapewnienie suwerenności cyfrowej i danych, a także bezpieczeństwa badań. Podkreślono, iż poprzez promowanie współpracy, zaufania, efektywności i bezpieczeństwa w środowisku badawczym, EOSC stymuluje przełomowe innowacje, jednocześnie wspierając rozwój Otwartej Nauki.
Ponadto w czasie ETE w Krakowie, zaprezentowano i zatwierdzono Podręcznik Federacji EOSC stanowiący kluczowy przewodnik dla organizacji zainteresowanych dołączeniem do Federacji. Zawiera szczegółowe informacje na temat jej podstawowych elementów, takich jak architektura, zarządzanie i operacyjność. Ponad 40 wolontariuszy reprezentujących społeczności EOSC uczestniczyło w jego opracowaniu, co sprawia, że podręcznik jest kompleksowym i reprezentatywnym źródłem wiedzy dla przyszłych węzłów oraz dostawców usług.
EOSC National Tripartite Event Poland 2025 w Krakowie
Trzecim z marcowych wydarzeń skupionych wokół otwartej nauki był EOSC National Tripartite Event Poland 2025 (NTE Poland 2025). Wydarzenie zainaugurowali prof. Krzysztof Jóźwiak, dyrektor NCN oraz Michał Goszczyński, zastępca dyrektora Departamentu Innowacji i Rozwoju w Ministerstwie Nauki
i Szkolnictwa Wyższego. W swoich wystąpieniach podkreślili oni strategiczne znaczenie EOSC dla zwiększania innowacyjności, konkurencyjności i efektywności polskiej nauki. Podczas inauguracji zaprezentowano również sukces krajowego środowiska naukowego – wybór polskiego węzła krajowego EOSC-PL do grona 13 organizacji budujących Federację EOSC .
Przedstawiciele Zarządu Trójstronnego EOSC określili priorytety w okresie budowy Federacji EOSC. Wskazano na potrzebę większej widoczności i wykorzystania węzła europejskiego EOSC EU oraz zwiększanie zaangażowania w struktury federacyjne. Zaapelowano także o wypracowanie stabilnego modelu działania EOSC po 2027 r. oraz współpracę z innymi inicjatywami europejskimi, w tym EuroHPC
i Europejskimi Przestrzeniami Danych.
Ponadto odbyły się sesje tematyczne, w trakcie których zaprezentowano krajowe inicjatywy wspierające rozwój EOSC m.in. działania na rzecz tworzenia zaufanych środowisk gromadzących dane o polskiej nauce i dostępne możliwości finansowania rozwoju infrastruktur badawczych w ramach konkursów prowadzonych przez OPI PIB. Podczas dyskusji panelowej podjęto temat wyzwań w obszarze danych dziedzinowych, podkreślając ich heterogeniczność m.in. wskazano na ograniczenia w dostępności danych z CERN, w przeciwieństwie do danych astrofizycznych oraz na bariery techniczne, prawne i społeczne w dostępności danych medycznych, w tym kwestie zaufania społecznego. W czasie sesji zamykającej wydarzenie omówiono praktyczne aspekty interoperacyjności, trwałości rozwiązań i wdrażania zasad FAIR oraz wykorzystania grafów wiedzy. Pełną agendę spotkania można zobaczyć tutaj.
Co istotne wymienione wydarzenia odbyły się w przełomowym momencie prac nad kształtem przyszłej Federacji EOSC – systemu umożliwiającego ponadnarodowe współdzielenie cyfrowych zasobów naukowych. Spotkania wskazały zarówno dotychczasowe osiągnięcia, obecne wyzwania, jak i znaczenie EOSC dla przyszłości europejskich badań, konkurencyjności i innowacyjności.