Ocena radiacyjnego narażenia soczewek oczu personelu medycznego

Tkanka soczewki oka jest jedną z najbardziej radiowrażliwych w organizmie człowieka. Nadmierna ekspozycja na promieniowanie jonizujące tej części narządu wzroku skutkować może indukcją efektu popromiennego w postaci katarakty radiacyjnej. W celu minimalizacji indukcji niepożądanych skutków zdrowotnych w narządzie wzroku, w ciągu ponad 35 lat istnienia regulacji prawnych tworzonych przez Międzynarodową Komisję Ochrony Radiologicznej (ICRP), wartość rocznej dawki granicznej zmalała 150-krotnie (z 300 mSv do 20 mSv). Sytuacja taka, w połączeniu z faktem zmniejszenia do 0,5 Gy wartości dawki pochłoniętej, przy której obserwowane są efekty popromienne w oku, doprowadziła do konieczności rozwoju metod dozymetrycznych w tym obszarze. Według najnowszych danych literaturowych redukcja dawki granicznej ma szczególnie duże znaczenie np. dla  personelu pracowni zabiegowych, dla którego dawki te mogą być często przekraczane. Ze względu na charakter procedur zabiegowych pod kontrolą promieniowania X, gdzie identyfikuje się wiele czynników determinujących narażenie, właściwa ocena radiacyjnego narażenia soczewek oczu jest trudna i obciążona dużą niepewnością.

Photo by Michał Łepecki Celem projektu była wiarygodna ocena dawek promieniowania oraz mechanizmów powstawania wysokiego narażenia radiacyjnego narządu wzroku personelu pracowni hemodynamicznych, pozwalająca na odniesienie otrzymanych wyników do powiązanych z indukcją katarakty popromiennej określonych rocznych limitów narażenia. Przeprowadzona analiza narażenia radiacyjnego ma znaczący wpływ na rozwój dozymetrii indywidualnej soczewki oka w zakresie najczęściej przeprowadzanych zabiegów z zakresu radiologii i kardiologii zabiegowej. W świetle przeprowadzonych badań wskazano główne parametry wpływające na wielkość narażenia radiacyjnego, tj. rozmiar pacjenta (źródło rozpraszania),  jakość wiązki promieniowania X, rodzaj projekcji angiograficznej, stosowanie osłon indywidualnych (np. okulary Pb). Przeprowadzone badania pozwoliły na uzyskanie danych dotyczących m.in. pełnej charakterystyki dozymetrycznej widm promieniowania emitowanych z angiograficznych i śródoperacyjnych aparatów rentgenowskich oraz informacji o współczynnikach konwersji (Sv/Gy) dla wielkości operacyjnych Hp(3), kluczowych z punktu widzenia właściwie prowadzonej dozymetrii narządu wzroku. Informacje uzyskane w efekcie weryfikacji rozkładu pól promieniowania w otoczeniu narządu wzroku z uwzględnieniem okularów ołowiowych są cenne z punktu widzenia ich projektowania i określania właściwości ochronnych. Pomiary fantomowe i kliniczne przeprowadzone w ramach projektu pozwoliły na określenie miejsc noszenia dozymetrów najbardziej adekwatnych do wiarygodnej oceny dawek na soczewki oczu. Podczas pojedynczych procedur medycznych zarejestrowano dawki z zakresu 0.01-1.20 mSv, co przy dużej rocznej liczbie przeprowadzanych procedur (nawet powyżej 500) oznaczać może znaczne przekroczenie limitu 20 mSv oraz dawki sumarycznej określającej próg indukcji katarakty.