Praktyka uważnej wdzięczności w redukowaniu agresji międzygrupowej

Projekt naukowy z zakresu psychologii społecznej usiłuje odpowiedzieć na pytania: Czy praktyka uważności pomaga w redukowaniu negatywnych reakcji na wykluczenie w relacjach międzygrupowych? Czy działa szczególnie wśród osób, którym może być najbardziej potrzebna – osób z wysokim poziomem narcyzmu grupowego?

fot. Michał Łepecki We współczesnym świecie kontakty między różnymi kulturowo, narodowo czy ideologicznie grupami obfitują w sytuacje, w których członkowie jednej grupy mogą czuć się wykluczeni przez inną grupę (niezależnie od intencji czy możliwości tej ostatniej). Niektóre osoby interpretują takie sytuacje jako zagrożenie dla dobrego imienia grupy i reagują na nie agresywnie. Takie osoby często tworzą lub zasilają radykalne organizacje niestroniące od agresywnych reakcji. Badania pokazują, że członków takich organizacji charakteryzuje wysoki poziom narcyzmu grupowego, czyli przekonania, że ich grupa jest niezwykle ważna, zasługuje na uprzywilejowane traktowanie, ale nie jest wystarczająco doceniana przez innych. Prowadzone przez PrejudiceLab badania poszukują sposobu zapobiegania radykalizacji takich osób. Nasz projekt badawczy ma podwójny cel: (1) określenie czy wykluczenie własnej grupy szczególnie dotyka osoby, które hołdują narcystycznym przekonaniom na temat własnej grupy i czy szczególnie te osoby reagują odwetową agresją, oraz (2) czy praktyka uważnej wdzięczności – pomagająca regulować negatywne emocje i reaktywność na negatywne bodźce – może obniżyć te skłonności.

fot. Michał Łepecki Praktyka uważności i uważnego przeżywania emocji wiążących nas z innymi kształtuje zdolność konstruktywnego radzenia sobie z poczuciem zagrożenia i negatywnymi emocjami, również w sytuacji odrzucenia przez innych oraz obniża także uprzedzenia. Nie wiadomo czy praktyka uważnej wdzięczności może obniżać agresję w relacjach międzygrupowych wśród osób, które są szczególnie skłonne do agresji, takich, jak narcyzi grupowi. Można jednak sądzić, że praktyka uważnej wdzięczności może być wśród takich osób szczególnie skuteczna. Narcyzi grupowi wyjątkowo mocno reagują na sytuacje zagrożenia dobrego imienia ich grupy, prawdopodobnie dlatego, że, jak pokazują badania, nie potrafią oni w sposób konstruktywny radzić sobie z negatywnymi emocjami.

Dotychczasowe wyniki uzyskane w ramach projektu potwierdzają, że sama obserwacja wykluczenia własnej grupy jest bolesna, nawet jeśli osoby jedynie obserwują tą sytuację a same nie są wykluczane. Osoby, które hołdują przekonaniom narcystycznym wskazują na szczególnie negatywne emocje obserwując wykluczenie grupy własnej, przeżywają także podwyższony stres fizjologiczny oraz zachowują się agresywnie wobec osób z wyłączającej grupy. Nasze badania pokazują także, że krótki trening uważności obniża uprzedzenia wśród osób o poglądach narcystycznych, a także ich negatywne reakcje emocjonalne na wykluczenie grupy własnej.

Obecnie prowadzimy badania nad efektami długotrwałego autorskiego treningu uważnej wdzięczności na redukcję uprzedzeń i agresji odwetowej wśród narcyzów grupowych. Planujemy także badania ze skanowaniem aktywności mózgu, aby zrozumieć proces psychologiczny odpowiedzialny za reakcje narcyzów grupowych podczas wykluczenia i podczas treningu uważności.