Ponad stereotypami: wymiana kulturowa i wkład Romów w europejską przestrzeń publiczną

Międzynarodowy projekt Ponad stereotypami: wymiana kulturowa i wkład Romów w europejską przestrzeń publiczną / Beyond stereotypes: cultural exchanges and the Romani contribution to European public spaces (BESTROM) bada wkład Romów w rozwój europejskiej kultury. Fot. Michał Łepecki Podstawowym celem tego projektu jest zaznaczenie pozytywnych relacji pomiędzy Romami i nie-Romami oraz zwrócenie uwagi na twórczy udział Romów, którzy w sposób czyny, a także bierny np. w formie inspiracji, od stuleci współtworzyli dziedzictwo europejskie. Za punkt wyjściowy przyjęto, że kontakty pomiędzy Romami i nie-Romami odbywały się w przestrzeni publicznej, której zdefiniowanie – na przestrzeni wieków – ulegało wielu zmianom. Dla projektu tego ważne są więc m. in. ekonomiczne relacje pomiędzy Romami i nie-Romami (jako przykład obrano przypadek targów, na których handlowano końmi), czy też współudział Romów w kształtowaniu publicznego życia kulturalnego (na przykładzie wkładu Romów w rozwój sztuki cyrkowej w Europie). Kolejnym ważnym aspektem badań jest przybliżenie niebagatelnej roli, jaką Romowie odgrywali w historii europejskiego życia muzycznego.

Polski zespół wchodzący w skład konsorcjum badawczego BESTROM – pod kierownictwem muzykologa dr hab. Anny G. Piotrowskiej, prof. UJ – odpowiedzialny jest za szeroko zakrojone badania dotyczące muzycznego wkładu Romów do kultury europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem ich roli i funkcji w przestrzeni miejskiej na przykładzie wielkich metropolii europejskich zarówno w przeszłości, jak i obecnie. Fot. Michał Łepecki

Chociaż badania koncentrują się na terenach Europy środkowej i wschodniej, nie pominięto także innych części Europy, pochylając się m.in. nad wątkiem fenomenu flamenco w Hiszpanii. W ramach projektu badacze odwołują się zarówno do metod typowo muzykologicznych (m.in. analizy formalnej, instrumentoznawstwa), jak i socjologicznych (m.in. przeprowadzając liczne wywiady z muzykami romskimi), oraz etnograficznych. Celem projektu jest próba przezwyciężenia ciążących na Romach stereotypów poprzez zwrócenie uwagi na genezę pewnych obiegowo funkcjonujących sformułowań i osądów oraz ich historyczne i kulturowe uwikłania. Zespół polski w szczególności zajmuje się ukazaniem niezwykłej wartości wkładu romskiego w rozwój europejskiego życia muzycznego, zarówno tego profesjonalnego jak i amatorskiego. Efekty projektu to m.in. film dokumentalny Romowie i cymbały, album nutowy z utworami inspirowanymi kulturą romską, wystawa on-line (dostępna pod adresem https://bestrom.org/), a także prace naukowe, w tym liczne artykuły w języku angielskim i polskim, oraz tom prac zbiorowych oraz monografia autorska. Powstała w wyniku projektu książka prof. Anny Piotrowskiej pt. „From Gypsy to Bohemian: A Study of the Musical Rhapsody”, wydana w 2021 roku przez wydawnictwo Brepols w serii Speculum Musicae, otrzymała piątą, prestiżową Alan Walker Book Award przyznawaną raz na trzy lata przez American Liszt Society.

Na naszym kanale w serwisie YouTube prezentujemy film: „ŁAWUTARIS czyli Skrzypek. Krakowskim szlakiem Stefana „Korora” Dymitera”.