Nie przeminęło z wiatrem, czyli 10 tysięcy lat sztormowości

Badania polsko-norweskiego zespołu naukowego rzucają nowe światło na holoceńską sztormowość w Europejskiej Arktyce. W oparciu o osady z niewielkiego jeziora Steinbruvatnet, położonego na wyspie Sørkappøya (południowy Svalbard), naukowcy zmierzyli się z holoceńską historią sztormowości w tym regionie. Ich rekonstrukcja objęła niemal 10 000 lat i powstała m.in. dzięki wykorzystaniu klasycznych analiz geochemicznych i sedymentologicznych z wysokorozdzielczym skanowaniem XRF i techniką tomografii komputerowej (CT) w jednym z najnowocześniejszych laboratoriów dedykowanych naukom o Ziemi w Europie – EARTHLAB w Bergen. Wyniki ich prac zostały opublikowane w czasopiśmie Nature Communications. (https://doi.org/10.1038/s41467-024-53875-1) Mgr Zofia Stachowska, fot. archiwum prywatne

Mgr Zofia Stachowska, doktorantka projektu „ASPIRE”, ze Szkoły Doktorskiej Uniwersytetu Szczecińskiego podkreśla, że wyniki analiz przyniosły zaskakujące wnioski. Okazało się, że chłodniejsze okresy były związane z intensyfikacją sztormowości, co podważa dotychczasowe założenia, według których cieplejsze okresy sprzyjają bardziej dynamicznym warunkom pogodowym. To jednak nie wszystko: zrekonstruowana sztormowość wykazuje 1500-letnią cykliczność, charakterystyczną dla wielu zapisów klimatu północnego Atlantyku, którą norweski partner projektu dr Willem van der Bilt z Uniwersytetu w Bergen określa „biciem serca klimatycznego systemu regionu”. Ponadto zaobserwowano, że oba główne systemy wiatrowe regionu – polarne wiatry wschodnie i wiatry zachodnie niejako naśladują się nawzajem, osłabiając i wzmacniając się synchronicznie w czasie.

Dr van der Bilt zwraca uwagę na znaczenie archiwów osadowych jako kluczowego narzędzia do weryfikacji modeli prognostycznych dotyczących przyszłych zjawisk klimatycznych oraz związanych z nimi geozagrożeń – sięganie do przeszłości umożliwia lepsze zrozumienie dynamiki klimatycznej, również regionów polarnych. Zdaniem dra van der Bilta polarna paleotempestologia, badająca przeszłe zmiany sztormowości i siły wiatru może ułatwić prognozowanie ich wpływu i zasięgu w najbliższej przyszłości. Prof. Mateusz Strzelecki, z Centrum Badań Zimnych Regionów im. Alfreda Jahna Uniwersytetu Wrocławskiego, podkreśla wyjątkowe znaczenie badań dla lepszego zrozumienia rozwoju wybrzeża w tej części Arktyki: „Do tej pory nie mieliśmy praktycznie żadnych informacji na temat wpływu sztormów na długookresowy rozwój środowiska przybrzeżnego Svalbardu.” Dr Willem van der Bilt, fot. archiwum prywatne Naukowiec jest przekonany, że uzyskane wyniki pozwolą lepiej zrozumieć, w jaki sposób wybrzeża Svalbardu dostosowały się do zmieniających się warunków sztormowych. „Teraz, gdy znamy warunki sztormowe, w których rozwinęły się plaże Svalbardu, możemy lepiej wyjaśnić ich dobrą adaptację do zmian poziomu morza, lodu morskiego i dostawy osadów w różnych fazach holocenu. Ostatnie dziesięciolecia przyniosły znaczący postęp naukowy w naszym rozumieniu ewolucji wybrzeży Arktyki na Syberii, Jukonie, Alasce i Grenlandii. Wierzymy, że nasza praca otwiera nowy rozdział w badaniach zmian przybrzeżnych na Svalbardzie - to ekscytujący czas dla nas wszystkich.” – mówi.

Badania, które stały się podstawą pracy w Nature Communications były finansowane przez NCN w ramach projektu „ASPIRE – efekty arktycznych sztormów zapisane w wałach plażowych i osadach jeziornych: scenariusze dla mniej zlodzonej przyszłości” kierowanego przez Mateusz C. Strzeleckiego z Centrum Badań Regionów Zimnych im. Alfreda Jahna, Uniwersytetu Wrocławskiego. Kierownik pomocniczy projektu dr Willem van der Bilt z Uniwersytetu w Bergen, wsparty był również przez grant fundacji Trond Mohn Research Foundation. Dr van der Bilt i prof. Strzelecki są przekonani, że te przełomowe rezultaty tworzą fundamenty do rozwoju interdyscyplinarnych badań paleotempestologicznych w regionie Morza Barentsa – najszybciej ocieplającego się fragmentu Arktyki. To doskonały obszar dla zacieśnienia polsko-norweskiej współpracy naukowej w przyszłości.

Podsumowanie popularnonaukowe: https://communities.springernature.com/posts/wind-blown-lake-mud-records-10-000-years-of-arctic-storminess

Wybrzeże wysepki Sorkappoya, S Svalbard, fot. Mateusz Strzelecki

Jeziora i laguny przybrzeżne na Wyspie Sørkappøya – unikatowe archiwum arktycznej sztormowości, fot. Ralf Stange

Jezioro Steinbruvatnet - skąd pochodził nasz niezwykle cenny rdzeń, fot. Willem van der Bilt