Znaczenie studiów nad zwierzętami dla badań nad kulturą w Polsce
- Kierownik projektu: mgr Anna Orzechowska-Barcz, Instytut Badań Literackich PAN
- Tytuł projektu: Znaczenie studiów nad zwierzętami dla badań nad kulturą w Polsce
- Opiekun naukowy: prof. dr hab. Grażyna Borkowska, Instytut Badań Literackich PAN
- Wykonawca projektu: mgr Dorota Łagodzka, Instytut Sztuki PAN
- Konkurs: PRELUDIUM 2, ogłoszony 15 września 2011 r.
- Panel: HS2
Studia nad zwierzętami (animal studies) w krajach anglojęzycznych kształtują nową dziedzinę nauki mającą istotny wpływ na teorię i krytykę sztuki oraz literatury. Dziedzina ta rozwija się także w krajach niemieckojęzycznych. Na gruncie polskiej nauki brakuje teoretycznej podbudowy badania problematyki animalistycznej w kulturze, analizy i interpretacji sztuki iliteratury, w których pojawiają się zwierzęta.
Celem tego nowatorskiego projektu jest wprowadzenie do badań nad kulturą w Polsce transdyscyplinarnych studiów nad zwierzętami, pokazanie zwierząt jako wpływowych aktorów, szczególnie w polskiej humanistyce, w której wciąż dominuje zainteresowanie człowiekiem. W krajach angloamerykańskich i niemieckojęzycznych zainteresowanie zwierzętami odsłoniło nowe przemiany w kulturze i etyce relacji człowieka ze zwierzętami. Zaczęto zastanawiać się, na czym polega bliskość, a na czym oddalenie między gatunkami tak bardzo widoczne w przestrzeniach paradygmatycznych dla hierarchicznych stosunków ludzi nad zwierzętami (w zoo, w cyrku, w laboratorium, w rzeźni).
Projekt ten dowartościowuje relacje wspólnotowe ze zwierzętami. Ma na celu pokazać za pomocą analizy teorii znanych filozofów, takich jak Jacques Derrida, etyków jak Peter Singer oraz znanych tekstów literackich i prac artystycznych, że nasze stosunki ze zwierzętami powinny ulec zmianie, ponieważ przynoszą cierpienie istotom, które tak jak człowiek czują. Udowodniły to nauki ścisłe, teraz należy pokazać ten problem w humanistyce.
Jednym z działań podejmowanych w ramach projektu będzie zorganizowanie pierwszej międzynarodowej konferencji, która ośmieli naukowców w Polsce do wypowiedzenia się wkwestii zwierząt z nowej, przyjaznej im perspektywy. Ponadto, w kontekście filozoficzno-etycznym analizowane będą teksty literackie i historyczne oraz dzieła artystyczne. Autorów dzieł humanistycznych (zarówno dawnych, jak i współczesnych) poruszających tę tematykę jest wielu, o czym świadczy miejsce zwierząt w naszej kulturze. Zwierzęta od dawna są wniej obecne, ale od niedawna ta obecność wywołuje nowe reakcje – krytykę nieograniczonej działalności człowieka i uwzględnienie interesów zwierząt. Ważną przesłanką podejmowanych badań jest więc ich umocowanie praktyczne i przekonanie omożliwości oddziaływania na ludzkie postawy za pośrednictwem sztuki czy literatury. Pierwsze na taką skalę w Polsce zakrojone sympozjum będzie okazją do zaproszenia osób pracujących nad zmianą postrzegania zwierząt w kulturze zarówno w kraju, jak i za granicą. Konferencji towarzyszyć będzie wystawa sztuki współczesnej, ponieważ to w sztuce dzisiaj, krytycznej i zaangażowanej, odbijają się nowe tendencje i przekonania, także postrzeganie zwierząt. Publikacja pokonferencyjna i katalog wystawy mają zarysować najważniejsze przyczynki do rozwoju studiów nad zwierzętami w Polsce. Wszystkim działaniom opisanym w projekcie służyć będzie także przygotowywana strona internetowa, gdzie po raz pierwszy opublikowane zostaną wyniki badań. Strona www będzie miejscem promującym tę tematykę na polskim gruncie, a w przyszłości źródłem informacji dla badań zagranicznych. Powodów do podejmowania studiów nad zwierzętami jest niezwykle wiele, od fascynacji po deprecjonowanie zwierzęcych stworzeń w kulturze, lecz najważniejszy to poprawa sytuacji bytowej cierpiących zwierząt.
Mgr Anna Orzechowska-Barcz
Doktorantka w Instytucie Badań Literackich PAN; pisze pracę doktorską pod kierunkiem prof. Ryszarda Nycza na temat ekokrytyki w nowoczesnych tekstach kultury; absolwentka w ramach MISH-u filozofii i anglistyki na Uniwersytecie Warszawskim; publikowała m. in. w Przeglądzie Filozoficzno-Literackim, Artmixie, Zeszytach literackich, Historii Pol(s)ki, Recyklingu idei, a także w czasopismach międzynarodowych; autorka tekstów i przekładów w zbiorach książkowych; zdobywczyni grantu fundacji WUS/ERSTE w programie Patterns Lectures.
Mgr Dorota Łagodzka
Doktorantka w Instytucie Sztuki PAN, pisze pracę doktorską pod kierunkiem prof. nadzw. dr hab. Joanny M. Sosnowskiej na temat zmiany statusu zwierząt w sztuce współczesnej, absolwentka historii sztuki na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika, krytyczka sztuki i kuratorka wystaw (m. in. "ZWIERZenia. Czułość istnienia", Galeria Wozownia), współredaktorka czasopisma "Artmix", publikowała m. in. w "Artluku", "Arteonie", "Obiegu", "Magazynie Sztuki", "Sztuce pl".
Data publikacji: 26.07.2012