Jak uczynić głos słyszalnym? Ciągłość i przemiany kurdyjskiej kultury i rzeczywistości społecznej w perspektywie postkolonialnej

Na ulicach Erbilu (Hawlêru)

Projekt badawczy Jak uczynić głos słyszalnym? Ciągłość i przemiany kurdyjskiej kultury i rzeczywistości społecznej w perspektywie postkolonialnej powstał jako efekt współpracy grupy młodych badaczy, którzy od kilku lat z różnych perspektyw zajmują się tematyką kurdyjską (dr Joanny Bocheńskiej, dr Renaty Kurpiewskiej-Korbut, dr Marcina Rzepki i Krzysztofa Lalika).

Studia kurdyjskie należą do rzadkości zarówno w Polsce jak i na świecie. Jest to więc przestrzeń kusząca bogactwem wielu zupełnie nowych tematów badawczych. Satysfakcję z ich odkrywania daje nie tylko sama zdobyta wiedza, ale przede wszystkim radość, wdzięczność i otwartość ludzi, których ta wiedza dotyczy. Kurdowie są jednym z największych narodów nieposiadających własnego państwa, zamieszkują Kurdystan - region będący dziś częścią czterech państw: Turcji, Iraku, Syrii i Iranu. Kurdyjskie dążenia niepodległościowe sprawiły, że problem kurdyjskiej tożsamości narodowej był zawsze w centrum uwagi. W wyniku zachodzących na Bliskim Wschodzie zmian Kurdowie powoli odzyskują dziś głos, zwłaszcza w krajach takich jak Turcja i Irak. Rzeczywistość kulturalna, społeczna i polityczna Kurdystanu zmienia się dziś bardzo dynamicznie i wymaga wrażliwej uwagi, ale także wsparcia badaczy z zewnątrz. Dlatego jako wielka terra incognita współczesnego świata, jest to przestrzeń oferująca wielkie możliwości, ale co równie ważne – dająca możliwość wartościowej pomocy dla ludzi, którzy poszukują kontaktu ze światem zewnętrznym i chcą budować własną naukę, korzystając także z doświadczenia innych.

W Instytucie Kurdyjskim w Stambule

Tematy badawcze realizowane w ramach projektu różnią się od siebie, w zależności od zainteresowania i kompetencji osób, które je realizują. Są to: wartości etyczne i estetyczne kurdyjskiej kultury i literatury (dr Joanna Bocheńska), rola tłumaczeń na język kurdyjski w tworzeniu nowych wartości etycznych, kulturalnych i społecznych (dr Marcin Rzepka), społeczno-polityczna rola kurdyjskich instytucji kulturalnych (dr Renata Kurpiewska-Korbut), relacje pomiędzy Kurdami i mniejszościami chrześcijańskimi (Krzysztof Lalik).

Wspólnym mianownikiem jest przyjęta postkolonialna perspektywa, rozumiana w tym wypadku jako próba odzyskania przez Kurdów głosu po latach kolonialnej dominacji państw bliskowschodnich, ale także – pośrednio – Zachodu. Celem badań jest przeanalizowanie ciągłości i przemian, jakie zachodzą w kurdyjskiej kulturze i rzeczywistości społecznej w odniesieniu do czterech wyżej wymienionych zagadnień. Punktem wyjściowym jest znajomość języka kurdyjskiego i chęć zobaczenia rzeczywistości tego narodu przez pryzmat kurdyjskiej kultury i literatury w szczególności. Jej przekaz jest bowiem ważną wskazówką pozwalającą głębiej rozumieć niezwykle skomplikowane problemy tamtego regionu. Dzięki wielości perspektyw projekt ma na celu również wypracowanie interdyscyplinarnego warsztatu umożliwiającego bardziej wielowymiarowe postrzeganie tej rzeczywistości. Efektem prac czwórki badaczy w ramach niniejszego projektu będzie zebranie, przeanalizowanie i uporządkowanie wiedzy dotyczącej przemian i ciągłości kurdyjskiej kultury, współczesnej rzeczywistości Kurdystanu i sytuacji Kurdów zamieszkujących Europę. Dzięki przeprowadzonym badaniom będzie można określić, jaki wkład myśli i jakie sposoby interpretacji rzeczywistości i możliwości rozwiązywania konfliktów Bliskiego Wschodu wnoszą dziś tzw. "grupy podporządkowane", w tym wypadku Kurdowie, ale również przedstawiciele innych mniejszości (np. Asyryjczycy).

Spotkanie z burmistrzem Diyarbakiru Osmanem Baydemirem, Kurdystan turecki

Do pozanaukowych, ale również istotnych, celów projektu należy rozwinięcie istniejącej współpracy z kurdyjskimi i europejskimi placówkami badawczymi zajmującymi się studiami kurdyjskim oraz wsparcie działalności Pracowni Studiów Kurdyjskich Zakładu Iranistyki Instytutu Orientalistyki UJ, tak by w przyszłości mogła się ona stać niezależną placówką umożliwiającą kształcenie w tym kierunku zarówno Polakom, jak i zamieszkującym Europę kurdyjskim imigrantom.

Dzięki polsko-kurdyjsko-angielskojęzycznej stronie internetowej popularyzującej projekt i studia kurdyjskie w Polsce www.kurdishstudies.pl zgromadzona wiedza, doświadczenie i kontakty mogą być użyteczne dla szerszego grona odbiorców.

dr Joanna Bocheńska

jest asystentem w Zakładzie Iranistyki Instytutu Orientalistyki UJ, współtwórcą powstałej w 2008 roku Pracowni Studiów Kurdyjskich, autorem książki Między ciemnością i światłem. O kurdyjskiej tożsamości i literaturze (2011). Jest również fotografem, publicystą i tłumaczem. Kurdystanowi i jego mieszkańcom poświęciła wiele artykułów naukowych, publicystycznych i popularnonaukowych, a także indywidualnych wystaw fotograficznych. Współpracowała jako ekspert z różnymi środowiskami jak organizacje pozarządowe, think-thanki, dziennikarze, oraz placówki straży granicznej.

Data publikacji: 22.10.2013