Albańsko-polskie badania archeologiczne w stolicy Ilirii – Szkodrze

Projekt badawczy realizowany w Szkodrze, przez polskich archeologów z Uniwersytetu Warszawskiego, przynajmniej z dwóch powodów jest unikalnym przedsięwzięciem naukowym. Po pierwsze, po ponad 50 latach polscy archeolodzy powrócili do Albanii, gdzie pracuje niewiele ekspedycji zagranicznych. Dzięki wykopaliskom zespołu pod kierownictwem prof. Piotra Dyczka stało się możliwe odtworzenie w Polsce ważnej, z punktu widzenia naukowego, specjalizacji naukowej – archeologii iliryjskiej, która zajmuje się nie tylko historią plemion iliryjskich, ale przede wszystkim przemianami kulturowymi w I tysiącleciu p.n.e. na całym obszarze Bałkanów.

Po drugie, mimo, że Szkodrę, stolicę królestwa Iliryjskiego (IV-II w.p.n.e.), a w czasach późnego cesarstwa stolicę rzymskiej prowincji Praevalis, opisywało wielu antycznych pisarzy, to wiedza archeologiczna na jej temat była niepełna. Realizowany projekt jest pierwszym kompleksowym przedsięwzięciem naukowym obejmującym badanie całego antycznego miasta, który ma na celu ustalenie jego zasięgu i zabudowy wewnętrznej.

Już pierwsze kampanie wykopaliskowe przyniosły interesujące wyniki. Przede wszystkim odtworzona została antyczna siatka urbanistyczna, ustalony został częściowy przebieg tzw. cyklopich murów obronnych z IV w p.n.e. Odsłonięto odcinek potężnego, późnoantycznego muru obronnego oraz fragmenty dwóch antycznych nekropoli. Niezwykle ważne było odkrycie świetnie zachowanej inskrypcji, mówiącej o Szkodrze jako kolonii rzymskiej oraz o rzymskich oddziałach wojskowych. Pozwoliło to na weryfikację źródeł pisanych, ustalenie daty powstania kolonii oraz poznania nowych, dotychczas nieznanych elementów struktury organizacyjnej armii rzymskiej.

Jakkolwiek wiemy, że ostatni król Iliryjski – Gentios – poddał miasto w roku 168 p.n.e., to dotychczas nie było archeologicznych dowodów potwierdzających te wydarzenia. Odsłonięte warstwy rumowisk zawierające zabytki hellenistyczne z II w p.n.e wydają się być niemym światkiem tych wydarzeń.

fot. J. Recław

Odsłonięto także elementy zabudowy z okresu rzymskiego. Z I w n.e. pochodziło, bogato zdobione wykładzinami z kolorowych marmurów, malowidłami ściennymi i stiukami, pomieszczenie ogrzewane rzymskim systemem centralnego ogrzewania. Z okresu późniejszego odsłonięto ruiny antycznego domu, w którym swego czasu odkryto fragmenty mozaiki. Obecnie dokonana została jej reinterpretacja i ustalono jej datowanie. Okres panowania weneckiego odznacza się w Szkodrze nowymi konstrukcjami obronnymi wzniesionymi w twierdzy oraz unikatową ceramiką, są to przede wszystkim rzadkie majoliki weneckie. Bitwa o Szkodrę między weneckimi obrońcami a armią turecką, to ważne i niezbadane wydarzenie w historii miasta, które miało także szersze reperkusje polityczne w całym regionie. Rozwiązaliśmy problem tzw. „wielkiego muru obronnego”. Dotychczas jego datowanie oraz funkcja pozostawały nieznane. Badacze udowodnili, że jest to część powstałych ad hoc umocnień weneckich, przez co wyjaśnili jedną z zagadek Szkodry. Przy tej okazji stało się możliwe odkrycie nieznanego wcześniej obszernego kamieniołomu. Pozyskiwano z niego materiał skalny do budowy miasta, najpewniej już od czasów antycznych. Interesującym znaleziskiem, pozwalającym lepiej poznać życie codzienne w czasach tureckich było odkrycie niewielkiej apteki.

W trakcie badań naukowcy chcą także znaleźć odpowiedź na szereg bardziej generalnych pytań naukowych, dotyczących procesu urbanizacji Ilirii, wpływów greckich na tę kulturę, a także romanizacji całego obszaru w okresie rzymskim. Dzięki prowadzonym wykopaliskom przynajmniej na niektóre z nich znaleziona zostanie odpowiedź.

prof. dr hab. Piotr Dyczek

Prof. dr hab. Piotr Dyczek, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego, jest archeologiem klasycznym. Jego zainteresowania obejmują kulturę epoki brązu w Grecji (praca magisterska i doktorska), archeologię limesową (habilitacja) oraz archeologię iliryjską. Jest autorem prawie 200 prac naukowych, głównie publikowanych zagranicą. Członek wielu towarzystw naukowych w tym Niemieckiego Instytutu Archeologicznego, międzynarodowych Rad Naukowych sztuki rzymskiej i ceramiki antycznej. Czynny uczestnik parudzięsięciu międzynarodowych kongresów naukowych. Zrealizował także paręnaście projektów badawczych. Jest Kierownikiem Zakładu Historii Kultury Materialnej w Instytucie Archeologii UW oraz Dyrektorem jednostki podstawowej UW - Ośrodka Badań nad Antykiem Europy Południowo-Wschodniej. Ośrodek prowadzi rokroczne badania archeologiczne na czterech znanych stanowiskach antycznych: Tanis (Rosja), Novae (Bułgaria), Risan (Czarnogóra) oraz Szkodra (Albania).

fot. M. Lemke

fot. J. Recław

fot. M. Lemke

fot. J. Recław

Data publikacji: 11.07.2013