Standard ochrony danych osobowych w obszarze współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych w Unii Europejskiej

Dotychczas nie prowadzono badań poświęconych standardom, czyli minimalnym regułom przetwarzania danych osobowych, które powinny nam gwarantować organy wymiaru sprawiedliwości (sądy) oraz organy ścigania (policja). Organy te gromadzą dane potrzebne nie tylko przy wykrywaniu przestępstw, ale także w tzw. celach prewencyjnych, co może oznaczać zbieranie informacji o nas i przekazywanie ich innym podmiotom, również w innych państwach, na tzw. „wszelki wypadek” tworząc tym samym ryzyko poważnych nadużyć.

Celem prowadzonych badań jest określenie, w jaki sposób powinny być chronione dane osobowe w pracy organów wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich Unii Europejskiej, aby jednocześnie organy te mogły skutecznie wypełniać swoje obowiązki i walczyć z przestępczością, zapewniając nam wszystkim bezpieczeństwo.

Z przeprowadzonej wstępnej analizy wynika, że obecnie każde państwo i organy UE odpowiedzialne za walkę z przestępczością (Eurojust, Europol czy OLAF) przyjęły w tym zakresie zróżnicowane przepisy i zasady. W efekcie z jednej strony utrudnia to współpracę właściwych jednostek i wymianę informacji, z drugiej strony powoduje, że prawa obywateli nie są chronione w taki sam sposób w całej UE. Dopiero w styczniu 2012 r. Komisja Europejska przedstawiła projekt dyrektywy, który ma spowodować zbliżenie zasad obowiązujących w tej dziedzinie. Jednakże, w obecnej wersji budzi szereg zastrzeżeń i wątpliwości i nie wiadomo, czy będzie przyjęty.

Prowadzone badania są uzasadnione ze względu na szczególny charakter danych osobowych przetwarzanych przez organy ścigania czy wymiaru sprawiedliwości. Są to często albo dane wrażliwe (czyli takie, które należy szczególnie chronić – np. dotyczące naszego zdrowia, dane genetyczne, dane dotyczące skazań czy poglądów politycznych), albo takie, które są uzyskane przez właściwe organy w wyniku postępowania prowadzonego w konkretnej sprawie, często niejawnymi metodami operacyjno-rozpoznawczymi (podsłuch, obserwacja). Są to dodatkowo informacje dotyczące szczególnych kategorii osób – z jednej strony ofiar przestępstw, z drugiej ich sprawców, a dodatkowo jeszcze świadków, biegłych i innych kategorii osób uczestniczących w postępowaniu.

Analiza aktów prawnych UE, przepisów państw członkowskich, orzeczeń sądów międzynarodowych czy dostępnej literatury, ma zatem doprowadzić do stworzenia teoretycznego modelu ochrony danych we wskazanej dziedzinie, czyli odpowiedzieć na pytanie, czy ogólne, znane dotychczas reguły, które mają zastosowanie w odniesieniu do ochrony danych osobowych przez podmioty prywatne (np. danych medycznych, danych gromadzonych przez firmy telekomunikacyjne i inne podmioty prywatne) mogą mieć zastosowanie w ramach wymiaru sprawiedliwości, czy też konieczne jest określenie wyjątków, uzasadnionych koniecznością zapewnienia porządku i bezpieczeństwa publicznego. Model ten następnie może zostać wykorzystany przy przyjmowaniu przepisów krajowych i unijnych.

dr Agnieszka Grzelak

Dr nauk prawnych, UJ 2006; od 2007 r. adiunkt w Katedrze Prawa Europejskiego w Kolegium Ekonomiczno-Społecznym Szkoły Głównej Handlowej; ekspert ds. legislacji w Biurze Analiz Sejmowych; autorka wielu artykułów i książek poświęconych prawu Unii Europejskiej, w szczególności zagadnieniom związanym ze współpracą policyjną i sądową w sprawach karnych w UE.

Data publikacji: 30.07.2013