Historia osadnicza irackiego Kurdystanu. Równina Aqreh-Bardarasz

Selekcja ceramiki, Rafał Koliński i Mikołaj Kostyrko, fot. Xenia Kolińska

Projekt zakłada, po raz pierwszy w historii, zbadanie ogromnego obszaru północnej Mezopotamii, uporządkowanie wiedzy o jej dziejach i ocalenie części kulturowego dziedzictwa ludzkości. Choć wydaje się to nieprawdopodobne, obszar Kurdystanu irackiego wciąż stanowi dla nauki białą plamę. Przez ostatnie sto lat region ten należał do najbardziej niebezpiecznych na Bliskim Wschodzie, a ciągłe walki o niepodległość wykluczały podjęcie badań archeologicznych. Stabilizacja polityczna otworzyła taką możliwość, a prowadzone prace mają niepowtarzalny, pionierski charakter. Ich rezultatem będzie inwentaryzacja archeologicznych zasobów irackiego Kurdystanu, lepsze poznanie jego historii i udostępnienie w postaci atlasu historycznego kompletnych informacji, będących podstawą do dalszych badań nad przeszłością Mezopotamii.

W ramach projektu zbadany zostanie teren o powierzchni 3 tysięcy km². Podobny wysiłek podjęło kilka innych ośrodków uniwersyteckich, których koncesje obejmują łącznie 14 tysięcy km². Po raz pierwszy w dziejach archeologii Bliskiego Wschodu podjęto systematyczną pracę na tak rozległym obszarze i po raz pierwszy polski ośrodek badawczy ma w tym tak znaczący udział. Co więcej, rezultaty tego działania posłużą nauce jeszcze dziesiątki lat. W jaki sposób? Zbadanie historii osadniczej Kurdystanu oznacza inwentaryzację wszelkich śladów cywilizacji od jej początków po wiek XX, takich jak: osady, cmentarzyska, konstrukcje użytkowe (kanały, mosty, akwedukty), dzieła sztuki starożytnej (reliefy), inskrypcje. Realizacja projektu odbywa się w kilku etapach. Przygotowawczy obejmuje interpretację zdjęć satelitarnych terenu z różnych okresów, począwszy od zrobionych w latach 60. Wytypowane na ich podstawie stanowiska są następnie weryfikowane z wykorzystaniem informacji natury historycznej, podróżniczej i świadectw zebranych przez archeologów irackich, którzy na przełomie lat 60. i 70. stworzyli Atlas of the Archaeological Sites in Iraq.

Prospekcja w terenie, fot. Dariusz Piasecki

Praca w terenie polega na ponownej weryfikacji powyższych informacji i poszukiwaniu dalszych stanowisk poprzez wywiady z miejscową ludnością i badania powierzchniowe. Zespół dokumentuje zidentyfikowane stanowiska i zabytki, określa ich położenie geograficzne, wielkość, gromadzi dane fizjograficzne, wykonuje dokumentację geodezyjną, fotograficzną i filmową, oraz zbiera materiał ceramiczny, dzięki któremu ustalane są okresy zasiedlenia lub powstania obiektu. Skompletowane dane są następnie interpretowane w aspekcie historycznym i demograficznym, a następnie porównywane z informacjami z sąsiadujących terenów. Jednak stworzenie atlasu nie stanowi celu samego w sobie. Równie ważne zadanie to ocena zagrożeń związanych z rozwojem cywilizacyjnym, zagospodarowaniem przestrzeni, erozją, a także rabunkiem i dewastacją.

dr hab. prof. UAM Rafał Koliński

Rafał Koliński, fot. Dariusz Piasecki

Specjalizuje się w archeologii Mezopotamii, pasjonuje go ekonomia regionu oraz rozwój struktur społecznych i administracyjnych tej kultury. Należy do nielicznego grona badaczy, którzy w swoich pracach z powodzeniem łączą specjalność orientalistyczną i archeologię. Jest kierownikiem Pracowni Archeologii Cywilizacji Śródziemnomorskich w Instytucie Prahistorii, od 1999 roku odpowiedzialnym za program kształcenia, obejmujący tę specjalność archeologii na UAM. Wraz z prof. Daniele Morandi (Uniwersytet w Udine), prof. Peterem Pfaelznerem (Uniwersytet Eberharda Karola w Tybindze) oraz dr. Jasonem Ur (Uniwersytet Harvarda) należy do inicjatorów badań w Kurdystanie i założycieli nieformalnej grupy Assyrian Landscape Reasearch Group, która zajmuje się merytoryczną i naukową koordynacją badań powierzchniowych w tym regionie.

Wprowadzanie danych z GPS, Agata Smilgin i Rafał Koliński, fot. Dariusz Piasecki

Tworzenie karty stanowiska, Joanna Mardas i Rafał Koliński, fot. Dariusz Pasecki

Naczynie, 2800 p.n.e, fot. Marcin Szabłowski

Data publikacji: 25.11.2013