Aktywacja mechanizmów probólowych w endogennych systemach opioidowych jako ważny element rozwoju bólu neuropatycznego – mechanizmy i punkty uchwytu dla nowych terapii

Mechanizm rozpoczynający rozwój bólu przewlekłego i mechanizm jego utrzymywania się stanowi wciąż niejasny obraz. Stan wiedzy nie pozwala na wskazanie punktów najistotniejszych dla tego procesu, a jest to zagadnienie o niezwykłej wadze dla jakości życia współczesnych, starzejących się społeczeństw. Społeczny wymiar przewlekłego bólu niesie ze sobą wiele negatywnych konsekwencji, takich jak obniżenie jakości życia, problemy zatrudnienia, opieka społeczna oraz wysokie koszty opieki medycznej. Dodatkowym problemem jest brak odpowiedniej terapii dla tego typu schorzeń. Do najważniejszych przyczyn tego braku należy przewlekłość choroby pociągająca za sobą konieczność długotrwałego stosowania leków i wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia objawów niepożądanych. Trudności w terapii powoduje też osłabienie przeciwbólowego działania leków opioidowych.

Zadaniem tego projektu jest całościowe opisanie pro- i przeciwbólowego działania endogennych peptydów opioidowych pochodzących z trzech prohormonów: proopiomelanokortyny, proenkefaliny i prodynorfiny, przy użyciu różnego typu analiz behawioralnych i biochemicznych. Wykonanie projektu jest możliwe dzięki połączeniu metod z różnych dziedzin: biologii peptydów (proteomika), biologii komórki (wtórne przekaźniki), modeli behawioralnych (modele bólu przewlekłego), genetyki (ekspresja genów) oraz współpracy z chemikami syntetyzującymi hybrydowe związki chemiczne, potencjalne nowe leki przeciwbólowe. Rozwiązanie tego problemu wymaga rozbudowanego podejścia eksperymentalnego w oparciu o najnowsze wiedzę dotyczącą rozwoju tego bólu.

Głównym założeniem tej hipotezy jest uznanie zaburzenia homeostazy w endogennych układach opioidowych za przyczynę rozwoju bólu przewlekłego i związanych z nim problemów terapeutycznych. Wzrost aktywacji endogennych systemów przeciwbólowych w odpowiedzi na uszkodzenie układu nerwowego uruchamia mechanizmy homeostazy i w konsekwencji prowadzi do nadmiernej aktywności systemów probólowych. Podobne zjawisko występuje też po podaniu leków opioidowych i jest znane jako opioid-induced hyperalgesia (OIH) o stale niewyjaśnionym mechanizmie.

Projekt zakłada wyjaśnienie dróg aktywacji probólowych mechanizmów, które przyczyniają się do rozwoju bólu neuropatycznego, co może stanowić też podstawę do wnioskowania o mechanizmie OIH. Celem badawczym jest najpierw określenie ścieżek udziału różnych probólowych peptydów w rozwoju bólu neuropatycznego, a następnie wykazanie, czy i jakim mechanizmem zmienia się synteza pro- i przeciwbólowych peptydów z opioidowych prohormonów proopiomelanokortyny, proenkefalini i prodynorfiny. Następnym krokiem będzie stwierdzenie, czy modulowanie zmian w aktywacji tych peptydów na poziomie rdzenia kręgowego może hamować rozwój tego bólu. Ponadto, określenie mechanizmu aktywacji probólowych czynników umożliwi wskazanie drogi do znaczącego obniżenia OIH po podaniu leków opioidowych, a tym samym podniesienia ich efektywności w bólu neuropatycznym. Projekt będzie więc z jednej strony określał mechanizmy powstawania bólu przewleklego, a z drugiej poszukiwał nowych punktów uchwytu dla jego terapii.

Prof. dr hab. n. med. Barbara Przewłocka

Jest neurofarmakologiem, od wielu lat kieruje Zakładem Farmakologii Bólu w Instytucie Farmakologii w Krakowie. Jest autorem ponad 150 prac opublikowanych w prestiżowych czasopismach naukowych, a także wychowawcą dużej grupy młodych naukowców badających mechanizmy procesów bólowych w Polsce i za granicą. Pełniła funkcję wiceprezesa PTBUN oraz PTBB. Jest też laureatką prestiżowych nagród naukowych m.in. otrzymała Medal im. Jędrzeja Śniadeckiego i nagrodę im. M. Kopernika Fundacji Miasta Krakowa w dziedzinie medycyny.

Data publikacji: 26.11.2013