Skutki impaktu meteorytowego w nieskonsolidowane osady – przykład deszczu meteorytów żelaznych "Morasko", Polska

Upadki (impakty) meteorytów pozostawiające po sobie efekty w postaci kraterów to jeden z najbardziej powszechnych procesów geologicznych w Układzie Słonecznym. Na Ziemi są to jednak zjawiska rzadkie i krótkotrwałe, dlatego nie mogą być obserwowane i mierzone bezpośrednio. Stąd jedynym sposobem, aby uzyskać wgląd w procesy i działające w nich siły jest badanie dowodów pośrednich (np. kraterów) oraz wykorzystywanie modelowania numerycznego.

Największy dotąd poznany deszcz meteorytów żelaznych w Europie środkowej miał miejsce około 5000-6000 lat temu w rejonie współczesnego Moraska na obrzeżach Poznania. Wydarzenie to dokumentują znaleziska setek fragmentów meteorytu żelaznego oraz wiązanych z nimi kilku kraterów uderzeniowych. Dotychczasowe badania koncentrowały się na właściwościach meteorytu oraz na dowodzeniu, czy istniejące obecnie zagłębienia mogły powstać w wyniku jego upadku, czy są efektem działalności ostatniego lądolodu. Celem projektu jest poszerzenie dotychczasowej wiedzy o rekonstrukcję procesów, które miały miejsce podczas impaktu oraz określenie jego skutków w środowisku naturalnym. W ramach projektu spodziewamy się precyzyjnie określić między innymi wiek upadku, rozmieszczenie i właściwości osadów wyrzuconych z kraterów, ilość uwolnionej energii, skutki impaktu dla środowiska i ich zasięg (np. pożary, trzęsienia ziemi) oraz możliwy wpływ na społeczności lokalne. W szerszej perspektywie celem jest wykorzystanie nowych wyników do udoskonalenia modeli numerycznych pozwalających określić skutki impaktów meteorytów w nieskonsolidowane osady. Takie modele wraz z nowymi danymi ilościowymi dotyczącymi skutków upadku mogą służyć jako podstawa do prognozowania konsekwencji podobnych zdarzeń w przyszłości.

W celu wszechstronnego zbadania skutków uderzenia meteorytu konieczne jest zastosowanie różnych metod badawczych: mineralogicznych, geochemicznych, sedymentologicznych, geofizycznych, mikropaleontologicznych, archeologicznych oraz modelowania numerycznego. Badania w rejonie kraterów obejmują tworzenie modelu terenu, badanie osadów oraz poszukiwanie mineralogicznych wskazówek paleociśnienia i paleotemperatury. Badania skutków środowiskowych są oparte głównie na rdzeniach osadów pobieranych z jezior i torfowisk. W rdzeniach tych za pomocą wskaźników sedymentologicznych, geochemicznych oraz biologicznych (np. pyłków roślinnych) odtworzony zostanie wiek, zasięg, czasu trwania i trwałości skutków środowiskowych impaktu. Tak wszechstronne podejście do problemu możliwe jest dzięki dobraniu szerokiego zespołu specjalistów. W projekcie biorą udział pracownicy Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Leibniz Institute for Research on Evolution and Biodiversity w Berlinie, ponadto zaangażowani są specjaliści z Rosji, Stanów Zjednoczonych i Holandii. Kierownikami głównych zadań badawczych są, obok kierownika projektu, prof. Andrzej Muszyński, prof. Mirosław Makohonienko oraz dr Kai Wünneman.

dr Witold Szczuciński

Jest geologiem, pracuje w Instytucie Geologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jest członkiem Akademii Młodych Uczonych Polskiej Akademii Nauk. Głównym obiektem jego badań są osady, które stanowią archiwum historii Ziemi. Szczególnie interesuje się ilościowym ujęciem współczesnych procesów sedymentacyjnych oraz zapisem w osadach zmian środowiskowych, zwłaszcza tych związanych z katastrofami naturalnymi (tsunami, sztormami, powodziami, impaktami meteorytowymi, szarżami lodowcowymi). Badania prowadzi zarówno na lądzie, jak i na morzu, głównie w Arktyce, wschodniej Azji i w Polsce.

Strona projektu: http://moraskoproject.home.amu.edu.pl/

Data publikacji: 01.12.2014