Prywatne prawo danych: pojęcia, praktyki, zasady i polityczność

Celem projektu „Prywatne Prawo Danych: Pojęcia, Praktyki, Zasady i Polityczność”, kierowanego przez dr. Przemysława Pałkę na Uniwersytecie Jagiellońskim, było rzucenie światła na mechanizmy, poprzez które prawo prywatne (cywilne, gospodarcze i prywatnie tworzone normy w umowach) przyczynia się do rozwoju społeczeństwa opartego na danych. Znaczenie projektu było doniosłe zarówno w warstwie teoretycznej, jak i praktycznej. Mechanizmy te nie zostały wcześniej opisane ani w polskiej, ani anglojęzycznej literaturze z zakresu nauk prawnych.– Dynamiczny rozwój technologii zbierania i analizowania danych, jak również coraz szersze upowszechnienie urządzeń i usług generujących dane jako „produkt uboczny” np. robienia zakupów, przeglądania Internetu czy poruszania się po mieście, odbiły się głośnym echem w nauce prawa. Prawnicy-akademicy wiele napisali na temat tego jak prawo powinno zareagować na zmiany w technologii, by chronić wartości takie jak prywatność, autonomia czy bezpieczeństwo, nie zagrażając zarazem wzrostowi efektywności czy społecznej innowacji. Taka optyka sytuuje jednak prawo jako siłę reakcyjną, która może wyłącznie odpowiedzieć, musi „dogonić” zmiany technologiczne odbywające się rzekomo bez związku z prawem. Projekt „Prywatne Prawo Danych” przyjął odwrotną optykę, stawiając tezę, że prawo prywatne – wraz z czynnikami ekonomicznymi i technologicznymi – jest jedną z sił twórczych, przyczyniających się do powstania społeczeństwa opartego na danych.

B dr Przemysław Pałka, fot. Michał Łepecki y poddać tę hipotezę próbie, projekt udzielił odpowiedzi na cztery szczegółowe pytania badawcze. Po pierwsze, przenalizowano jak w dyskursach prawnych, prawniczych i politycznych używane są pojęcia „dane” i „informacja,” oraz jak można by zastąpić te niejasne terminy kategoriami zwiększającymi siłę opisową języka prawnego i prawniczego. Wskazano na trudności w praktycznym rozgraniczeniu danych osobowych i nieosobowych, proponując nową kategorię, tj. „dane o ludziach,” w artykule pt. Harmed While Anonymous: Beyond the Personal/Non-Personal Distinction in Data Governance (czasopismo “Technology and Regulation”).

Po drugie, dogłębnie zbadano treść prywatnie tworzonych norm regulujących stosunki społeczne dotyczące danych, zawartych w regulaminach usług oraz politykach prywatności platform i aplikacji. W tym celu, stworzono dwie bazy danych, tj. bazę 100 opisanych regulaminów oraz 100 opisanych polityk prywatności, z których pierwsza została szczegółowo przedstawiona w artykule A dataset on the contents of 100 terms of service of online platforms, analyzed and evaluated under the EU consumer law (czasopismo „Data in Brief”, Elsevier). W oparciu o analizę tych baz opublikowano również artykuł The impact of the Digital Content Directive on online platforms’ Terms of Service (czasopismo “Yearbook of European Law”, Oxford University Press).

Ponadto, zbadano jakie zasady prawa prywatnego oraz prawa ochrony danych osobowych są w konflikcie, i w jaki sposób ogólne zasady tego pierwszego legitymizować mogą szeroko zakrojone zbieranie danych o osobach. Wyniki przedstawiono w artykułach Terms of Injustice (czasopismo „West Virginia Law Review”) oraz Ciało obce: zasady RODO a gospodarka rynkowa (czasopismo „Internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny”.

Przenalizowano również, które z pytań dotyczących przyszłości norm regulujących społeczeństwo oparte na danych są pytaniami prawniczymi, a które politycznymi? Odpowiedzi udzielono w artykułach Is Centralised General Data Protection Regulation Enforcement a Constitutional Necessity? (czasopismo “European Constitutional Law Review”, Cambridge University Press) oraz When “a Citizen” Becomes Little Mary J. The Abstract-concrete Effects in Legal Reasoning and the Rule of Law (czasopismo Diritto & Questioni pubbliche). Ponadto, w ramach projektu napisano pięć rozdziałów w monografiach, w tym dwa dotyczące kwestii metodologicznych, jeden dotyczący konfliktu zasad, oraz dwa dotyczące napięcia pomiędzy pytaniami prawnymi i politycznymi.