– Trzonem naszej misji jest finansowanie najlepszych badań podstawowych – tylko tyle i aż tyle (…) Dobrze by było, gdyby politycy dostrzegli wagę NCN w systemie finansowania badań – mówi prof. Robert Hasterok, przewodniczący Rady Narodowego Centrum Nauki w wywiadzie udzielonym „Forum Akademickiemu”. Naukowiec podsumowuje minione 12 miesięcy i mówi o planach Rady na przyszłość.
prof. Robert Hasterok, fot. Martyna Mazur
Prof. Hasterok jest przewodniczącym Rady od grudnia 2022 roku. Pierwszy rok pełnienia przez niego tej funkcji to jednocześnie najbardziej gorący czas w debacie o finansowaniu nauki w Polsce. Trudna sytuacja polityczna i budżetowa Narodowego Centrum Nauki od dawna wpływa na krajobraz badawczy w Polsce. Rok 2023 był w tym względzie wyjątkowy, w negatywnym tego słowa znaczeniu, Ministerstwo Edukacji i Nauki wprost sygnalizowało zamiar likwidacji NCN. Z powodu zamrożonego budżetu NCN wskaźnik sukcesu w rozstrzygniętych ostatnio konkursach wyniósł: w OPUS – 8,06%, a PRELUDIUM – 10,73%. Centrum sfinansowało w tej edycji najmniejszą liczbę projektów w swojej historii.
– Tak bezprecedensowych nacisków politycznych na NCN nie było nigdy wcześniej i mam nadzieję, że nie będzie też nigdy w przyszłości. Jedną z największych wartości, jakie przyświecają nam w działaniu, jest niezależność. I muszę podkreślić, że ze wszystkich rządowych agencji grantowych w Polsce tylko nam udało się ją do końca zachować – podkreśla prof. Hasterok. Dodaje, że udało się to dzięki bezprecedensowemu wsparciu środowiska. Jednocześnie zwraca uwagę, że dyrekcja i Rada Centrum dążą do jak najszybszego spotkania z ministrem nauki, aby zapoznać go ze stanem finansowania grantowego badań podstawowych w Polsce i przekonać do zwiększenia budżetu NCN. – W przeciwnym razie, w nieodległym czasie, czeka nas całkowita zapaść – konkluduje.
Przewodniczący Rady w wywiadzie odniósł się m.in. do pytania o to, czy Rada NCN szykuje się na sytuację, w której nie uda się osiągnąć wzrostu budżetu NCN w 2024 roku, m.in. czy rozważa zamykanie konkursów lub wprowadzanie dodatkowych ograniczeń w występowaniu o granty. – Systematycznie robimy przegląd oferty, zastanawiamy się, czy wszystko się sprawdza, trafia w oczekiwania środowiska. Na razie o zamykaniu konkursów ze względów finansowych nie ma mowy – podkreśla.
Prof. Hasterok w trakcie rozmowy podsumowuje również przebieg prac Rady NCN w ciągu ostatniego roku. – Przez pierwsze miesiące pracowaliśmy w bardzo trudnych warunkach, ale dziś – z perspektywy roku – mogę powiedzieć, że obie połówki Rady (red. nowi i kontynuujący pracę członkowie) w dużym stopniu się dotarły. Znajduje to odzwierciedlenie nie tylko w tym, że podjęliśmy w tym roku już 117 uchwał, ale także działamy coraz bardziej spokojnie i merytorycznie. Myślę, że przyszły rok, ostatni w tym składzie, powinien być łatwiejszy, a nawet pokuszę się o stwierdzenie, że bardziej twórczy niż poprzedni – komentuje.
Mówiąc o kwestiach istotnych dla funkcjonowania NCN oraz Rady Centrum w 2024 roku wymienia przede wszystkim wolność od jakichkolwiek nacisków i kluczy politycznych. – Priorytet powinna mieć zasada finansowania przede wszystkim jak najlepszej działalności badawczej – podkreśla. W planie jest rozwijanie oferty konkursowej, we współpracy ze środowiskiem naukowym, co byłoby tym bardziej możliwe dzięki zwiększeniu budżetu NCN. Wśród nowości, nad którymi pracuje Rada są m.in. mentoring w MINIATURZE oraz nowe programy współpracy polsko-amerykańskiej.
Cały wywiad do przeczytania na stronie „Forum Akademickiego”. Wywiad przeprowadził Mariusz Karwowski.
O konieczności zwiększenia finansowania NCN mówił ostatnio także prof. Krzysztof Jóźwiak, dyrektor NCN w wywiadzie udzielonym „Forum Akademickiemu”, a także w podcaście NCN