Otwarte konsultacje

Badaczki i badacze z różnych ośrodków, członkowie Rady i reprezentanci NCN dyskutowali w Krakowie o potrzebie wspierania badań podstawowych, budżecie NCN i wypracowaniu rozwiązań, które sprawią, że agencja w jeszcze większym stopniu będzie odpowiadała na potrzeby środowiska akademickiego. Spotkanie odbyło się 4 czerwca.

Dyrektor i członkowie Rady NCN regularnie uczestniczą w debatach organizowanych na zaproszenie środowisk naukowych z całej Polski. Teraz to my zaprosiliśmy gości do siedziby agencji. W spotkaniu wzięło udział 20 badaczek i badaczy z różnych ośrodków, reprezentujących różne dyscypliny, oraz przedstawiciele Rady NCN i Centrum – koordynatorzy dyscyplin i pracownicy biura. – NCN podchodzi do konsultacji społecznych w sposób bardzo otwarty – komentuje prof. Artur Obłuski, archeolog z Uniwersytetu Warszawskiego, laureat grantów NCN i ERC.

W dyskusji brali udział przedstawiciele dziedzin, w których są odmienne metodyki prowadzenia działań i niezbędne są różne rodzaje aparatury. – Inne potrzeby i oczekiwania ma historyk prowadzący badania oparte o średniowieczne manuskrypty a inne fizyk stojący na czele dużej grupy badawczej. Zdywersyfikowane jest również nasze rozumienie i podejście do procesu składania wniosków, oceniania i rozliczania grantów – mówi prof. Obłuski. Dodaje, że dzięki takim spotkaniom NCN i sami naukowcy mogą mieć dokładniejszy obraz systemu grantowego w Polsce, jego zalet i elementów, które mogą wymagać korekty.

Spotkanie w siedzibie NCN, 4 czerwca 2024 r. Zaproszeni goście to osoby, które wcześniej zgłaszały postulaty dotyczące działalności NCN, laureaci grantów NCN, ERC i Dioscuri, badaczki i badacze żywo zainteresowani funkcjonowaniem agencji, w tym osoby, które wspierały NCN w zabiegach o zwiększenie budżetu.

Dyskutowano m.in. o regulacjach dotyczących konkursu MINIATURA, ewentualnym powrocie do zawieszonego niedawno konkursu PRELUDIUM BIS, czy organizowaniu konkursu PRELUDIUM dwa razy w roku. Rozmowa dotyczyła także realizacji i rozliczania grantów, w tym np. umiędzynarodowienia badań i zwiększania elastyczności gospodarowania środkami w ramach grantu, a także otwartej nauki oraz polityki zatrudniania i wynagradzania w grantach.

– Realia prowadzonych badań ulegają zmianie, dobra komunikacja z naukowcami jest kluczowa dla przygotowania optymalnej oferty konkursowej. Przedstawione przez środowisko postulaty oraz pomysły będą podlegały dalszej dyskusji w Radzie – podkreśla prof. Alicja Kazek-Kęsik, członkini Rady NCN.

Prof. Kinga Kamieniarz-Gdula z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu mówi, że sama od NCN oczekiwałaby większej elastyczności dla kierowników projektów na wzór ERC, zwłaszcza w kwestiach związanych z zatrudnianiem członków zespołów badawczych. – Decyzja o wzorowaniu NCN na najlepszej europejskiej instytucji grantowej była moim zdaniem kluczem do jego ogromnego sukcesu – tłumaczy laureatka konkursów obu agencji.

W części dotyczącej wnioskowania o finansowanie najmocniej wybrzmiała troska uczestników spotkania o to, by do udziału w ocenie projektów zapraszani byli najlepsi eksperci i recenzenci. Prof. Tomasz Dietl, członek Rady NCN zachęcał uczestników spotkania do współtworzenia bazy recenzentów. Zwracał uwagę, że w dowolnym momencie można do członków Rady przesyłać informacje o wybitnych badaczach i badaczkach, którzy mogliby brać udział w ocenie wniosku.

Ostatnia część spotkania poświęcona była kwestiom ogólnym – np. współpracy NCN z innymi instytucjami, takimi jak Narodowe Centrum Badań i Rozwoju i Agencja Badań Medycznych oraz o wsparciu środowiska w zabiegach o regularny wzrost finansowania Centrum. Prof. Krzysztof Jóźwiak, dyrektor NCN zwrócił uwagę, że to właśnie zaangażowanie środowiska akademickiego miało kluczowy wpływ na zwiększenie w tym roku budżetu agencji o 200 mln złotych. – Laureaci grantów NCN to ponad 20 tysięcy osób, z ośrodków w całej Polsce, to wielka grupa, która ma możliwość lobbowania – mówił. Jako przykład inicjatywy, która miała wpływ na decyzję ministerstwa podał akcję #NCNtotlen, prowadzoną na platformie X na początku tego roku.

– Najbardziej ucieszył mnie szeroki konsensus w najważniejszych sprawach. Po pierwsze, wszyscy wysoko cenimy NCN. Po drugie, zgadzamy się, że należy zachować elitarny charakter agencji, a równocześnie dbać o mechanizmy umożliwiające nowym utalentowanym i pracowitym osobom wejście do systemu. Po trzecie wiemy, że poziom finansowania NCN oraz ogólnie nauki w Polsce rażąco odstaje od naszej aktualnej pozycji ekonomicznej na świecie i bez inwestycji w naukę czeka nas zapaść – komentuje prof. Kamieniarz-Gdula. Ona sama wspólnie z prof. Arturem Obłuskim zainicjowała właśnie akcję #NCNtotlen.

– Jeśli nie podwoimy budżetu NCN, nasz kraj stanie się wyłącznie konsumentem wiedzy i dóbr produkowanych przez innych. To byłoby istotnym naruszeniem bezpieczeństwa państwa w wielu aspektach. NCN jest latarnią, która świeci światłem nauki na najwyższym poziomie i trzeba dać mu się rozwijać – konkluduje prof. Obłuski. Naukowcy podkreślają, że ważny jest nie tylko wzrost dotacji celowej na finansowanie badań, ale również dotacji podmiotowej na funkcjonowanie instytucji.

Wkrótce na naszej stronie opublikujemy dłuższe wypowiedzi uczestników spotkania. Przygotowany będzie też raport z wydarzenia.