Dwa pierwsze Centra Doskonałości Naukowej uruchomione w Polsce w ramach programu Dioscuri skończyły pięć lat. O warunkach pracy w kraju, osiągniętych wynikach i planach na kolejne pięć lat opowiadają w „Forum Akademickim” liderzy centrów – Aleksandra Pękowska i Grzegorz Sumara.
Dioscuri to program uruchomiony z inicjatywy Towarzystwa Maxa Plancka (MPG), a jego celem jest utworzenie Centrów Doskonałości Naukowej Dioscuri w Europie Środkowej i Wschodniej. Program umożliwił wybitnym naukowcom prowadzenie badań na najwyższym światowym poziomie w jednostkach naukowych zlokalizowanych w tej części Europy. Dzięki niemu do Polski wróciło już ośmioro młodych naukowców, którzy utworzyli w Polsce osiem Centrów Dioscuri wzorowanych na najlepszych rozwiązaniach funkcjonujących na świecie, współpracujących z niemieckimi jednostkami mentorskimi.
Dwa pierwsze Centra Dioscuri zostały uruchomione w Instytucie Nenckiego PAN na przełomie 2019 i 2020 roku. Kierownikiem Centrum Biologii Chromatyny i Epigenomiki została dr Aleksandra Pękowska, a Centrum Chorób Metabolicznych działa pod kierunkiem dra hab. Grzegorza Sumary. Obydwa centra, zgodnie z warunkami programu, niedawno uzyskały przedłużenie finansowania na kolejne 5 lat.
– Granty Dioscuri zapewniają wynagrodzenie oraz środki na badania i publikacje. Dzięki swojej elastyczności (łatwo przenosić środki z pozycji na pozycję) umożliwiają rekrutację najlepszych specjalistów i aktywną reorientację potrzeb laboratorium w trakcie trwania projektu. Możemy stosować bardziej dynamiczne modele zarządzania grupą badawczą, które charakteryzują najlepsze ośrodki w USA – podkreślają wspólnie naukowcy. – Oczywiście fakt, że grant ten mógł być przedłużony, dawał nam bardziej stabilną wizję rozwoju, co z kolei pozwalało na zaangażowanie się w bardziej ambitne i ryzykowne projekty, które już zaowocowały publikacjami w prestiżowych periodykach, m.in. Cell Stem Cell, Genes & Develoment, EMBO Molecular Medicine czy EMBO Reports – dodają.
Jednocześnie naukowcy zwracają uwagę na szeroko rozumiane otoczenie wpływające na warunki pracy w Polsce i komplementarną rolę grantów krajowych w funkcjonowaniu centrów Dioscuri.
– Niewątpliwym atutem, czy wręcz asumptem do powrotu do Polski, było dla nas prężnie działające Narodowe Centrum Nauki – zaznaczają Aleksandra Pękowska i Grzegorz Sumara. – NCN to obecnie główna agencja grantowa finansująca badania podstawowe w Polsce, która na poważnie wspiera rozwiązania projakościowe, przenosząc na nasz grunt najlepsze standardy zachodnie, a jednocześnie promując i pielęgnując współpracę między krajowymi i zagranicznymi instytucjami – dodają naukowcy.
W swoim podsumowaniu pięciu lat pracy Centrów Dioscuri w Polsce naukowcy zwracają także uwagę na konieczność zapewnienia odpowiedniego finansowania NCN, a także pilnej i kompleksowej poprawy systemu wspierania oraz oceny naukowców i instytucji naukowych. Cały tekst jest dostępny na stronach „Forum Akademickiego”.
W lipcu 2024 roku rządy Polski i Niemiec przyjęły „Polsko-niemiecki plan działania”, w którym zadeklarowały wolę pogłębiania bliskich stosunków w różnych obszarach życia społecznego i gospodarczego. W części dokumentu poświęconej nauce sygnatariusze podkreślili chęć „stworzenia silnych podstaw dla nauki, badań i innowacji przez wspólne inwestycje, aby zagwarantować dobrobyt, mocną pozycję konkurencyjną i suwerenność technologiczną Polski, Niemiec i Europy.”, a Centra Dioscuri zostały w niej wymienione jako wyznaczające standardy doskonałości naukowej, promujące migrację talentów w Europie i poszerzające europejską przestrzeń badawczą.
Laureaci Dioscuri: