Trzy projekty z zakresu nauk ścisłych i technicznych oraz jeden z nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce zostaną sfinansowane w ramach konkursu Weave-UNISONO. Wszystkie cztery wnioski były oceniane przez agencję GAČR (Grantová agentura České republiky), zaś NCN zaakceptowało wyniki tej oceny w ramach współpracy w programie Weave. Łączny budżet po stornie polskiej wynosi ponad 3,5 mln zł.
Greenwashing, czyli konsument nabity w butelkę
Wyzwaniom regulacyjnym greenwashingu w Unii Europejskiej, Czechach i Polsce przyjrzy się prof. dr hab. Monika Namysłowska z Uniwersytetu Łódzkiego. Wraz z polskim i czeskim zespołem badawczym, na czele którego stanie Dr. iur. Rita Sik-Simon LL.M z Uniwersytetu Palackiego w Ołomuńcu, zrealizuje projekt badawczy poświęcony ochronie konsumentów w dobie ekologicznej i cyfrowej transformacji. Polska część budżetu wynosi ponad 500 tys. zł. Greenwashing, czyli wprowadzanie konsumentów w błąd poprzez niepoparte dowodami deklaracje o ekologiczności produktów i usług, staje się coraz poważniejszym problemem w dobie transformacji ekologicznej i cyfrowej. Zjawisko to podważa zaufanie społeczne, zakłóca uczciwą konkurencję i osłabia skuteczność polityk klimatycznych, szczególnie w środowisku cyfrowym, gdzie przekaz marketingowy jest wzmacniany przez algorytmy i influencerów. Projekt GRETA analizuje, jak unijne przepisy dotyczące ochrony konsumentów i komunikacji środowiskowej są wdrażane i egzekwowane w Polsce i Czechach, identyfikując luki prawne oraz bariery w ich stosowaniu. Celem projektu jest ocena skuteczności obecnych regulacji oraz wypracowanie rekomendacji, które pomogą ograniczyć greenwashing, wzmocnić ochronę konsumentów i zwiększyć przejrzystość komunikacji ekologicznej. Wyniki badań mogą wesprzeć zarówno decydentów publicznych, jak i uczciwych przedsiębiorców oraz organizacje konsumenckie, przyczyniając się do budowy bardziej wiarygodnego i zrównoważonego rynku w Unii Europejskiej.
Zrozumienie zjawisk magnetycznych w skali nano
Kolejne finansowane w tej turze konkursu badania dotyczą stworzenia unikatowej platformy do odkrywania i zrozumienia nowych zjawisk magnetycznych w skali nano w nievanderwaalsowskich dwuwymiarowych układach. Po stronie polskiej zespołem badawczym pokieruje prof. dr hab. Ryszard Zdyb z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, zaś po stronie czeskiej partnerować mu będzie Mgr. Jan Filip z Uniwersytetu Palackiego w Ołomuńcu. Polski zespół na realizację trzyletniego projektu otrzyma ponad 1 mln zł. Dwuwymiarowe materiały, znane m.in. dzięki grafenowi, otwierają nowe możliwości badawcze i technologiczne, zwłaszcza gdy ich grubość ogranicza się do kilku warstw atomowych. Projekt koncentruje się na hematenie – ultracienkiej formie tlenku żelaza – który w przeciwieństwie do swojego „masywnego” odpowiednika może wykazywać zupełnie odmienne właściwości magnetyczne. Badania pokazują, że przejście do świata 2D oraz modyfikowanie powierzchni hematenu pojedynczymi atomami i klastrami metali pozwala precyzyjnie kontrolować jego magnetyzm. Celem projektu jest zrozumienie tych zjawisk poprzez wytwarzanie i kompleksowe badanie ultracienkich tlenków żelaza oraz ich pochodnych. Uzyskane wyniki mogą przyczynić się do rozwoju nowej generacji technologii, takich jak ultracienkie nośniki pamięci magnetycznej, a także innowacyjnych materiałów do katalizy i fotokatalizy.
Światło przeciw bakteriom: nowe metody leczenia zakażeń
Dr Dorota Anna Chełminiak-Dudkiewicz z Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz RNDr. Miloslav Macháček Ph.D. z Uniwersytetu Karola w Pradze wraz z zespołami podejmą się opracowania fotoaktywnych, supramolekularnych i biokompatybilnych materiałów odpowiednich dla przeciwbakteryjnej terapii fotodynamicznej. Na sfinansowanie polskiej części badań przeznaczono ponad 700 tys. zł. Narastająca oporność bakterii na antybiotyki sprawia, że leczenie infekcji staje się jednym z najpoważniejszych wyzwań współczesnej medycyny. Projekt koncentruje się na rozwoju nowej, bezpiecznej metody zwalczania zakażeń bakteryjnych z wykorzystaniem światła, czyli przeciwdrobnoustrojowej terapii fotodynamicznej, szczególnie przydatnej w leczeniu ran i infekcji skóry. Celem badań jest opracowanie nowoczesnych, fotoaktywnych biomateriałów w postaci opatrunków, żeli czy nanocząstek, w których substancje aktywowane światłem będą trwale związane z biopolimerami, co zwiększy skuteczność terapii i ograniczy ryzyko uszkodzenia zdrowych tkanek. Takie spersonalizowane materiały nie tylko skutecznie eliminują nawet oporne mikroorganizmy, lecz także wspomagają gojenie ran i chronią je przed kolejnymi infekcjami. Projekt może przyczynić się do stworzenia innowacyjnej, przyjaznej dla pacjentów i środowiska alternatywy dla tradycyjnych metod leczenia zakażeń.
Nowa strategia projektowania antybiotyków
Ostatni z nagrodzonych projektów dotyczy strategii projektowania przyszłych antybiotyków z wykorzystaniem amfifilowych peptydomimetyków zawierających metalokarborany. Na czele polskiego zespołu naukowego stanie dr Krzysztof Konrad Fink z Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej im. Ludwika Hirszfelda PAN, zaś Ing. Mariusz Uchman Ph.D. z Uniwersytetu Karola w Pradze pokieruje czeskimi badaczami. Na realizację polskiej części projektu przeznaczono ponad 1,3 mln. zł. Projekt skupia się na poszukiwaniu alternatywy dla klasycznych antybiotyków w postaci peptydomimetyków inspirowanych naturalnymi peptydami przeciwdrobnoustrojowymi, które potrafią skutecznie niszczyć bakterie, jednocześnie oszczędzając komórki człowieka. Dzięki unikalnemu mechanizmowi działania polegającemu na uszkadzaniu błon bakteryjnych, związki te są mniej podatne na rozwój oporności. Celem badań jest opracowanie nowej klasy stabilnych i bezpiecznych peptydomimetyków zawierających metalokarborany oraz zrozumienie, jak ich struktura wpływa na aktywność biologiczną. Wyniki projektu mogą przyczynić się do powstania skutecznych terapii przeciwko wielolekoopornym patogenom i wzmocnić przyszłość leczenia chorób zakaźnych.
Weave-UNISONO i procedura agencji wiodącej
Konkurs Weave-UNISONO to efekt wielostronnej współpracy między instytucjami finansującymi badania naukowe, skupionymi w stowarzyszeniu Science Europe. Został ogłoszony w celu uproszczenia procedur składania i selekcji projektów badawczych we wszystkich dyscyplinach nauki, angażujących badaczy z dwóch lub trzech krajów europejskich.
Wyłanianie laureatów opiera się na procedurze agencji wiodącej, w myśl której tylko jedna z instytucji partnerskich odpowiedzialna jest za pełną ocenę merytoryczną wniosku, pozostali partnerzy akceptują wyniki tej oceny.
W ramach programu Weave partnerskie zespoły badawcze składają wnioski o finansowanie równolegle do agencji wiodącej oraz do właściwych dla siebie instytucji uczestniczących w programie. Wspólny projekt musi zawierać spójne plany badań, wyraźnie ukazujące wartość dodaną współpracy międzynarodowej.
Konkurs Weave-UNISONO jest otwarty w trybie ciągłym. Zachęcamy zespoły pragnące podjąć współpracę z partnerami z Austrii, Czech, Słowenii, Szwajcarii, Niemiec, Luksemburga oraz Belgii-Flandrii do zapoznania się z treścią ogłoszenia konkursowego i składania wniosków.