Mapowanie ludzkich emocji w obliczu zmian klimatycznych

Globalny kryzys klimatyczny stanowi obecnie jedno z największych zagrożeń dla ludzkości. By ograniczyć ryzyko i skutki globalnego ocieplenia, ludzie muszą radykalnie zmienić swój styl życia. Dla wielu osób zmiana klimatu jest źródłem silnych emocji. Jednocześnie na całym świecie coraz więcej ludzi angażuje się w zachowania mające na celu zmniejszenie negatywnych skutków zmiany klimatu. Wciąż jednak zaskakująco mało wiemy o tym, jak doświadczane przez nas emocje wpływają na podejmowanie działań proekologicznych. 

Rycina 1. Emocje wyodrębnione w ramach opracowania kwestionariusza do pomiaru emocji klimatycznych (ang. Inventory of Climate Emotions, ICE) Celem projektu Climate Change Emotions jest uzupełnienie luki w naszej wiedzy o emocjach związanych ze zmianą klimatu oraz ich wpływie na zachowania proekologiczne. W tym celu wykorzystaliśmy wiele komplementarnych metod badawczych: wywiady, kwestionariusze, eksperymenty behawioralne, neuroobrazowanie funkcji mózgu oraz nowatorską metodę pomiaru odczuwania emocji w ciele. Badania prowadzone były w Polsce i Norwegii, dwóch krajach, których gospodarki są silnie zależne od paliw kopalnych, ale które cechują się odmiennym podejściem do ochrony środowiska. W pierwszych badaniach przeprowadziliśmy szereg pogłębionych wywiadów z osobami zmartwionymi zmianą klimatu (Marczak i wsp., 2023; Zaremba i wsp., 2022), które stały się punktem wyjścia do opracowania kwestionariusza do pomiaru emocji klimatycznych (ang. Inventory of Climate Emotions (ICE) (Marczak i wsp., 2023). Dzięki przeprowadzonym analizom wykazaliśmy, że emocjonalne doświadczenie zmiany klimatu można trafnie i rzetelnie opisać przy pomocy ośmiu kategorii emocji - złość, bezsilność, entuzjazm, osamotnienie, poczucie winy, smutek, pogarda i lęk.

Kolejne badania ukierunkowane były na zrozumienie relacji pomiędzy emocjonalnymi reakcjami na zmianę klimatu, a działaniami proekologicznymi. Przeprowadziliśmy szereg eksperymentów, by ustalić, w jaki sposób różne narracje na temat zmiany klimatu wpływają na zachowania proekologiczne. Opracowaliśmy unikatowy zestaw historii klimatycznych (ang. Emotional Climate Change Stories (ECCS)), służący do badania emocji odczuwanych wobec zmiany klimatu: złości, lęku, współczucia, poczucia winy oraz nadziei (Zaremba i wsp., 2023). Wyniki tego badania pomogły ustalić, jakie strategie komunikacji o zmianie klimatu najskuteczniej motywują do zachowań przyjaznych klimatowi. Dodatkowo, w ramach projektu zastosowaliśmy nowatorską metodę umożliwiającą mapowanie odczuwania emocji w ludzkim ciele (ang. emBODY). W przeprowadzonym przez nas badaniu pokazaliśmy, że ludzie są w stanie wskazać, gdzie w swoim ciele odczuwają emocjonalne pobudzenie związane ze zmianą klimatu (Herman i wsp., 2022).

Rycina 2. Mapy emocji w ludzkim ciele z uwzględnieniem zmian klimatycznych. Rycina oryginalna z Herman i wsp., 2022. W ostatnim badaniu, za pomocą metody obrazowania funkcji ludzkiego mózgu (ang. fMRI) używamy opracowanego w ramach projektu zestawu historii klimatycznych do wzbudzania emocji oraz sprawdzamy, jak wywołane emocje przekładają się na działania proekologiczne. Zastosowanie metody obrazowania mózgu umożliwia zrozumienie mechanizmów neuronalnych będących podstawą ludzkich działań.

Projekt realizowany jest w interdyscyplinarnym zespole naukowym, w którego skład wchodzą eksperci z zakresu psychologii klinicznej i środowiskowej oraz neuronauk. Podsumowując, efektem naszego projektu będą nowe ramy rozumienia emocjonalnego postrzegania zmiany klimatu i jego powiązań ze zdrowiem psychicznym oraz podejmowaniem działań w obliczu jednego z najbardziej palących problemów naszych czasów.

Więcej o projekcie można przeczytać na stronie climate-change-emotions.org