Informujemy, że biuro Narodowego Centrum Nauki będzie nieczynne w dniu 2 maja 2025 r. (piątek). Przepraszamy za niedogodności.

Trwa rejestracja na międzynarodową konferencję „Europe and Mobilities: Challenges and Opportunities for Socio-Economic Transformations”, która odbędzie się 4-6 czerwca 2025 roku na Uniwersytecie Warszawskim. NCN jest jednym z partnerów wydarzenia i organizuje dwa panele tematyczne.

Rozpoczęła się rejestracja na konferencję „Europe and Mobilities: Challenges and Opportunities for Socio-Economic Transformations”, organizowaną w ramach polskiej prezydencji w Radzie UE. Wydarzenie zgromadzi naukowców, decydentów politycznych oraz przedstawicieli organizacji międzynarodowych i pozarządowych, którzy będą dyskutować o kluczowych wyzwaniach społeczno-gospodarczych w Europie. W programie zaplanowano wystąpienia ekspertów oraz siedem sesji tematycznych poświęconych m.in. demografii, migracjom, transformacji cyfrowej i energetycznej oraz przyszłości demokracji.

Nasze Centrum współorganizuje dwa panele. Pierwszy z nich, „Perspektywy Europejskiego Obszaru Gospodarczego z zakresu nauk humanistycznych i społecznych” (5 czerwca, godz. 15.00-16.30), będzie poświęcony roli Europy w rozwoju platform cyfrowych oraz ich wpływowi na dobrostan człowieka i planety. Dyskusja, organizowana w ramach programu CHANSE, koordynowanego przez NCN, skupi się na takich zagadnieniach, jak powszechność, dobro publiczne, równość i suwerenność w budowie infrastruktury cyfrowej. Uczestnicy porozmawiają także o tym, jak systemy algorytmiczne i platformy cyfrowe wpływają na codzienne życie ludzi, oraz o roli regulatorów, firm i innych instytucji w kształtowaniu tych procesów. Wśród prelegentów znajdą się zarówno naukowcy, jak i przedstawiciele interesariuszy pozaakademickich, którzy wspólnie przedstawią szanse i wyzwania wynikające ze współpracy międzysektorowej. Podczas sesji będziemy również mówić o założeniach przyszłego partnerstwa Social Transformations and Resilience.

Drugi panel, „Szanse i wyzwania: młodzi naukowcy w projektach międzynarodowych” (6 czerwca, godz. 10.00–11.30), będzie dotyczył doświadczeń młodych badaczek i badaczy realizujących projekty międzynarodowe. W trakcie spotkania poruszone zostaną kwestie wyboru tematów badawczych, rozwoju kariery, bezpieczeństwa pracy, możliwości finansowania badań oraz roli mentorów i instytucji wspierających rozwój naukowców na wczesnym etapie kariery.

W trakcie wydarzenia odbędą się także międzynarodowy dzień informacyjny i spotkania brokerskie organizowane przez Krajowy Punkt Kontaktowy NCBR. Szczegółowe informacje oraz formularz rejestracyjny dostępne są na stronie konferencji.

Wydarzenie organizują Centrum Doskonałości w Naukach Społecznych oraz Ośrodek Badań nad Migracjami UW. Partnerami są NCN, NCBR i MNISW. Przedsięwzięcie jest finansowane ze środków Unii Europejskiej.

Ponad 250 uczestników z całej Europy, dyskusje o rozwoju technologii kwantowych i nowe możliwości finansowania badań w jednej z najbardziej dynamicznych dziedzin współczesnej nauki. 7 maja w Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku odbędzie się międzynarodowa konferencja Quantum Horizons: Science – Policy – Society – wydarzenie poświęcone technologiom kwantowym, współpracy naukowej i politykom publicznym w tej dziedzinie.

Spotkanie organizowane jest przez sieć QuantERA i Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, we współpracy z europejską inicjatywą Quantum Flagship, w ramach polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej.

Największa europejska sieć wspierająca badania kwantowe

QuantERA to sieć łącząca 41 agencji finansujących badania z 31 państw europejskich oraz z Izraela i Turcji. Od 2016 roku, najpierw jako QuantERA I, a później QuantERA II, wspiera rozwój technologii kwantowych i innowacji technologicznych poprzez finansowanie międzynarodowych projektów badawczych. Promuje również międzynarodową współpracę, monitoruje europejskie strategie w tej dziedzinie oraz opracowuje wytyczne dotyczące odpowiedzialnego prowadzenia badań. Koordynatorem sieci jest polskie Narodowe Centrum Nauki.

Nauka, polityki publiczne, innowacje

Konferencja w Gdańsku zgromadzi przedstawicieli środowisk akademickich, firm zaangażowanych w rozwój technologii kwantowych, agencji finansujących badania oraz innych instytucji. – Dla szerszej publiczności fascynujące może być prześledzenie drogi, jaką przeszły technologie kwantowe – od bardzo abstrakcyjnych i pozornie mało praktycznych, oryginalnych idei naukowych, aż po rozwój konkretnych technologii, które mogą zrewolucjonizować przyszłość. Konferencja da wgląd w ten proces – mówi prof. Konrad Banaszek z Uniwersytetu Warszawskiego, który w Narodowym Centrum Nauki pełni funkcję koordynatora naukowego sieci QuantERA.

W programie przewidziano trzy główne panele dyskusyjne:

• In the beginning was the Science – o znaczeniu badań podstawowych (moderator: prof. Artur Ekert, University of Oxford i Centre for Quantum Technologies Singapore; uczestnicy: prof. Elisabeth Giacobino z francuskiego Centre national de la recherche scientifique (CNRS) oraz prof. Gerd Leuchs z QuantERA Strategic Advisory Board i Max Planck Society),
• Quantum Coherence: The Art of Coordination – o polityce naukowej i koordynacji (moderator: prof. Tommaso Calarco, członek QuantERA Strategic Advisory Board oraz przewodniczący europejskiej Quantum Community Network),
• Quantum Interactions: The Joy of Collaboration – o współpracy międzynarodowej i doświadczeniach zespołów badawczych.

– Chcemy mocno podkreślić, że cały obszar technologii kwantowych wyrósł z badań podstawowych. Będziemy także dyskutować o tym, jak najlepiej wspierać innowacje, jak efektywnie wykorzystać potencjał europejski w technologiach kwantowych oraz jak stworzyć odpowiednie ramy organizacyjne, by ten potencjał mógł się w pełni rozwijać i przekładać na konkretne rozwiązania – podkreśla prof. Banaszek.

Nowa odsłona QuantERY

Ważnym punktem konferencji będzie prezentacja założeń nowego programu QuantERA III, którego uruchomienie planowane jest na najbliższe miesiące. Do programu dołącza również Korea Południowa, co podkreśla jego rosnący globalny zasięg.

Na uczestników czeka także bogaty program wydarzeń towarzyszących:

• sesja posterowa – prezentacja projektów finansowanych w ramach obecnej edycji programu QuantERA,
• warsztaty dla zespołów realizujących projekty wyłonione w konkursie QuantERA Call 2023 – poświęcone dobrym praktykom projektowym,
• spotkania networkingowe z przedstawicielami organizacji finansujących badania – okazja do bezpośrednich rozmów z reprezentantami krajowych agencji, wymiany doświadczeń, konsultacji dotyczących finansowania projektów oraz zacieśnienia współpracy międzyinstytucjonalnej.

Szczegółowy program wydarzenia znajduje się na stronie sieci QuantERA.

Bezpośrednio po konferencji odbędzie się XVI Sympozjum Krajowego Centrum Informatyki Kwantowej – ICTQT, które potrwa do 10 maja 2025 roku.

W Science ukazała się praca zespołu astronomów, w tym badaczy z projektu OGLE prof. Andrzeja Udalskiego, o zimnych super-Ziemiach – powszechnych, małomasywnych planetach daleko od gwiazd. Badania polskiego zespołu współfinansuje m.in. NCN.

W najnowszej pracy, opublikowanej w tygodniku Science, międzynarodowy zespół astronomów, w skład którego wchodzą astronomowie z prowadzonego w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Warszawskiego wielkoskalowego przeglądu nieba OGLE (Optical Gravitational Lensing Experiment) kierowanego przez prof. Andrzeja Udalskiego, przedstawia szczegółowe badania dotyczące małomasywnych planet pozasłonecznych krążących w dużych odległościach wokół swoich macierzystych gwiazd. Wyniki wskazują, że tzw. zimne super-Ziemie są powszechnym składnikiem układów planetarnych – przeciętnie występują w co trzecim systemie wokół gwiazd Drogi Mlecznej.

Wizja artystyczna jak powszechne są układy planetarne wokół gwiazd Drogi Mlecznej, źródło: ESO/M. Kornmesser Jeszcze 30 lat temu nie znaliśmy żadnej planety pozasłonecznej krążącej wokół gwiazdy podobnej do Słońca. Ostatnie trzy dekady przyniosły ogromny przełom w tej dziedzinie – od pierwszych odkryć w latach 90. XX wieku astronomowie przeszli do rutynowego wykrywania planet pozasłonecznych dzięki wdrożeniu nowych metod obserwacyjnych, takich jak technika tranzytów czy mikrosoczewkowania grawitacyjnego. Projekt OGLE był jednym z pionierów tych rozwiązań i od ponad 33 lat prowadzi jeden z największych fotometrycznych przeglądów nieba.

Początek poszukiwań planet z kosmosu – m.in. przy użyciu satelitów Kepler i TESS – zapoczątkował skokowy wzrost liczby znanych planet pozasłonecznych. Dzięki temu astronomowie dysponują dziś dużą próbą systemów planetarnych, co pozwala prowadzić ich analizę statystyczną. Rozkłady mas planet oraz ich odległości od gwiazd dostarczają informacji o procesach formowania i ewolucji układów planetarnych.

Jak podkreślają polscy astronomowie, metody detekcji planet mają jednak swoje ograniczenia. Najczulsze są na układy, w których planety krążą stosunkowo blisko swoich gwiazd, dlatego znamy dziś przede wszystkim obiekty o krótkich okresach orbitalnych – poniżej jednego roku. W tej grupie szczególnie licznie występują tzw. super-Ziemie – planety o masach między masą Ziemi a Neptuna (~17 mas Ziemi), których własności statystyczne są już dość dobrze poznane.

Znacznie mniej wiadomo o planetach znajdujących się dalej od gwiazd – poza tzw. linią śniegu (1–2 jednostki astronomiczne od gwiazdy; jednostka astronomiczna: odległość Ziemia–Słońce), gdzie woda występuje w postaci lodu, a warunki sprzyjają powstawaniu olbrzymów gazowych takich jak Jowisz czy Saturn. W praktyce jedynie technika mikrosoczewkowania grawitacyjnego pozwala na detekcję planet w tych odległych rejonach. Zjawiska mikrosoczewkowania są jednak rzadkie, a liczba znanych w ten sposób planet znacząco mniejsza niż tych wykrytych innymi metodami.

Dzięki metodzie mikrosoczewkowania uzyskano już informacje o częstości występowania masywnych planet typu jowiszowego na dalekich orbitach. Wciąż jednak niewiele wiadomo na temat występowania w tych obszarach mniej masywnych planet – typu super-Ziemi.

W pracy opublikowanej w tygodniku Science autorzy scharakteryzowali tak właśnie położone, małomasywne planety wykryte metodą mikrosoczewkowania grawitacyjnego. Opisano m.in. szczegółową analizę planety znalezionej w zjawisku mikrosoczewkowania OGLE-2016-BLG-0007, odkrytym w lutym 2016 roku przez zespół OGLE. Analiza wykazała, że obiekt ten ma masę porównywalną z masą Ziemi i krąży wokół gwiazdy o masie 0,6 masy Słońca w odległości około dziesięciu jednostek astronomicznych.

– To typowa bardzo małomasywna super-Ziemia krążąca po orbicie podobnej do orbity Saturna w naszym układzie planetarnym. Nowa rekordzistka w tym zakresie – opisuje odkrytą planetę prof. Andrzej Udalski, kierownik projektu OGLE.

Mikrosoczewkowe anomalie wywołane przez małomasywne planety są wyjątkowo krótkotrwałe – trwają zwykle zaledwie około jednego dnia – i wymagają ciągłych, całodobowych obserwacji. Do dalszej analizy własności odległych super-Ziem wykorzystano dane nowo odkrytej planety w zjawisku OGLE-2016-BLG-0007 oraz 63 innych małomasywnych planet mikrosoczewkowych znalezionych wcześniej w zjawiskach mikrosoczewkowania z lat 2016–2019, które były obserwowane przez koreański projekt KMTNet, dysponujący możliwością 24-godzinnego monitorowania nieba. 38 z tych zjawisk mikrosoczewkowania zostało odkrytych przez zespół OGLE.

Po uwzględnieniu czułości detekcji określono rozkład częstości występowania planet w zależności od masy. Okazało się, że zimne super-Ziemie są bardzo powszechne – typowo występują wokół co trzeciej gwiazdy w Drodze Mlecznej.

Co więcej, rozkład częstości występowania planet nie jest potęgową funkcją masy planety. Lepsze dopasowanie uzyskano przy użyciu funkcji złożonej z dwóch składników o profilu odpowiadającym funkcji Gaussa. Może to świadczyć o różnicach w procesie formowania się planet o różnych masach. Zgodny z obserwacjami może być scenariusz jednego procesu formowania planet, w którym tylko powyżej pewnego progu masy jądra powstają planety gazowe, a poniżej – super-Ziemie. Alternatywą może być scenariusz dwóch odrębnych procesów planetotwórczych dla różnych mas – np. procesów akrecyjnych i niestabilności w dysku protoplanetarnym.

Przedstawiona w pracy analiza częstości występowania planet jest znacznym postępem w dziedzinie badań planet pozasłonecznych. Trwające i planowane przeglądy mikrosoczewkowe pozwolą w najbliższych latach zwiększyć liczbę znanych planet tego typu i zweryfikować wyniki opisane w pracy.

– Ogromne nadzieje wiążemy z misją kosmiczną Roman agencji NASA, planowaną na 2027 rok. Może ona zrewolucjonizować badania planet wykrywanych metodą mikrosoczewkowania – podobnie jak misja Kepler odmieniła badania planet tranzytujących – podsumowuje dr Przemek Mróz, współautor artykułu w Science i odkrywca wielu planet pozasłonecznych.

Projekt OGLE jest jednym z największych współczesnych przeglądów nieba. Od ponad 33 lat w ramach projektu prowadzone są systematyczne obserwacje fotometryczne ogromnych obszarów nieba z Obserwatorium Las Campanas w Chile. Projekt przyczynił się do rozwoju wielu dziedzin współczesnej astrofizyki, m.in. badań nad planetami pozasłonecznymi, strukturą Drogi Mlecznej i sąsiednich galaktyk, gwiazdami zmiennymi, kwazarami, zjawiskami przejściowymi czy badań ciemnej materii.

Projekt OGLE jest współfinansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Narodowe Centrum Nauki (granty MAESTRO, OPUS, HARMONIA, SONATA, SYMFONIA) oraz Fundację na rzecz Nauki Polskiej.

Praca opisująca wyniki ukazała się w tygodniku Science.

Polska jako pierwszy kraj Unii Europejskiej podpisała umowy na realizację IV edycji funduszy norweskich i EOG. Wsparcie zostanie przeznaczone m.in. na badania podstawowe, badania stosowane i innowacje oraz zieloną transformację. 

Podczas uroczystości w Warszawie, która odbyła się 23 kwietnia 2025 roku, ogłoszono, że nasz kraj otrzyma 925 mln euro (blisko 4 mld złotych) – najwięcej spośród wszystkich 15 państw objętych programem.

Uroczystość podpisania umów międzyrządowych, 23 kwietnia W wydarzeniu uczestniczył książę Haakon, następca tronu Norwegii. Umowy (Memoranda of Understanding) podpisali: Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, minister funduszy i polityki regionalnej; Espen Barth Eide, minister spraw zagranicznych Norwegii, Martin Eyjólfsson, sekretarz stanu Islandii oraz Pascal Schafhauser, ambasador Liechtensteinu przy Unii Europejskiej. W wydarzeniu wzięli też udział przedstawiciele NCN.

Nasze Centrum po raz drugi pokieruje programem Badania podstawowe. Budżet nowej edycji wyniesie 70,6 mln euro – to o 23 procent więcej niż w poprzednim rozdaniu. Z tej kwoty 60 mln euro pochodzi z Mechanizmu Finansowego EOG, a 10,6 mln euro stanowi krajowe współfinansowanie. Centrum będzie też dysponować funduszem bilateralnym w wysokości pół miliona euro, który pozwoli rozwijać współpracę naukową i instytucjonalną z Norwegią i Islandią.

Wśród wstępnie planowanych działań NCN są kolejne konkursy GRIEG, wspierające projekty realizowane w formule bottom-up, a także nowy konkurs interdyscyplinarny, który odnosić się będzie do tematów wskazanych w dokumencie Blue Book – takich jak transformacja cyfrowa i ekologiczna, praworządność, prawa człowieka czy odporność społeczna.

Chcemy kontynuować wsparcie badań polarnych, zapoczątkowane w III edycji programu. Temat nowego projektu predefiniowanego zostanie wyłoniony w konsultacjach z badaczami z Polski, Norwegii i Islandii – z myślą o zbliżającym się Międzynarodowym Roku Polarnym 2032–2033.

W nowej edycji programu Badania podstawowe planujemy także dalsze działania na rzecz równości płci w nauce i wspierania młodych naukowców.

Pierwsza w XXI wieku publikacja z nauk o życiu w Nature wyłącznie z udziałem polskich instytucji wyjaśnia mechanizmy skuteczności leków mRNA i toruje drogę do nowych terapii.

17 kwietnia 2025 w Nature ukazała się praca polskich naukowców z Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie, Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN. Pierwszym autorem publikacji jest dr Paweł S. Krawczyk, a autorami korespondencyjnymi – prof. Andrzej Dziembowski i dr hab. Seweryn Mroczek. To pierwsza w XXI wieku publikacja z dziedziny nauk o życiu w Nature, przygotowana wyłącznie przez polskie zespoły. Badania zostały sfinansowane m.in. przez Narodowe Centrum Nauki.

Autorzy opisali nieznany wcześniej mechanizm wpływający na skuteczność terapeutycznych cząsteczek mRNA. Zidentyfikowali rolę enzymu TENT5A w wydłużaniu tzw. ogona poli(A), co stabilizuje mRNA i może wpływać na jego aktywność w komórkach.

– Stabilizacja cząsteczki mRNA przez enzym TENT5A jest mechanizmem dotychczas mało znanym, a jednocześnie uniwersalnym. Posiada on ogromny potencjał dla medycyny, ponieważ obecnie prowadzi się bardzo dużo badań nad różnorodnymi zastosowaniami mRNA jako leków – mówi prof. Andrzej Dziembowski, cytowany w notatce prasowej IIMCB.

W badaniach wykorzystano technologię sekwencjonowania nanoporowego oraz opracowane przez zespół narzędzia obliczeniowe do analizy ogonów poli(A). Naukowcy skupili się m.in. na szczepionkach Comirnaty i Spikevax, szeroko stosowanych podczas pandemii COVID-19. Zaobserwowali, że w komórkach odpornościowych – zwłaszcza w makrofagach – dochodzi do wydłużania ogonów poli(A), co może mieć znaczenie dla skuteczności preparatów.

– Nasza droga do publikacji w „Nature” była długa i wyboista. Pracę nad projektem rozpoczęliśmy w trakcie pandemii w połowie 2021 roku. Po wysłaniu pierwszej wersji artykułu byliśmy wielokrotnie proszeni o dodanie nowych danych i naniesienie poprawek. Szczególnie jesteśmy dumni z faktu, że jest to pierwsza publikacja w dziedzinie nauk o życiu na łamach „Nature” w XXI wieku, wypracowana wyłącznie przez polskie instytucje naukowe – dodaje prof. Dziembowski.

Jak zapowiada, naukowcy planują wykorzystać swoje odkrycia do opracowania skuteczniejszych leków opartych na technologii mRNA.

Badania opisane w publikacji były współfinansowane z projektów NCN realizowanych przez Seweryna Mroczka (SONATA BIS 10), Andrzeja Dziembowskiego (OPUS 17), Agnieszkę Tudek (SONATA 16), Monikę Kusio-Kobiałkę (SONATA 15) i Aleksandrę Brouze (PRELUDIUM 19).

Wykorzystano infrastrukturę badawczą IN-MOL-CELL, sfinansowaną ze środków Krajowego Planu Odbudowy.

Naukowcy z Laboratorium Biologii RNA IIMCB, zaangażowani w badania opublikowane w Nature, fot. IIMCB

Informujemy, że w piątek 18 kwietnia br. biuro Narodowego Centrum Nauki będzie czynne do godziny 13:00. Za wszelkie utrudnienia przepraszamy.

Informujemy, że dziś zostaną wysłane decyzje dla wniosków, które nie zostały zakwalifikowane do II etapu oceny merytorycznej w konkursach: OPUS 28+LAP/Weave i SONATA 20.

W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 18 listopada 2020 r. o doręczeniach elektronicznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1045), zwaną dalej: ustawą o doręczeniach elektronicznych oraz obowiązkach spoczywających na Narodowym Centrum Nauki w kontekście w/w ustawy, w związku z treścią art. 147 ust. 5 ustawy o doręczeniach elektronicznych, mając na uwadze zapewnienie sprawności doręczeń i terminowego załatwiania spraw, Narodowe Centrum Nauki odstępuje od wysyłki decyzji Dyrektora Narodowego Centrum Nauki na podstawie ustawy o doręczeniach elektronicznych. Decyzje Dyrektora Narodowego Centrum Nauki doręczane będą na dotychczasowych zasadach tj.: decyzje Dyrektora Narodowego Centrum Nauki doręczane są wnioskodawcy w formie dokumentu elektronicznego na wskazany we wniosku adres elektroniczny. Decyzje Dyrektora Narodowego Centrum Nauki podpisane są elektronicznym podpisem kwalifikowanym w formacie PAdES. Sposób doręczenia decyzji zależy od statusu wnioskodawcy.

W przypadku gdy wnioskodawcą jest podmiot, o którym mowa w art. 27 ust. 1-7 i 9 ustawy o NCN, decyzja Dyrektora Narodowego Centrum Nauki będzie doręczana wyłącznie na wskazany we wniosku adres ESP ePUAP. W przypadku gdy wnioskodawca posiada uprawnienia podmiotu publicznego, decyzja wysyłana będzie w trybie Urzędowego Poświadczenia Przedłożenia (zwanym dalej: „UPP”). W przypadku gdy wnioskodawca nie posiada uprawnień podmiotu publicznego, decyzja wysłana będzie w trybie Urzędowego Poświadczenia Doręczenia (zwanym dalej: „UPD”). W przypadku gdy osoba fizyczna będąca wnioskodawcą wskaże we wniosku adres skrytki ePUAP, decyzja będzie wysłana na ten adres. Jeżeli wnioskodawca będący osobą fizyczną nie wskaże adresu skrytki ePUAP, doręczenie decyzji będzie realizowane poprzez wysłanie na podany we wniosku adres e-mail informacji z adresem elektronicznym, z którego można pobrać decyzję Dyrektora Narodowego Centrum Nauki. Informacja ta przesyłana jest z adresu: ewnioski@ncn.gov.pl. W celu odebrania tej decyzji, należy kliknąć w link znajdujący się w wiadomości, a następnie postępować zgodnie z pojawiającymi się komunikatami.

W przypadku braku decyzji, należy sprawdzić poprawność podanego we wniosku adresu elektronicznego (ESP, skrytki ePUAP, e-mail). W przypadku podania błędnego adresu należy skontaktować się z opiekunem wniosku podanym w systemie OSF.

Narodowe Centrum Nauki przedstawia listę ekspertów biorących udział w pracach Zespołów Ekspertów w 2024 r. oceniających wnioski złożone w następujących konkursach NCN:

• MAESTRO 15, SONATA BIS 13, PRELUDIUM BIS 5 ogłoszonych 15 czerwca 2023 roku;
• OPUS 26+LAP/Weave, SONATA 19 ogłoszonych 15 września 2023 roku;
• SONATINA 8, DAINA 3 ogłoszonych 15 grudnia 2023 roku;
• MINIATURA 8 ogłoszonym 1 lutego 2024 roku;
• OPUS 27, PRELUDIUM 23 ogłoszonych 15 marca 2024 roku.

Alfabetyczna lista ekspertów

Alfabetyczna lista ekspertów – MINIATURA 8

Dziękujemy wszystkim ekspertom za zaangażowanie oraz cenny wkład wniesiony w proces oceny wniosków złożonych w ramach ww. konkursów.

Dr Malwina Gębalska i Barbara Świątkowska w podcaście NCN mówią o programach wspierających zaangażowaną naukę – partnerstwie STR i inicjatywie Science and Society.

Badania naukowe mają odpowiadać na najważniejsze wyzwania społeczne, ale też włączać w działania szerokie grono interesariuszy: od decydentów, przez organizacje społeczne, po obywateli. Takie podejście przyświeca partnerstwu europejskiemu Social Transformations and Resilience (STR), którego koordynatorem jest NCN oraz inicjatywie Science and Society, finansowanej z Funduszy norweskich i EOG. O inicjatywach rozmawiają w najnowszym odcinku podcastu NCN gościnie Anny Korzekwy-Józefowicz – dr Malwina Gębalska i Barbara Świątkowska z Centrum.

Europejskie partnerstwo STR

Partnerstwo Social Transformations and Resilience powstaje z inicjatywy Komisji Europejskiej, w odpowiedzi na wyzwania związane z przemianami klimatycznymi, demograficznymi, technologicznymi, a także nieprzewidzianymi kryzysami, takimi jak pandemia czy wojna w Ukrainie.

– To partnerstwo ma przygotować Europę na zmiany, które już się dzieją – i pomóc społeczeństwom przechodzić przez nie w sposób sprawiedliwy i odporny – mówi dr Malwina Gębalska, koordynatorka STR w NCN.

W centrum STR znajdują się cztery obszary tematyczne:

1. modernizacja systemów ochrony społecznej i usług podstawowych,
2. przyszłość pracy,
3. wspieranie edukacji i rozwijanie umiejętności,
4. sprawiedliwa transformacja w kierunku neutralności klimatycznej.

– Chcemy, by decyzje polityczne były oparte na wiedzy, dowodach i badaniach naukowych. Evidence-based policy making to fundament partnerstwa – podkreśla koordynatorka. – W STR badania mają mieć realny wpływ na kierunki polityk publicznych i będą prowadzone w ścisłej współpracy z interesariuszami.

STR to długofalowa inicjatywa – partnerstwo będzie działać przez 10 lat, a jego budżet współtworzą państwa członkowskie oraz Komisja Europejska (dofinansowanie KE wynosi 30%). W przygotowaniach uczestniczy obecnie 9 krajów, w tym Belgia, Niemcy, Szwecja, Włochy i Francja. Koordynatorem partnerstwa jest NCN – jako pierwsza instytucja z krajów tzw. widening (czyli państw przyjętych do UE po 2004 roku).

– Partnerstwa europejskie to coś więcej niż konkursy na badania. To krok dalej – wychodzimy do społeczeństwa – mówi dr Gębalska. – W konkursach będziemy wymagać nie tylko doskonałości naukowej, ale także planu zaangażowania partnerów spoza akademii i przemyślenia społecznego wpływu badań.

Co się dzieje teraz i jak się włączyć?

Obecnie trwa etap przygotowawczy STR, który potrwa do końca 2026 roku. NCN odpowiada za przygotowanie planu działania i budżetu, a niemiecka agencja badawcza koordynuje prace nad Strategiczną Agendą Badań i Innowacji (SRIA).

– Konsultujemy agendę z szerokim gronem interesariuszy. Do udziału w ankietach i warsztatach zapraszamy naukowców, ale też przedstawicieli ministerstw, biznesu czy organizacji społecznych – mówi koordynatorka. Każdy z czterech priorytetów partnerstwa będzie przedmiotem oddzielnej ankiety i warsztatów. W ankiecie dotyczącej przyszłości pracy Polska znalazła się wśród trzech najaktywniejszych krajów pod względem liczby odpowiedzi. – Chcemy, by głos polskiego środowiska był słyszalny i przekładał się na ostateczny kształt agendy. To szansa, by uwzględnić nasze doświadczenia, wyzwania i silne strony – podkreśla Gębalska.

Konkursy w ramach STR mają ruszyć na przełomie 2027 i 2028 roku.

Science and Society

Inicjatywa Science and Society realizowana jest w ramach kończącej się trzeciej edycji funduszy norweskich i EOG. – To nie jest konkurs badawczy. To pakiet działań, które miały pomóc naukowcom współpracować ze społeczeństwem – nie tylko popularyzować wyniki badań, ale wspólnie tworzyć rozwiązania – tłumaczy Barbara Świątkowska z Zespołu Funduszy Norweskich w NCN.

Dzięki oszczędnościom i zwrotom środków z poprzednich projektów, NCN zaproponował 11 polsko-norweskim zespołom – wcześniej już realizującym granty w konkursach GRIEG i IdeaLab – możliwość uzyskania dodatkowych środków na działania społeczne. Zespoły mogły je przeznaczyć m.in. na:

• warsztaty z nauczycielami,
• współpracę z NGO-sami i instytucjami publicznymi,
• tworzenie materiałów edukacyjnych lub narzędzi online,
• organizację debat, wydarzeń, wystaw.

– To nie jest promocja nauki. To realna współpraca – z nauczycielami, szpitalami, muzeami. Pracujemy razem nad wdrażaniem wiedzy w życie – podkreśla Świątkowska.

Dwa przykłady działań w ramach Science and Society:

• W projekcie o dobrostanie i społeczeństwie obywatelskim naukowcy przygotowują z nauczycielami podręcznik z ćwiczeniami dla uczniów – mają one rozwijać postawy otwartości, zaangażowania społecznego i ciekawości.
• Zespół badający odporność na dezinformację tworzy test online, który pozwoli użytkownikom zbadać swoją podatność na manipulację i lepiej zrozumieć mechanizmy dezinformacji w internecie.

Efekty inicjatywy będą znane w maju tego roku, po zakończeniu realizacji i analizie raportów końcowych.

– To dla nas nie tylko podsumowanie, ale też punkt wyjścia do planowania działań w nowej edycji funduszy norweskich – mówi Barbara Świątkowska. – Chcemy wiedzieć, jakiego rodzaju współpracę naukowcy są gotowi podejmować i jak ich w tym wspierać.

Co dalej?

Fundusze norweskie będą miały kontynuację. Memorandum w sprawie nowej edycji funduszy ma zostać podpisane już wiosną 2025 roku, a pierwsze konkursy mogą pojawić się w kolejnym roku.

– Chcemy, by działania w obu programach były komplementarne. Zielona transformacja, edukacja, demokracja, odporność społeczna – to tematy wspólne i równie ważne w STR, jak i w funduszach norweskich – podkreśla Świątkowska. Oba zespoły – partnerstw europejskich i funduszy norweskich – prowadzą wspólne analizy, spotkania i warsztaty. Celem jest lepsze poznanie potrzeb środowiska naukowego i przygotowanie konkursów oraz działań towarzyszących, które odpowiadają na aktualne wyzwania. Pierwsze warsztaty odbyły się 1 kwietnia w Warszawie. – Zaczynamy od nauk humanistycznych i społecznych, bo ich rola w rozumieniu i wspieraniu zmian społecznych jest nie do przecenienia – mówi dr Malwina Gębalska. – Ale ambicją partnerstwa STR – i przyszłych programów – jest zmiana sposobu, w jaki myślimy o badaniach: nie jako cel sam w sobie, ale jako narzędzie dla społeczeństwa.

Więcej informacji o partnerstwie STR oraz inicjatywie Science and Society – w nowym odcinku podcastu NCN. Nagranie jest dostępne w Spotify i Apple Podcasts oraz na YouTube.