Kontynenty to najstarsze struktury na powierzchni naszej planety, które od co najmniej 2,5 mln lat przemieszczają się stale w procesie tektoniki płyt. W wyniku zderzenia dwóch płyt kontynentalnych powstaje pasmo górskie, gdzie krawędź jednej z kolidujących płyt zanurza się pod drugą do czasu aż siła wyporu wyniesie ją z powrotem na powierzchnię. dr Dirk Spengler, fot. Michał Łepecki

dr Dirk Spengler, fot. Michał Łepecki Głębokość maksymalna, z której skały skorupowe (gnejsy) były wynoszone z powrotem na powierzchnię wzrastała wraz z rozwojem naszej planety. Orogeny tego typu zawierają na przykład koezyt (wysokociśnieniowy analog kwarcu, który zachowuje stabilność nawet na głębokościach > 90 km) pod warunkiem, że jest on młodszy niż ok. 630 mln lat; te młodsze niż 530 milionów lat mogą z kolei zawierać diamenty (> 120 km). Mechanizmy umożliwiające ekshumację krawędzi kontynentalnych z takich głębokości są jednak nadal przedmiotem dyskusji, częściowo dlatego, że skały tego typu nie są łatwo rozpoznawalne. Jeden z problemów dotyczy transformacji ultrawysokociśnieniowych skał (UHP) podczas ich drogi powrotnej ku powierzchni, która w przeważającej mierze zaciera zapis wcześniejszego metamorfizmu UHP. Dodatkową komplikacją jest fakt, że dowody na UHP mogą być preferencyjnie zapisywane w objętościowo rzadkich skałach (eklogitach) tkwiących w gnejsach, które z kolei z niewiadomych przyczyn zapis informacji o UHP niosą bardzo rzadko.

Niniejszy projekt poświęcony jest badaniom różnych typów eklogitów na terenie Western Gneiss Region w Norwegii. Eklogity te występują zarówno wewnątrz, jak i pomiędzy odrębnymi obszarami, w obrębie których uprzednio stwierdzono obecność skał UHP. Nasze badania wykazały, że podobne typy eklogitów zawierają podobnie zorientowane inkluzje mineralne w klinopiroksenie. Mikrostruktura tych inkluzji mineralnych jest typowa dla skał UHP i występuje bez względu na źródło pochodzenia próbek, tzn. zarówno wewnątrz, jak i pomiędzy uprzednio zidentyfikowanymi obszarami występowania skał UHP. Wykazano, że skład mineralny gruboziarnistego eklogitu o niskim stopniu alteracji przynosi bezpośrednie dane dotyczące warunków metamorficznych występujących głęboko w polu stabilności diamentu, które również nie zależą od przestrzennego rozmieszczenia próbek. W rezultacie obszar występowania skał skorupowych wystawionych na oddziaływanie warunków UHP w zachodniej Norwegii okazuje się znacznie większy niż uprzednio sądzono. W konsekwencji przyjęty uprzednio wzorzec odrębnych obszarów UHP prawdopodobnie nie ogranicza skuteczności mechanizmu ekshumacji tych skał. W chwili obecnej prowadzone są badania zawartości wody w nominalnie bezwodnych minerałach tych eklogitów. Oczekuje się, że analiza tych danych przyniesie odpowiedź na pytanie o rolę płynów, które z jednej strony wyniosły eklogity na powierzchnię, a z drugiej sprawiły, że niektóre z nich nie zachowują już informacji o swojej historii w polu stabilności diamentu.

Do skalistych ciał planetarnych naszego Układu Słonecznego zaliczają się Ziemia, Mars, Księżyc, Wenus i Merkury. Kiedy pod wpływem wysokich temperatur głęboko pod powierzchnią takich planet topią się skały, powstaje magma. Magma ta następnie przemieszcza się w obrębie skorupy planetarnej, gdzie może tworzyć intruzje na głębokości kilku kilometrów albo powodować erupcje wulkaniczne na powierzchni. Podczas umiejscowienia płytko pod powierzchnią magma tworzy dla siebie przestrzeń, przemieszczając i deformując otaczające ją skały. Proces ten prowadzi w konsekwencji do deformacji powierzchni planety, co można zaobserwować na zdjęciach wykonanych przez misje kosmiczne.

dr Sam Poppe, fot. Michał Łepecki Prowadzone na Ziemi obserwacje sejsmiczności i deformacji gruntu w obszarach charakteryzujących się aktywnością wulkaniczną wskazują, że kopułowe wypiętrzenia powierzchni mogą powstawać w wyniku intruzji magmy, która rozprzestrzenia się poziomo i nadyma w górę. Na Księżycu i Marsie aktywności wulkanicznej obecnie się nie obserwuje, ale kopułowe wypiętrzenia na powierzchni tych obiektów również interpretuje się jako deformacje powodowane przez magmę. Deformacje tego rodzaju obejmują na przykład kratery uderzeniowe o wypiętrzonych i pękniętych dnach. Obserwacje geologiczne takich obiektów nie są i w najbliższej przyszłości nie będą możliwe, dlatego też zespół pod kierownictwem dra Sama Poppe'a z Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk do celów symulacji umiejscawiania magmy wykorzystuje modele numeryczne.

Modele numeryczne mogą pokazać, w jaki sposób intruzja magmy o różnej formie geometrycznej i na różnych głębokościach powoduje deformację gruntu, lub dokonać inwersji takich deformacji w celu oszacowania charakterystyki danej intruzji. Większość istniejących modeli numerycznych dla uproszczenia zakłada, że zdeformowane skały macierzyste zachowują się w sposób elastyczny. Na Ziemi jednak proces deformacji i pękania skał wokół intruzji magmowych często ma charakter znacznie bardziej złożony. Wpływ uproszczonego założenia o elastycznym zachowaniu skał na modelowane intruzji magmy nie został dotychczas odpowiednio zbadany.

dr Sam Poppe, fot. Michał Łepecki W okresie od 2021 do 2023 r. dr Poppe prowadził finansowany przez NCN w ramach konkursu POLS projekt DeMo-Planet, w ramach którego deformacje powierzchni poddano badaniom z wykorzystaniem nowego modelu. We współpracy z partnerami z Irlandii, Francji, Norwegii oraz Stanów Zjednoczonych, zespół badawczy dra Poppe'a rozwinął i przetestował innowacyjne podejście do modelowania numerycznego położenia i umiejscowienia magmy w spękanych skałach przy wykorzystaniu dwuwymiarowej metody elementów dyskretnych (DEM). Model przeszedł proces weryfikacji i kalibracji w naśladującym pozaziemskie warunki terenie niedaleko macierzystego ośrodka badawczego. W położonych w południowo-zachodniej Polsce Sudetach wydobywa się tzw. melafir, który znajduje zastosowanie w budownictwie drogowym i kolejowym. Miejsca wydobycia melafiru w Świerkach, Głuszycy i Tłumaczowie odsłaniają liczące 200-250 mln lat skały magmowe, takie jak trachyandezyty, oraz przykrywające je późniejsze warstwy geologiczne. Za pomocą dronów wykonano szereg zdjęć tych skał; pobrano również próbki skał w ich otoczeniu. Obserwacje sieci pęknięć i deformacji skał na zdjęciach, jak również pomiary wytrzymałości próbek, posłużyły następnie do celów weryfikacji i kalibracji modelu numerycznego.

Symulacje numeryczne umiejscowienia magmy na obszarze intruzji trachyandezytowych w Polsce porównano z podobnymi symulacjami przeprowadzonymi dla Księżyca i Marsa, gdzie występuje słabsza siła grawitacji niż na Ziemi. Badania wykazały, że różnice w wytrzymałości skał i sile grawitacji na Księżycu i Marsie powodują odmienne wzorce deformacji gruntu niż warunki panujące na Ziemi. Wyniki multidyscyplinarnego projektu DeMo-Planet pogłębiają nasze zrozumienie magmowych deformacji powierzchni planetarnych i pozwalają na ocenę nie tylko obecnych zagrożeń wulkanicznych na Ziemi, ale i dawnej aktywności wulkanicznej na innych planetach naszego Układu Słonecznego.

Więcej informacji o projekcie DeMo-Planet: cbkpan.pl, sampoppevolcano.wixsite.com.

W naszych interdyscyplinarnych badaniach, łączących studia kulturowe, antropologiczne, genderowe i społeczne, analizowaliśmy jak Kurdowie, będący narodem nie posiadającym własnych struktur i instytucji państwowych, działają poza takimi strukturami, samodzielnie budując społeczne i kulturalne instytucje w krajach, których są obywatelami. W ciągu ostatnich pięciu lat w regionie Kurdystanu, położonym w sercu Bliskiego Wschodu i podzielonym między cztery państwa narodowe (Iran, Irak, Syrię i Turcję) dokonały się głębokie przemiany. Niektóre z nich przyniosły nadzieję i były inspirujące dla Kurdów, podczas gdy inne doprowadziły do naruszeń ich praw. Mimo że te transformacje doprowadziły w wielu przypadkach do relokacji całych społeczności niszcząc wiele instytucji, to jednocześnie, zarówno w kurdyjskiej ojczyźnie jak i w diasporze, na scenie pojawiło się wielu nowych działaczy i wiele organizacji.

Zespół podczas seminarium w Instytucie Fafo w Oslo w 2022 r. Zarówno w skali międzynarodowej jak i lokalnie Kurdowie są bardziej znani ze swojej walki partyzanckiej i starć siłowych aniżeli z pokojowego aktywizmu. Skupienie uwagi na przemocy, zarówno w przestrzeni studiów akademickich jak i przekazów medialnych, doprowadziło do relatywnej niewidzialności kurdyjskiego aktywizmu kulturowego i społecznego, mimo że to właśnie taka forma aktywizmu odpowiada za istotne przemiany wewnątrz kurdyjskiej społeczności. Mimo ograniczeń spowodowanych przez opresję państwową, lokalne centra kulturowe, organizacje kobiece ale również indywidualni działacze, tacy jak artyści, pisarze i intelektualiści przyczynili się do kształtowania nowych narracji i wyobraźni moralnych. Ponieważ zarówno głosowi, jak i działalności kobiet poświęcano zazwyczaj mniej uwagi, celem ALCITfem jest skupienie się na roli kobiet, a także na ideach i narracjach moralnych dotyczących społecznej pozycji kobiet i mężczyzn. W naszym projekcie używamy pojęcia alternatywne obywatelstwo, w celu podkreślenia, że Kurdowie na wiele różnych sposobów rozwinęli alternatywne strategie działania (zarówno polityczne jak i pozapolityczne) pozostające poza sferą instytucji i struktur istniejących państw.

W ramach ALCITfem przeprowadziliśmy badania w głównych centrach kurdyjskiego aktywizmu zarówno w Kurdystanie jak i w diasporze posługując się lokalnymi językami znanymi członkom zespołu. Alternatywne obywatelstwo postrzegaliśmy przez pryzmat dwóch wzajemnie zależnych przestrzeni: aktywizmie inicjowanym przez kobiety i jego moralnych i kulturowych podstawach. Te zagadnienia badawcze zostały zrealizowane w odniesieniu do czterech następujących obszarów tematycznych: 1) Reprezentacja kobiety w kurdyjskiej kulturze i jej rola w kształtowaniu postaw obywatelskich 2) Dyskretny aktywizm kurdyjskich kobiet, 3) Kreowanie ról genderowych w kurdyjskich rodzinach, 4) Ekofeminizm. W ten sposób projekt połączył zainteresowanie dla widzialnych i niewidzialnych praktyk przy jednoczesnej uwadze skierowanej na sposób osadzenia aktywizmu w tradycjach kulturowych i moralnych. Oprócz publikacji naukowych zrealizowaliśmy kilka wystaw fotograficznych we współpracy z Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie i Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie.

Z punktu widzenia metod i zaplecza teoretycznego projekt ALCITfem, Aktywizm i jego kulturowe i moralne podstawy: alternatywne obywatelstwo i rola kobiet w Kurdystanie i diasporze, połączył humanistykę i badania społeczne poprzez współpracę następujących instytutów: Pracowni Studiów Kurdyjskich Instytutu Orientalistyki Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego (PSK IO UJ, Kraków), Centrum Studiów Genderowych Uniwersytetu Oslo (STK, Senter for Tverrfaglig Kjonnsforskning), Centrum Zaawansowanych Studiów Ludnościowych i Religijnych (CASPAR) na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie (UEK), Fafo, Instytutu Badań Pracy i Społecznych (Oslo) i Muzeum Azji i Pacyfiku (Warszawa).

Mitochondria, pełniące rolę małych „elektrowni”, są niezbędne dla niemal każdej ludzkiej komórki do prawidłowego funkcjonowania. Zaburzenia pracy tych organelli wiążą się z licznymi schorzeniami, między innymi z chorobami nowotworowymi i neurodegeneracyjnymi, oraz nieprawidłowymi reakcjami zapalnymi. Niektóre potrzebne mitochondriom do prawidłowego działania białka muszą zostać do nich zaimportowane. Jednym z takich białek jest fosforylaza polinukleotydowa (hPNPaza), występujący u wielu organizmów enzym degradujący RNA. Zmutowane warianty hPNPazy znajdowane są u ludzi z różnymi zaburzeniami, głównie neurologicznymi, co podkreśla znaczenie tego białka w regulacji metabolizmu mitochondriów. Część PNPazy zlokalizowana jest w macierzy mitochondrialnej, gdzie współdziała z innym białkiem, helikazą Suv3, w niszczeniu zbędnego RNA. Jednakże większość ludzkiej PNPazy znajduje się w przestrzeni międzybłonowej mitochondriów (IMS), obszarze pomiędzy dwiema membranami otaczającymi macierz mitochondrialną, gdzie jej rola jest zagadkowa. dr Katarzyna Bandyra, fot. Michał Łepecki

Z PNPazą zaznajomiona jestem od dawna, gdyż badałam funkcje tego enzymu w bakteriach. Od wielu lat znana jest rola PNPazy w degradacji i procesowaniu bakteryjnego RNA. Natomiast ja odkryłam, że bakteryjna PNPaza może tworzyć kompleks z innym białkiem i RNA, przez co jej funkcja zmienia się o 180 stopni i zamiast degradować RNA zaczyna go  chronić. W ten sposób jeden enzym, którego podstawową funkcją jest niszczenie RNA, w określonych warunkach działa również jako jego białko opiekuńcze. Ludzka i bakteryjna PNPaza są bardzo podobne pod względem sekwencji i struktury, więc istnieje możliwość, że mają podobne funkcje.

W moich badaniach koncentruję się na zrozumieniu funkcji ludzkiej PNPazy w przestrzeni międzybłonowej mitochondriów, kierując się hipotezą, że ludzka PNPaza mogłaby chronić RNA podobnie jak bakteryjna, co byłoby możliwym wyjaśnieniem jej roli w IMS. Przełączenie aktywności hPNPazy mogłoby następować w obecności specjalnego rodzaju RNA, którego hPNPaza nie mogłaby zniszczyć, lub innego białka i RNA, podobnie jak to przebiega u bakterii, natomiast w macierzy mitochondrialnej hPNPaza współdziałając z białkiem Suv3 degradowałaby RNA. W ten sposób poprzez fizyczne rozdzielenie puli hPNPazy w dwóch różnych lokalizacjach te dwie jej aktywności mogłyby wspomagać optymalne funkcjonowanie mitochondriów.

dr Katarzyna Bandyra, fot. Michał Łepecki W celu sprawdzenia, czy ludzka PNPaza może pełnić dwie różne funkcje w mitochondriach, przeprowadzam eksperymenty z zakresu biochemii, biofizyki oraz biologii molekularnej i strukturalnej. Ich celem jest określenie, czy poza degradacją RNA hPNPaza funkcjonuje jako białko regulatorowe zależne od RNA, które chroni RNA np. podczas transportu do czy z mitochondriów. Poza analizą właściwości samej hPNPazy, opracowuję metodę uzyskania informacji o innych białkach i cząsteczkach RNA oddziałujących z hPNPazą bezpośrednio w komórkach ludzkich. W tym celu izoluję mitochondria i rozdzielam je na frakcje, które odpowiadają IMS lub macierzy, a następnie przeprowadzam eksperymenty typu pull-down aby porównać partnerów białkowych i RNA hPNPazy w różnych lokalizacjach. Ponadto będę analizować zidentyfikowane białka i RNA in vitro pod kątem tworzenia kompleksów z hPNPazą, a najbardziej stabilne kompleksy zostaną zbadane przy użyciu mikroskopii krioelektronowej, techniki, która pozwala uzyskać precyzyjną trójwymiarową strukturę analizowanych próbek. Badania te pomogą zrozumieć rolę ludzkiej PNPazy w przestrzeni międzybłonowej mitochondriów i stanowią wstęp do długoterminowego planu badań, który być może przyczyni się do rozwoju terapii genowych chorób mitochondrialnych.

Nadrzędnym celem badań realizowanych w ramach projektu jest identyfikacja, charakterystyka i analiza nieznanych dotąd w Europie, jednoznacznych dowodów na istnienie ekstremalnych zjawisk glacjalnych, jakimi były w czasie ostatniego zlodowacenia gwałtowne wypływy dużych ilości wód roztopowych i szarże brzeżnej części lądolodu. Wyniki przeprowadzonych dotychczas badań pozwoliły na rozpoznanie cech morfologicznych form wskaźnikowych ekstremalnych zjawisk glacjalnych oraz procesów związanych z ich rozwojem, co w przypadku południowej, brzeżnej części lądolodu skandynawskiego pozostawało enigmatyczne.

Badania terenowe w stanowisku Biała Woda na północ od Suwałk (od lewej W. Wysota, A. Krawiec, P. Weckwerth – kierownik grantu NCN, M. Chabowski, D. Kumar, E. Kalińska), fot. Andrzej Romański W odniesieniu do genezy form lodowcowych, zrekonstruowano procesy, jakie powodowały ich rozwój oraz akumulację osadów pod lądolodem i w obrębie strumienia lądolodu w okolicy Rajgrodu. Zostały tam zidentyfikowane formy typu moreny żebrowanej reprezentowane przez zespoły równoległych wałów zorientowanych prostopadle do kierunkiem ruchu lodu, powstałe subglacjalnie (pod lądolodem) w wyniku szybkiego ruchu lodowca i deformacji jego podłoża, przy współudziale nacisku lodowego. Z kolei rozpoznanie morfologii, budowy geologicznej i genezy form powstałych w efekcie katastrofalnych powodzi lodowcowych w Polsce północno-wschodniej, umożliwiło poznanie natury procesów transportu i akumulacji osadów takich powodzi oraz ich energii i reżimu przepływu, jak również jego parametrów hydraulicznych (głębokości, prędkości, spadku zwierciadła wód itp.).

dr hab. Piotr Weckwerth, fot. Michał Łepecki Badania prowadzone w ostatnich kilku latach w ramach projektu finansowanego przez NCN umożliwiły rozpoznanie w północno-wschodniej Polsce systemu morfogenetycznego powodzi lodowcowych, składającego się z dwóch głównych części. Pierwszą z nich tworzy zespół dolin podlodowcowych wraz z rozległym obniżeniem stanowiącym strefę źródłową wód powodziowych. Drugą cześć systemu stanowią dwie doliny proglacjalne łączące się w okolicy Suwałk i tworzące dalej na południe szeroką równinę sandrową. Prowadzone w obrębie tych form badania osadów i warunków ich depozycji pozwoliły na zidentyfikowanie po raz pierwszy w obrębie Niżu Europejskiego form wskaźnikowych powodzi lodowcowych z czasu ostatniego zlodowacenia, do których należą formy typu transverse furrows, cyclic steps, scours oraz małoskalowe odsypy typu pendant bars i chute bars. Do najbardziej charakterystycznych form wielkich powodzi lodowcowych, rozpoznanych w efekcie prowadzonych badań na Suwalszczyźnie, należą megadiuny, których skupiska rozpoznano w okolicy jezior Wigry oraz Serwy. Szerokie spektrum badań tych form dotyczyło wydzielenia ich typów morfologicznych i estymacji paleohydraulicznych, określenia cech środowisk sedymentacyjnych w różnych strefach szlaku powodzi lodowcowej, przestrzennego i czasowego zróżnicowania depozycji poszczególnych typów osadów oraz czasu ich depozycji (z zastosowaniem metody OSL). Do najważniejszych osiągnięć należy także identyfikacja potencjalnego źródła wód powodzi lodowcowych Suwalszczyzny, którym było jezioro subglacjalne położone na obszarze Litwy, gdzie zidentyfikowane zostały osady takiego jeziora zalegające po gliną lodowcową korelowaną z fazą pomorską ostatniego zlodowacenia. Rozpoznany zasięg przestrzenny tego jeziora umożliwił przeprowadzenie rekonstrukcji przepływu wód zarówno w warunkach subglacjalnych, jak i na przedpolu lądolodu. W celu modelowania dynamiki tego przepływu wykorzystane zostały techniki geoinformacyjne i oprogramowania HEC-RAS. W ramach przeprowadzonych symulacji potwierdzono położenie zbiornika wód roztopowych będącego źródłem powodzi lodowcowych, do których dochodziło w wyniku wypływów tych wód z trzech różnych bram lodowcowych, oraz obliczono hydrogramy ich przepływu w strefie proglacjalnej.

Uzyskane dotychczas wyniki badań geomorfologicznych i sedymentologicznych zostały opublikowane w kilku artykułach naukowych czasopism z listy JCR oraz w rozdziale monografii wydanej przez wydawnictwo Springer Nature. Rozpoznane w ramach realizacji grantu formy, osady i procesy związane z powodziami lodowcowymi o przepływach wód do 2 mln m³/s, nadają przeprowadzonym badaniom rangę światową i w nowym świetle stawiają zjawiska glacjalne w północno-wschodniej Polsce i zachodniej Litwie, które, jak się okazuje, miały fundamentalne znaczenie dla ewolucji systemu dolinnego na Niżu Europejskim. Uzyskane wyniki badań zostały docenione w konkursie organizowanym przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska poprzez przyznanie tytułu Nagroda "GEOLOGIA 2021" w kategorii „Dorobek, fundamentalne odkrycie”.

Strefa wypływu wód roztopowych spod lądolodu podczas Suwalskiej Megapowodzi Lodowcowej w okolicy Bachanowa, fot. Piotr Weckwerth

Co roku u ponad 2 miliony kobiet na całym świecie zapada na raka piersi, który jest przyczyną śmierci jednej trzeciej z nich. Ponieważ najważniejszą przyczyną dużej śmiertelności z powodu tego nowotworu jest późne rozpoznanie, w wielu krajach wprowadzono badania przesiewowe, oparte przede wszystkim na metodach obrazowania, które mają kilka słabych punktów w zakresie precyzji diagnostycznej. Dlatego też poszukuje się nowych metod, które umożliwią wiarygodne wykrywanie zmian zachodzących w organizmie na jak najwcześniejszym etapie rozwoju choroby nowotworowej. Źródłem potencjalnych biomarkerów raka piersi są składniki płynów ustrojowych, w tym zróżnicowana grupa metabolitów. Skład i stężenie tych małych cząsteczek obecnych we krwi integruje informacje o wszystkich procesach biologicznych, odzwierciedlając tym samym aktualny stan organizmu.

dr Karol Andrzej Jelonek, fot. Michał Łepecki Tematem projektu było scharakteryzowanie profilu metabolicznego surowicy krwi u kobiet ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka piersi oraz sygnatury metabolomicznej specyficznej dla pacjentek, u których zdiagnozowano raka piersi. Do analiz wykorzystano materiał pobrany od zdrowych uczestniczek norweskiego badania populacyjnego przeprowadzonego w latach 1995-1997 w regionie Trøndelag (badanie HUNT2), u których w ciągu 15-letniej obserwacji zdiagnozowano nowotwór, oraz próbki kobiet chorych na nowotwór oraz zdrowych ochotniczek ze zbiorów Centrum Badań Translacyjnych i Biologii Molekularnej Nowotworów. Profil metabolitów w surowicy analizowano ilościowo metodą spektrometrii mas z użyciem komercyjnego zestawu Absolute IDQ p400 HR, który pozwala na wykrycie ponad 400 metabolitów i grup izomerycznych lipidów.

W wyniku badań uzyskano kilka interesujących wyników. Zauważono, że wiek dawców jest istotnym czynnikiem zmiany stężenia metabolitów, dlatego badania należy prowadzić na grupach o małym przedziale wiekowym, zapewniającym podobną strukturę wiekową porównywanych grup. Stwierdzono, że obniżone stężenie lipidów i aminokwasów w surowicy wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka piersi w grupie zdrowych kobiet. Niestety brak uniwersalnego wzorca zmian (wspólnego dla różnych grup wiekowych) oraz mała moc statystyczna różnic nie pozwoliły na zaproponowanie sygnatury ryzyka metabolicznego. Wykazano, że obniżony poziom większości aminokwasów (z wyjątkiem Arg i Gln), ceramidów, glicerydów i lizofosfatydylocholin, a także zwiększone stężenie heksoz i acylokarnityn są charakterystycznymi cechami metabolomu surowicy chorych na raka piersi. Ponadto odkryto, że zestaw metabolitów odróżniający zdrowe osoby od osób chorych na raka piersi obejmował cząsteczki będące częścią hipotetycznej uniwersalnej sygnatury nowotworu, charakterystycznej dla wielu guzów litych.

Więcej o projekcie na stronie SEMPRA Project.

dr Karol Andrzej Jelonek z zespołem: Katarzyną Mrowiec (po lewej) i Lucyną Ponge (po prawej), fot. Michał Łepecki