4 lipca na Zamku Królewskim na Wawelu Narodowe Centrum Nauki podpisało z Towarzystwem Maxa Plancka porozumienie o współpracy, w ramach której przy polskich jednostkach naukowych powstanie dziesięć Centrów Doskonałości Naukowej Dioscuri.

Zbigniew Błocki, dyrektor NCN i Martin Stratmann, prezydent Towarzystwa Maxa Plancka - podpisanie porozumienia, fot. Michał Niewdana

W uroczystości wziął udział wiceprezes Rady Ministrów, minister nauki i szkolnictwa wyższego Jarosław Gowin, natomiast niemieckie Ministerstwo Edukacji i Badań Naukowych reprezentował dyrektor generalny Volker Rieke. W imieniu NCN umowę podpisał dyrektor prof. Zbigniew Błocki, a ze strony niemieckiej – prezydent Towarzystwa prof. Martin Stratmann. Na wydarzeniu obecny był również Konsul Generalny Republiki Federalnej Niemiec w Krakowie dr Michael Groß.

Dioscuri to inicjatywa Towarzystwa Maxa Plancka (MPG), niezależnej niemieckiej instytucji naukowo-badawczej, mająca na celu utworzenie Centrów Doskonałości Naukowej w Europie Środkowej i Wschodniej. Przedsięwzięcie umożliwi ściągnięcie do Polski wybitnych naukowców-liderów, którzy zorganizują tutaj swoje zespoły badawcze. Będzie to zatem szansa dla wybitnych uczonych z całego świata na prowadzenie badań w najlepszych międzynarodowych zespołach.

– Przeszło rok temu ogłosiłem strategię rozwoju polskiej nauki i szkolnictwa wyższego, która zaczynała się od słów „Strategia na rzecz doskonałości naukowej”. Jest to bowiem najważniejszy wektor działań zarówno polskiego rządu, jak i środowiska akademickiego. Dziś, nawiązując współpracę z Towarzystwem Maxa Plancka, robimy kolejny krok ku tej doskonałości – mówił wicepremier Jarosław Gowin. – Widać wyraźnie zbieżność między kierunkiem planowanych reform w obszarze polskiej nauki i szkolnictwa wyższego a rozwiązaniami, które już od wielu lat funkcjonują w Niemczech. Dlatego dzisiejsza uroczystość ma ogromne znaczenie. Możliwość współpracy polskiego środowiska z Towarzystwem Maxa Plancka to wielka szansa dla polskiej nauki. Jestem przekonany, że dziś uczestniczymy w wydarzeniu, które zainicjuje wiele przełomów w badaniach naukowych.

Wicepremier Jarosław Gowin na uroczystości podpisania porozumienia między NCN i MPG, fot. Michał Niewdana

Podpisane 4 lipca porozumienie między MPG a Narodowym Centrum Nauki (NCN) znacząco wpłynie na zacieśnienie polsko-niemieckiej współpracy naukowej. Docelowo przy istniejących w Polsce jednostkach specjalizujących się w różnych dziedzinach nauki ma powstać dziesięć laboratoriów badawczych. Każde nowo powołane Centrum będzie współpracować z tzw. Jednostką Mentorską w Niemczech, a jego finansowanie zapewni NCN dzięki środkom Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego RP oraz Ministerstwa Edukacji i Badań Naukowych Republiki Federalnej Niemiec.

– Utworzenie dziesięciu Centrów Doskonałości Dioscuri w Polsce, dzięki programowi koordynowanemu przez Towarzystwo Maxa Plancka i Narodowe Centrum Nauki, będzie pozytywnym impulsem dla polskiej nauki. Mobilność naukowa, która jest konieczna dla wzrostu prestiżu polskiego środowiska naukowego, jak również do rozwoju poziomu badań naukowych, nie musi oznaczać dla polskich badaczy jedynie konieczności opuszczania kraju – wyjaśnił prof. Zbigniew Błocki. – Dzięki programowi Dioscuri, przy wsparciu Towarzystwa Maxa Plancka, zdołamy zachęcić światowej sławy naukowców do prowadzenia swoich badań w Polsce.

Centra zostaną utworzone przez wybitnych uczonych, wyłonionych w serii międzynarodowych konkursów. Pierwszy z nich ogłoszony zostanie już w październiku 2017 r., a rozstrzygnięty w 2018 r. W pilotażowej edycji powstaną maksymalnie trzy Centra Dioscuri.

Każda instytucja naukowa, która wygra konkurs Dioscuri otrzyma równowartość 300 tys. euro rocznie do wykorzystania wyłącznie na działalność Centrum Doskonałości. Zadbano o to, by wynagrodzenie dla osoby prowadzącej ośrodek było konkurencyjne międzynarodowo. Lider projektu za swoją pracę otrzyma 100 tys. euro rocznie. Finansowanie jest zaplanowane na okres 5 lat z możliwością jednokrotnego przedłużenia na kolejne 5 lat (pod warunkiem pozytywnej oceny i dostępności środków).

Dziesięć Centrów Doskonałości Naukowej Dioscuri powstanie przy polskich instytucjach naukowych w wyniku podpisania porozumienia między Narodowym Centrum Nauki a niemieckim Towarzystwem Maxa Plancka. Uroczystość zawarcia umowy między dwiema organizacjami odbędzie się 4 lipca na Wawelu w Krakowie.

Dioscuri to inicjatywa Towarzystwa Maxa Plancka (MPG), niezależnej niemieckiej instytucji naukowo-badawczej, mająca na celu utworzenie Centrów Doskonałości Naukowej w Europie Środkowej i Wschodniej. Umożliwią one wybitnym uczonym prowadzenie badań na najwyższym światowym poziomie w jednostkach naukowych zlokalizowanych w tej części Europy. Zaplanowane na 4 lipca podpisanie porozumienia między MPG a Narodowym Centrum Nauki (NCN) zainauguruje cały program.

Docelowo w Polsce zostanie utworzonych dziesięć Centrów Dioscuri, działających przy istniejących już organizacjach i specjalizujących się w różnych dziedzinach nauki. Każde nowo powołane Centrum będzie współpracować z niemiecką Jednostką Mentorską, a jego finansowanie zapewni NCN ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego RP oraz Ministerstwa Edukacji i Badań Naukowych Republiki Federalnej Niemiec.

Powstanie Centrów zapowiedział podczas kwietniowych targów Hannover Messe, wiceprezes rady ministrów, minister nauki i szkolnictwa wyższego Jarosław Gowin. Podkreślił, że Polska i Niemcy pod patronatem bardzo prestiżowej marki, jaką jest Instytut Maxa Plancka, będą współfinansować międzynarodowe zespoły badawcze.

- Centra Doskonałości Dioscuri to szansa na ściągnięcie do Polski wybitnych naukowców-liderów, którzy zorganizują tutaj swoje zespoły badawcze. Liderzy ci będą wybierani w rygorystycznej procedurze konkursowej przez grono międzynarodowych ekspertów pod auspicjami renomowanego Towarzystwa Maxa Plancka. Grono to będzie także oceniać późniejsze postępy prac zespołów. – Wyjaśnia prof. Marta Miączyńska, członkini Rady NCN zaangażowana w prace nad programem.

Centra zostaną utworzone przez wyróżniających się uczonych, wyłonionych w serii międzynarodowych konkursów. Badacze i współpracujące z nimi instytucje naukowe po raz pierwszy rozpoczną starania o utworzenie ośrodków w październiku 2017 r. Konkurs zostanie rozstrzygnięty w 2018 r. W pilotażowej edycji nagrodzone zostaną maksymalnie trzy projekty, a co za tym idzie – powstanie do trzech Centrów.

- Program Dioscuri jest świetną okazją dla polskich jednostek naukowych na stworzenie nowych grup badawczych naprawdę światowej klasy. Mam nadzieję, że nasze uniwersytety i instytuty badawcze z tej szansy skorzystają i zrobią wszystko, by zapewnić takim pewnie w dużej mierze międzynarodowym zespołom jak najlepsze warunki do badań naukowych. NCN na pewno będzie to na bieżąco monitorowało już w trakcie realizacji programu. – Zapowiada dyrektor NCN prof. Zbigniew Błocki.

- Towarzystwo Maxa Plancka to bez wątpliwości jedna z najbardziej rozpoznawalnych i prężnie działających organizacji naukowo-badawczych Europy. – Dodaje prof. Janusz Janeczek, przewodniczący Rady NCN. – MPG koordynuje prace kilkudziesięciu instytutów badawczych w Niemczech i poza ich granicami. Mamy więc szansę – zarówno jako NCN, jak i całe polskie środowisko naukowe – czerpać z doświadczeń i kontaktów partnera wyznaczającego standardy we współczesnej nauce.

W przypadku wygrania konkursu Dioscuri, instytucja naukowa, w której będzie planowane utworzenie Centrum otrzyma równowartość 300 000 euro rocznie do wykorzystania wyłącznie na jego działalność. Zadbano o to, by wynagrodzenie dla osoby prowadzącej ośrodek było konkurencyjne międzynarodowo. Lider projektu za swoją pracę otrzyma 100 tys. euro rocznie. Finansowanie jest zaplanowane na okres 5 lat z możliwością jednokrotnego przedłużenia na kolejne 5 lat (pod warunkiem pozytywnej oceny i dostępności środków).

- Jestem przekonana, że działalność Centrów Dioscuri przyniesie ważne odkrycia naukowe i przyczyni się do rozpropagowania nauki polskiej w świecie. Będzie to także kolejna szansa na zacieśnienie polsko-niemieckiej współpracy naukowej, gdyż współczesne badania wymagają intensywnej kooperacji międzynarodowej. Liczę także na to, że Centra Dioscuri będą wpływać na swoje bezpośrednie otoczenie w polskich placówkach, promując wysokie standardy i doskonałość naukową. – Podsumowuje prof. Miączyńska.

Uroczystość podpisania porozumienia między Narodowym Centrum Nauki a Towarzystwem Maxa Plancka odbędzie się 4 lipca na Zamku Królewskim na Wawelu w Krakowie. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego będzie reprezentować jego szef, wiceprezes rady ministrów Jarosław Gowin, natomiast niemieckie Ministerstwo Edukacji i Badań Naukowych – sekretarz stanu Cornelia Quennet-Thielen. W imieniu NCN umowę sygnować będzie jego dyrektor prof. Zbigniew Błocki, a po stronie MPG wystąpi prezydent Towarzystwa, prof. Martin Stratmann. Wśród gości wydarzenia znajdzie się również Konsul Generalny Republiki Federalnej Niemiec w Krakowie, dr Michael Groß.

Informujemy, że elektroniczny system składania wniosków (ESS) do drugiego etapu konkursu QuantERA został otwarty. Instrukcja korzystania z systemu znajduje się w dokumencie: Electronic Submission System (ESS) - guidelines (stage two)Jednocześnie przypominamy, że polscy wnioskodawcy powinni zarejestrować projekt w systemie OSF (wniosek UNISONO) w terminie do 11 lipca 2017r.

Kontakt:

• Informacje o konkursie oraz systemie składania wniosków: Mathieu Girerd, +33 1 7354 8213
• Kontakt w NCN: Sylwia Kostka, tel. + 48 12 341 9018, Marlena Wosiak, tel. +48 12 341 9093, Dr inż. Ewelina Szymańska-Skolimowska, tel. + 48 12 341 9155

DAINA to konkurs na polsko-litewskie projekty badawcze, które będą realizowane przez zespoły polsko-litewskie we wszystkich dyscyplinach naukowych. Do konkursu będą mogli przystępować wnioskodawcy realizujący badania podstawowe.

• Ogłoszenie konkursu: 15 września 2017 r.
• Termin składania wniosków: 15 grudnia 2017 r.
• Rozstrzygnięcie konkursu: czerwiec 2018 r.
• Początek realizacji projektów: wrzesień 2018 r.

Ostateczne warunki konkursu DAINA zostaną uchwalone oraz ogłoszone we wrześniu 2017 r.

Podstawowe warunki przystąpienia do konkursu:

1. Z wnioskami o przyznanie środków finansowych na realizację projektów badawczych prowadzonych przez polskie zespoły naukowe będą mogły występować polskie jednostki naukowe, konsorcja naukowe, sieci naukowe i jednostki organizacyjne uczelni niebędące podstawowymi jednostkami organizacyjnymi, centra naukowo-przemysłowe, centra naukowe Polskiej Akademii Nauk, centra naukowe uczelni, biblioteki naukowe, jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną i siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, dla których finansowanie projektu nie będzie stanowić pomocy publicznej. Z wnioskami o przyznanie środków finansowych na realizację projektów badawczych prowadzonych przez litewskie zespoły naukowe będą mogły występować litewskie jednostki badawcze i naukowe wskazane we Rejestrze Instytucji Badawczych i Naukowych[1].

2. Do konkursu będzie można zgłaszać wnioski o finansowanie projektów badawczych:

• które obejmują badania podstawowe we wszystkich dyscyplinach naukowych ujętych w wykazie paneli NCN;
• których okres realizacji wynosi 24 miesiące lub 36 miesięcy;
• które uwzględniają zasady określone w warunkach konkursu w zakresie kosztów w projektach badawczych finansowanych w konkursie DAINA;
• których wnioskowana wysokość finansowania na cały okres realizacji polskiej części projektu badawczego nie może być mniejsza niż 150 tys. zł;
• których wnioskowana wysokość finansowania na cały okres realizacji litewskiej części projektu badawczego nie może przekraczać 80 000 EUR (projekty 2-letnie) lub 120 000 EUR (projekty 3-letnie);
• w których kierownik polskiego zespołu badawczego posiada co najmniej stopień naukowy doktora.

Sposób i termin składania wniosków:

Wnioskodawca polski będzie składać wspólny polsko-litewski wniosek (jako załącznik do wniosku wysyłanego w formie elektronicznej za pośrednictwem systemu OSF) w imieniu polskiego i litewskiego zespołu badawczego. Dodatkowo, wnioskodawca litewski będzie składać za pośrednictwem elektronicznego systemu składania wniosków LMT komplet dokumentów wymaganych przez LMT. Termin składania wniosków: 15 grudnia 2017 r.

Informujemy, że w konkursie DAINA wnioskodawcy będą zobowiązani załączyć w OSF pliki pdf zawierające wypełniony formularz Joint Project Description oraz CV kierowników polskiego i litewskiego zespołu badawczego.

Sposób i kryteria oceny wniosków:

1. Wnioski złożone w konkursie będą podlegać ocenie formalnej i merytorycznej. Oceny formalnej będą dokonywać Koordynatorzy Dyscyplin NCN i Koordynatorzy LMT, natomiast oceny merytorycznej - Zespoły Ekspertów (wybierane przez Radę NCN po uwzględnieniu rekomendacji ze strony LMT) oraz eksperci zewnętrzni.

2. Do oceny merytorycznej będą przyjmowane wyłącznie wnioski pozytywnie ocenione pod względem formalnym zarówno przez NCN, jak i LMT.

3. Ocena merytoryczna wniosków będzie przebiegać w dwóch etapach:

• I etap – ocena wstępna przeprowadzana będzie na podstawie danych zawartych we wspólnym polsko-litewskim wniosku o finansowanie projektu badawczego przez ekspertów zewnętrznych wskazanych przez NCN i rekomendowanych przez LMT, niebędących członkami Zespołu Ekspertów.
• II etap – ocena końcowa dokonywana będzie podczas posiedzenia Zespołu Ekspertów.

4. Przy ocenie wniosku o finansowanie projektu badawczego uwzględniane będą następujące kryteria:        

• osiągnięcia naukowe kierowników polskich i litewskich zespołów badawczych, w tym publikacje w renomowanych czasopismach naukowych;
• ocenę wykonania przez kierowników polskich i litewskich zespołów badawczych innych projektów uprzednio finansowanych ze środków finansowych na naukę;
• poziom naukowy badań lub zadań przewidzianych do realizacji;
• nowatorski charakter problemu naukowego, którego rozwiązanie jest proponowane;
• wpływ realizacji projektu badawczego na rozwój dyscypliny naukowej;
• znaczenie współpracy międzynarodowej dla realizacji projektu;
• zasadność planowanych kosztów w stosunku do przedmiotu i zakresu badań;
• ocenę możliwości realizacji wnioskowanego projektu.

Finansowanie:

Środki finansowe przeznaczone na realizację przez polskie zespoły naukowe projektów badawczych zakwalifikowanych do finansowania będą przyznawane przez Dyrektora Narodowego Centrum Nauki w drodze decyzji. Środki finansowe na realizację projektów badawczych przez litewskie zespoły naukowe będą przyznawane przez Przewodniczącego LMT w drodze decyzji.

Projekt dokumentacji

Kontakt NCN:

dr Magdalena Łopuszańska-Rusek, tel. 12 341 9164

dr hab. Wojciech Sowa, tel. 12 341 9171

dr Magdalena Godowska, tel. 12 341 9016 (kontakt ds. ogólnych)

Kontakt LMT:

Darius Grigaliūnas, tel. +370 5 236 0507

Zapraszamy wszystkich zainteresowanych do udziału w konkursach międzynarodowych z zakresu nauk humanistycznych i społecznych, które zostaną ogłoszone w sierpniu tego roku. Wnioski nadsyłane na konkurs będą oceniane przez międzynarodowe panele ekspertów.

HERA (Humanities in the European Research Area) – konkurs z zakresu nauk humanistycznych

HERA jest siecią instytucji finansujących badania naukowe w Europie wspierającą projekty badawcze z zakresu humanistyki. Do tej pory, korzystając z dofinansowania Komisji Europejskiej, sieć ogłosiła 3 konkursy na międzynarodowe projekty badawcze. 

W sierpniu tego roku sieć HERA planuje ogłoszenie nowego konkursu, którego roboczy temat brzmi: Public spaces: culture and integration in Europe. Wnioski w języku angielskim mogą składać grupy badawcze złożone z co najmniej czterech zespołów pochodzących z przynajmniej czterech krajów biorących udział w konkursie. Przewidywany termin składania wniosków to druga połowa października 2017. 

Kraje biorące udział w konkursie HERA:

Austria, Belgia (Walonia), Chorwacja, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Niemcy, Norwegia, Polska, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy

Kontakt:             

Wojciech Sowa, Wojciech.sowa@ncn.gov.pl, tel. 12 341 9171

Malwina Gębalska, malwina.gebalska@ncn.gov.pl, tel. 12 341 9017

EqUIP (EU-India Platform for Social Sciences and Humanities) –konkurs z zakresu nauk humanistycznych i społecznych

Konkurs pt. Sustainability, equity, wellbeing and cultural connections jest ogłaszany przez NCN wraz z platformą EqUIP, której celem jest wspieranie badań z obszaru nauk humanistycznych i społecznych prowadzonych wspólnie przez naukowców z Indii i Europy. Wnioski, składane w języku angielskim, powinny obejmować zagadnienie badawcze dotyczące istotnych kwestii społecznych (zawartych w tytule konkursu, lecz nie tylko) nurtujących kraje europejskie oraz Indie. Zachęcamy do nadsyłania wniosków interdyscyplinarnych – łączących nauki humanistyczne i społeczne. Pozostałe dyscypliny badawcze również mogą zostać uwzględnione we wnioskach, przy czym dominującym elementem projektu powinny być badania związane z naukami humanistycznymi i społecznymi.

O finansowanie mogą się starać grupy badawcze złożone z co najmniej 3 zespołów pochodzących z przynajmniej 3 krajów biorących udział w konkursie. W każdej grupie powinien znajdować się zespół badawczy z Indii mogący ubiegać się o finansowanie indyjskich instytucji wspierających badania naukowe: Indian Council of Social Science Research lub Indian Council of Philosophical Research).

Zapraszamy również do korzystania z Partner Search Tool, narzędzia umożliwiającego znalezienie partnerów do realizacji projektów badawczych: https://ncn.gov.pl/partners/equip.

Kraje biorące udział w konkursie EqUIP:

Finlandia, Francja, Indie, Norwegia, Polska, Słowenia, Wielka Brytania

Harmonogram konkursu EqUIP:

• Ogłoszenie konkursu: koniec sierpnia 2017     
• Termin składania wniosków: koniec listopada 2017            
• Wyniki konkursu: lipiec 2018                                                    
• Rozpoczęcie projektów: styczeń 2019

Zadzpowiedź konkuru EqUIP: http://equipproject.eu/equip-call-for-collaborative-research-on-sustainability-equity-wellbeing-and-cultural-connections/

Kontakt:

Kinga Sekerdej, kinga.sekerdej@ncn.gov.pl, tel. 12 341 9172

Malwina Gębalska, malwina.gebalska@ncn.gov.pl, tel. 12 341 9017

Dzięki regularnym pomiarom jasności ponad miliarda gwiazd naszej Galaktyki astronomowie z prowadzonego w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Warszawskiego projektu The Optical Gravitational Lensing Experiment (OGLE) odkryli nieznaną klasę gwiazd zmiennych pulsujących. Dodatkowe obserwacje pokazały, że są to obiekty znacznie gorętsze od Słońca. Niezwykłą cechą nowoodkrytych gwiazd jest ogromna zmiana ich parametrów fizycznych zachodząca w ciągu zaledwie około pół godziny. Tak szybkich zmian nie obserwowano dotąd w przypadku żadnych innych obiektów pulsujących. Modele teoretyczne potwierdzają, że takie zachowanie jest możliwe, ale wielką zagadką pozostaje pochodzenie takich gwiazd. Odkrycie nowej klasy gwiazd pulsujących astronomowie ogłosili w prestiżowym czasopiśmie „Nature Astronomy”. Projekt OGLE jest współfinansowany przez Narodowe Centrum Nauki.Gwiazdy pulsujące to niezwykle ważne obiekty współczesnej astrofizyki. Służą astronomom do pomiarów odległości we Wszechświecie oraz pozwalają badać ewolucję i wnętrze gwiazd.

Wydawało się, że wiemy już praktycznie wszystko o gwiazdach pulsujących, że znamy wszystkie ich rodzaje, a jednak natknęliśmy się na coś nowego, zupełnie nietypowego – wyjaśnia dr hab. Paweł Pietrukowicz, lider badań i pierwszy autor publikacji.

Rys. 1. Porównanie rozmiarów gwiazd pulsujących różnych typów. Autor: Paweł Pietrukowicz / Obserwatorium Astronomiczne UW

Wiele gwiazd, w odróżnieniu od naszego Słońca, nie jest stabilnych – pulsuje, czyli rytmicznie puchnie i kurczy się nawet o kilkanaście procent. W trakcie każdego pulsu zmienia się rozmiar gwiazdy, ale też temperatura jej powierzchni, co obserwujemy w postaci charakterystycznych regularnych zmian jasności. Zmiany o dużej amplitudzie obserwowane są u czerwonych olbrzymów, czyli gwiazd względnie chłodnych, których warstwy zewnętrzne są bardzo rozległe. Olbrzymami są powszechnie występujące we Wszechświecie gwiazdy pulsujące typu RR Lyrae oraz jaśniejsze od nich – gwiazdy typu delta Cephei (cefeidy klasyczne). Temperatury powierzchni tych gwiazd są porównywalne lub nieco wyższe niż temperatura powierzchni Słońca (~5800 K). Okresy pulsacji olbrzymów obejmują bardzo duży zakres, od kilku godzin do kilkuset dni.

Pulsują także niebieskie gorące gwiazdy, których temperatury powierzchniowe sięgają kilkudziesięciu tysięcy stopni. Wśród takich obiektów wyróżnia się zasadniczo gwiazdy typu beta Cephei oraz pulsujące podkarły. Te pierwsze są nawet tysiąc razy jaśniejsze od tych drugich, co wynika z ich znacznie większych rozmiarów. Okresy pulsacji gwiazd gorących są krótkie, od sekund do godzin, ale amplitudy małe, gdyż gwiazdy te są bardziej zwarte – ich otoczki mniej rozdęte. Dzięki obserwacjom milionów gwiazd, prowadzonym przez polski przegląd nieba OGLE, królestwo obiektów zmiennych powiększyło się o nową, zupełnie niespodziewaną klasę.

Przegląd OGLE to sztandarowy polski projekt naukowy obchodzący w tym roku jubileusz 25-lecia. Każdej pogodnej nocy, praktycznie nieprzerwanie od 1992 roku, w Obserwatorium Las Campanas na chilijskiej Pustyni Atacama wykonywane są pomiary jasności kilkuset milionów gwiazd naszej Galaktyki w celu poszukiwania różnorodnych obiektów zmieniających jasność – mówi kierownik projektu OGLE prof. Andrzej Udalski.

Odkrywane są planety pozasłoneczne, unikalne zjawiska mikrosoczewkowania grawitacyjnego, wybuchające gwiazdy nowe i supernowe oraz wszelkie obiekty zmieniające blask, w tym zachowujące się periodycznie, tak jak gwiazdy pulsujące. Astronomowie z projektu OGLE znaleźli i sklasyfikowali dotychczas około milion zmiennych okresowych, z czego prawie połowa to najróżnorodniejsze typy gwiazd pulsujących. To największa kolekcja w dziejach całej astronomii światowej.

Odkrycie nowej klasy gwiazd pulsujących było niezwykłą przygodą, która rozpoczęła się w 2013 roku. Wówczas – ku naszemu zaskoczeniu – zauważyliśmy pierwszy taki zagadkowy obiekt – wspomina dr Pietrukowicz.

Okazało się zupełną niespodzianką, że obiekt ten i kolejne kilkanaście znalezionych później, wykazywały duże, kilkudziesięcioprocentowe zmiany jasności w bardzo krótkim okresie zaledwie około pół godziny. Tak dużych zmian jasności w tak krótkiej skali czasowej dotychczas nie obserwowano. Aby odkryć przyczyny tej zmienności, przeprowadzono szereg dodatkowych obserwacji przy użyciu największych teleskopów świata. Pokazały one, że nowoodkryte obiekty mają temperaturę aż 30 tysięcy stopni, a przyczyną zmienności są pulsacje. Na tej podstawie opracowano model gwiazdy. Okazuje się, że jest on zbliżony do modeli gwiazd olbrzymów – 96% masy jest skupione w jądrze o wielkości zaledwie 20% promienia całej gwiazdy. Reszta to lekka rozdęta otoczka, która pulsuje w szybkim rytmie – stąd duże amplitudy zmian blasku. Na podstawie obserwowanych własności została zaproponowana nazwa dla nowej klasy gwiazd: BLAP, jako skrót od angielskiego określenia Blue Large-Amplitude Pulsators.

O ile teoria wyjaśnia, jak zbudowane są BLAPy, o tyle zupełnie nie wiadomo jak obiekty te powstały. Gwiazdy te musiały bowiem w pewnym etapie życia stracić dużą część masy, aby mogły być tak gorące, jak je obecnie widzimy.

Z całą pewnością do takiej konfiguracji nie mogło dojść na drodze ewolucji samotnej gwiazdy. Chyba, że taka gwiazda przemknęła kiedyś w sąsiedztwie supermasywnej czarnej dziury rezydującej w Centrum Galaktyki. Wówczas czarna dziura zdarła z niej zewnętrzną otoczkę. – sugeruje prof. Wojciech Dziembowski, astrofizyk teoretyk i drugi autor pracy w Nature Astronomy.

Taka możliwość jest jednak dość mało prawdopodobna. Innym, bardziej realnym pomysłem jest interpretacja BLAPów jako wyniku połączenia się dwóch gwiazd o małych masach. Przyszłe obserwacje tych wyjątkowych obiektów powinny ułatwić rozwiązanie tej zagadki – dodaje dr hab. Paweł Pietrukowicz.

Praca opisująca odkrycie nowej klasy gwiazd zmiennych pulsujących BLAP została opublikowana w miesięczniku naukowym Nature Astronomy: „Blue large-amplitude pulsators as a new class of variable stars”, Paweł Pietrukowicz, Wojciech A. Dziembowski, Marilyn Latour, Rodolfo Angeloni, Radosław Poleski, Francesco di Mille, Igor Soszyński, Andrzej Udalski, Michał K. Szymański, Łukasz Wyrzykowski, Szymon Kozłowski, Jan Skowron, Dorota Skowron, Przemek Mróz, Michał Pawlak & Krzysztof Ulaczyk 2017, Nature Astronomy, 1, 0166 (doi: 10.1038/s41550-017-0166).

Projekt OGLE, w ramach którego dokonano odkrycia, jest współfinansowany przez Narodowe Centrum Nauki w konkursach MAESTRO, OPUS, HARMONIA i SYMFONIA.

Uprzejmie informujemy, że w konkursie MINIATURA 1 na pojedyncze działania naukowe środki finansowe będą przekazywane jednostce naukowej przez Centrum w drodze jednorazowego przelewu bankowego na rachunek bankowy Jednostki wyodrębniony dla wszystkich finansowanych przez Centrum projektów, staży, stypendiów i działań naukowych.Mając powyższe na uwadze, środki finansowe będą przesyłane na rachunek bankowy zdefiniowany dla konkursów ogłoszonych począwszy od dnia 15 września 2014 r. Pełny opis sposobu przekazywania środków finansowych Jednostkom dostępny jest tutaj. W przypadku błędnie wskazanego numeru rachunku bankowego dla konkursu MINIATURA 1, na który Centrum ma przelewać środki finansowe, prosimy o skierowanie do Centrum pisma wyjaśniającego według poniższego wzoru:

Wzór pisma w sprawie rachunku bankowego MINIATURA

O 270 mln złotych na projekty naukowe, tworzenie zespołów badawczych oraz współpracę międzynarodową mogą starać się naukowcy ze stopniem doktora oraz najbardziej doświadczeni badacze w konkursach Narodowego Centrum Nauki. 14 czerwca Centrum ogłosiło konkursy SONATA 13, SONATA BIS 7, MAESTRO 9 oraz HARMONIA 9.

- Nowością w ogłoszonych dziś konkursach jest rozmowa kwalifikacyjna z kierownikami projektów SONATA, SONATA BIS i MAESTRO. W konkursach SONATA i SONATA BIS może ona być przeprowadzona w języku angielskim, co umożliwi aplikowanie o te granty cudzoziemcom, których tak brakuje w wielu polskich jednostkach badawczych. W naszym najbardziej prestiżowym konkursie MAESTRO rozmowa odbywa się obligatoryjnie po angielsku. Wprowadzamy także zasadę, że Zespół Ekspertów w konkursie MAESTRO będzie się składał w całości z naukowców spoza Polski, co, mamy nadzieję, dodatkowo podniesie jego poziom. – Informuje prof. Zbigniew Błocki, dyrektor NCN.

Już po raz trzynasty został otwarty nabór wniosków w konkursie SONATA, skierowanym do osób posiadających stopień doktora, uzyskany w okresie od 2 do 7 lat przed rokiem wystąpienia z wnioskiem. Budżet konkursu wyniesie 70 mln zł. Celem konkursu jest wsparcie w prowadzeniu innowacyjnych badań z wykorzystaniem nowoczesnego zaplecza aparaturowego oraz oryginalnego rozwiązania metodologicznego. W tej edycji kierownik projektu musi wykazać od jednej do dziesięciu opublikowanych lub przyjętych do druku prac naukowych, z czego jedną powinien dołączyć do wniosku.

To już trzecia edycja konkursu SONATA, w której możliwe będzie wnioskowanie o pokrycie przez NCN kosztów obniżenia o połowę pensum dydaktycznego kierownika. Jednostka naukowa zatrudniająca badacza otrzyma od NCN fundusze, dzięki którym będzie mogła zatrudnić zastępstwo do prowadzenia zajęć, co umożliwi kierownikowi skupienie się na pracy nad projektem.

SONATA BIS jest konkursem mającym na celu powołanie nowego zespołu naukowego, kierowanego przez badacza, który stopień naukowy doktora uzyskał w okresie od 5 do 12 lat przed rokiem wystąpienia w wnioskiem. Również i ten konkurs umożliwia ubieganie się o obniżenie o połowę pensum dydaktycznego kierownika projektu. W siódmej edycji budżet programu zaplanowano na 120 mln zł.

Podobnie, jak w przypadku konkursu SONATA, również tutaj kierownik projektu musi wykazać publikację lub przyjęcie do druku swoich prac naukowych, w tym przypadku od trzech do siedmiu. Trzy najważniejsze publikacje należy dołączyć do wniosku. W tym roku w formularzu oceny konkursu SONATA BIS pojawi się dodatkowa pozycja: uzasadnienie powołania nowego zespołu naukowego.

MAESTRO to najbardziej prestiżowy konkurs NCN, przeznaczony dla doświadczonych naukowców, którzy chcą prowadzić pionierskie projekty badawcze, wykraczające poza dotychczasowy stan wiedzy. W dziewiątej edycji rozdysponowane zostanie 40 mln zł.

Potencjalny kierownik projektu to osoba, która w ostatnich 10 latach opublikowała co najmniej pięć publikacji w renomowanych czasopismach naukowych (z czego trzy najważniejsze należy załączyć do wniosku), kierowała przynajmniej dwoma projektami badawczymi realizowanymi w ramach konkursów ogólnokrajowych lub międzynarodowych, a także wykazała się aktywnością na innych polach działalności akademickiej.

W konkursie uściślono niektóre kryteria oceny. Aby kierownik projektu mógł uzyskać najwyższą punktację za swoją aktywność naukową, musi wykazać się np. udziałem w panelach eksperckich międzynarodowych konkursów, wysoką cytowalnością prac, czy złożeniem w ostatnich dziesięciu latach wniosku do Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERC), który dostał finansowanie lub przeszedł do drugiego etapu oceny.

Tym razem naukowcy starający się o ten mistrzowski grant będą musieli stanąć przed międzynarodowym panelem ekspertów już na pierwszym etapie oceny merytorycznej. W związku z tym, inaczej niż w większości konkursów NCN, także skrócony opis projektu trzeba będzie przygotować w języku angielskim.

Ogłoszona po raz dziewiąty HARMONIA jest konkursem na projekty badawcze realizowane w ramach współpracy międzynarodowej, niepodlegające współfinansowaniu z zagranicznych środków finansowych. Jej budżet wyniesie w tym roku 40 mln zł.

Oprócz projektów prowadzonych w bezpośredniej kooperacji z zagranicznym partnerem, finansowane mogą być też badania odbywające się w ramach programów międzynarodowych ogłaszanych we współpracy dwu- lub wielostronnej, a także prace polskich zespołów wykorzystujących wielkie międzynarodowe urządzenia badawcze.

Zarówno polski kierownik projektu, jak i wiodący partner, muszą wykazać od trzech do dziesięciu opublikowanych lub przyjętych do druku prac, z czego po trzy należy dołączyć do wniosku. Skrócony opis projektu należy przygotować w języku polskim.

Nabór projektów potrwa do 15 września 2017 r., a ogłoszenie wyników nastąpi do 15 marca 2018 r. Szczegółowe informacje na temat konkursów można znaleźć na stronie Narodowego Centrum Nauki.

W dniach 7-8 czerwca członkowie Rady NCN spotkali się po raz kolejny. W pierwszym dniu odbyły się posiedzenia komisji i zespołów tematycznych Rady oraz posiedzenie Komisji Odwoławczej Rady NCN, natomiast w drugim dniu miało miejsce posiedzenie plenarne Rady NCN.Kluczowym punktem czerwcowego posiedzenia było określenie przez Radę warunków przeprowadzania kolejnych edycji konkursów MAESTRO, SONATA, SONATA BIS i HARMONIA, które zostaną ogłoszone 14 czerwca 2017 r. Zgodnie z wcześniejszymi decyzjami dotyczącymi oceny wniosków w konkursach SONATA i SONATA BIS, po raz pierwszy kierownicy projektów starających się o finansowanie badań w tych konkursach, będą zobowiązani do przystąpienia do rozmowy kwalifikacyjnej w drugim etapie oceny wniosków. Natomiast rozmowa kwalifikacyjna z kierownikiem projektu w konkursie MAESTRO, decyzją Rady odbywać się będzie od teraz wyłącznie w języku angielskim, gdyż po raz pierwszy, do oceny wniosków złożonych w tym konkursie powołane zostaną międzynarodowe Zespoły Ekspertów. Aby zachęcić polskich naukowców i poprawić skuteczność w zdobywaniu środków europejskich na badania naukowe, Rada NCN wprowadziła w konkursie MAESTRO dodatkowe elementy promujące występowanie o finansowanie badań w konkursach ERC, poprzez uwzględnienie w ocenie dorobku kierownika projektu uzyskania finansowania lub złożenia przez niego wniosku i przejścia do drugiego etapu oceny w konkursach ERC.

Biorąc pod uwagę postulaty środowiska naukowego, Rada NCN wyszła naprzeciw oczekiwaniom i zadecydowała o wprowadzeniu zasady umożliwiającej przedłużenie okresu realizacji projektów badawczych, staży po uzyskaniu stopnia naukowego doktora i stypendiów doktorskich finansowanych przez NCN, dodatkowo o przerwy związane z przebywaniem kierowników projektów na urlopach macierzyńskich, dodatkowych urlopach macierzyńskich, urlopach na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopach ojcowskich lub urlopach rodzicielskich.

Decyzją Rady, nakład finansowy konkursu SONATA 13 wynosić będzie 70 mln zł, natomiast na realizację projektów badawczych mających na celu powołanie nowego zespołu naukowego w konkursie SONATA BIS 7 zostanie przeznaczonych 120 mln zł. Rada zdecydowała również, że na finasowanie projektów badawczych dla doświadczonych naukowców w konkursie MAESTRO 9 zostanie przeznaczonych 40 mln zł natomiast wysokość środków finansowych na projekty badawcze realizowane we współpracy międzynarodowej w konkursie HARMONIA 9 wynosić będzie 40 mln zł. Szczegółowe warunki przeprowadzania konkursu MAESTRO 9 określone zostały przez Radę uchwałą nr 57/2017, konkursu SONATA BIS 7 uchwałą nr 58/2017, konkursu SONATA 13 uchwałą nr 59/2017, konkursu HARMONIA 9 uchwałą nr 60/2017.

W dalszej części spotkania Rada NCN omówiła stan zaawansowania prac dotyczących wynegocjowania przez Narodowe Centrum Nauki z Towarzystwem Maxa Plancka umowy o współpracy w zakresie utworzenia w Polsce centrów doskonałości naukowej Dioscuri Centres for Scientific Excellence w programie DIOSCURI, który będzie finansowany przez Narodowe Centrum Nauki ze środków polskiego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz niemieckiego Ministerstwa Edukacji i Badań Naukowych. Program DIOSCURI powstał z inicjatywy Towarzystwa Maxa Plancka, a jego celem jest utworzenie centrów doskonałości naukowych w Centralnej i Wschodniej Europie oraz umożliwienie wybitnym naukowcom prowadzenie badań na najwyższym, światowym poziomie w jednostkach naukowych zlokalizowanych w tej części Europy. Przy współudziale Narodowego Centrum Nauki program rozpocznie się od utworzenia w Polsce 10 centrów Dioscuri we wszystkich dziedzinach nauki. Centra Dioscuri utworzone zostaną przez naukowców wybranych w ramach otwartych, międzynarodowych konkursów. W celu zebrania ofert od polskich instytucji naukowych gotowych do utworzenia w ramach swojej struktury centrów Dioscuri, Narodowe Centrum Nauki w najbliższym czasie planuje zaprosić do składania zgłoszeń zainteresowane instytucje, które spełniają warunki do utworzenia takiego rodzaju centrów i są gotowe do zagwarantowania określonych warunków podstawowych. Podpisanie umowy w tym zakresie pomiędzy Narodowym Centrum Nauki a Towarzystwem Maxa Plancka planowane jest 4 lipca br., a pierwszy konkurs Dioscuri będzie ogłoszony jeszcze w tym roku.

Kontynuując dyskusję dotyczącą konkursu PRELUDIUM, biorąc pod uwagę opinie środowiska naukowego na temat tego konkursu, Rada zadecydowała o utrzymaniu programu w ofercie grantowej Centrum oraz o wprowadzeniu jedynie pewnych modyfikacji w warunkach jego przeprowadzania. W dyskusji na ten temat członkowie Rady zgodzili się na propozycję zmiany zasad oceny wniosków złożonych w tym konkursie oraz modyfikację zakresu danych wymaganych we wnioskach. Szczegółowe decyzje w tym zakresie będą podejmowane  na kolejnych posiedzeniach Rady.

Członkowie Rady dyskutowali również nad założeniami warunków oraz regulaminu przeprowadzania nowego konkursu na polsko-litewskie projekty badawcze planowanego do przeprowadzenia przez Narodowe Centrum Nauki wspólnie z litewską agencją finansującą badania naukowe Lietuvos mokslo taryba (LMT). Pierwsza edycja tego konkursu o nazwie DAINA będzie ogłoszona 15 września 2017 r.

W związku z decyzją Rady o kontynuacji udziału Narodowego Centrum Nauki w konkursach organizowanych przez konsorcjum CHIST-ERA (European Coordinated Research on Long-term Challenges in Information and Communication Sciences & Technologies), Rada uchwałą nr 62/2017 ustaliła wysokość środków finansowych w kwocie 500 tys. euro z przeznaczeniem na finansowanie projektów badawczych prowadzonych przez polskie zespoły naukowe w konkursie CHIST-ERA III. Celem sieci CHIST-ERA jest wspieranie badań z zakresu technologii informacyjnych oraz komunikacyjnych ICST (Information and Communication Science and Technologies). Konkurs zostanie ogłoszony jesienią br.  

Na zakończenie Rada uchwałą nr 63/2017 oceniła raporty końcowe z realizacji projektów badawczych finansowanych w ramach konkursów Narodowego Centrum Nauki.

Przedstawiamy zestawienia jednostek naukowych i badawczych biorących udział w konkursach Narodowego Centrum Nauki rozstrzygniętych w latach 2013-2016 wraz z kategoriami KEJN. Ubiegłoroczne zestawienia zostały uzupełnione o dane dla konkursów rozstrzygniętych w 2016 r. oraz aktualną na 2016 r. liczbę pracowników naukowych poszczególnych jednostek naukowych.

Zestawienia stanowią propozycję spojrzenia na aktywność grantową wnioskodawców Narodowego Centrum Nauki w kontekście kategorii naukowych przyznawanych przez Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych oraz liczby zatrudnionych pracowników. Jednostki zostały uszeregowane według przygotowanego przez KEJN podziału na grupy nauk uwzględniającego przyznane kategorie naukowe.