Mijający rok to czas pełen zmian dla NCN. Dzięki zaangażowaniu środowiska naukowego i inicjatywie #NCNToTlen budżet Narodowego Centrum Nauki na finansowanie badań naukowych został zwiększony.
W lutym przyznano nam dodatkowe 200 mln zł do wykorzystania jeszcze w tym roku, dzięki czemu sfinansowaliśmy wszystkie projekty z list rankingowych i rezerwowych w konkursach OPUS 25, PRELUDIUM 22, MAESTRO 15, SONATA BIS 13, OPUS 26+LAP/Weave i SONATA 19, wyraźnie podnosząc wskaźniki sukcesu.
Rok 2025 zapowiada się dla naukowczyń i naukowców prowadzących badania w Polsce obiecująco – w projekcie budżecie państwa zaproponowano dodatkowe 50 mln zł dla NCN, a pod koniec listopada Premier RP zapowiedział przekazanie NCN obligacji w wysokości 500 mln zł. Dzięki takiemu finansowaniu w 2025 roku będziemy mogli zapewnić wsparcie większej liczbie dobrych projektów w polskich jednostkach. To będzie również rok zwiększonej aktywności na arenie międzynarodowej – NCN przyjmuje rolę koordynatora prac dużego Europejskiego Partnerstwa Social Transformations and Resilience, a w maju w Gdańsku zorganizujemy konferencję Quantum Horizons: Science – Technology – Society w ramach polskiej prezydencji w Radzie UE.
Tymczasem przedstawiamy podsumowanie 2024 roku, w którym niezmiennie #graliśmy dla polskiej nauki.
W konkursach rozstrzygniętych w 2024 roku sfinansowaliśmy blisko 1,8 tysiąca projektów krajowych, w tym ponad 300 projektów z list rezerwowych, ponad 700 działań naukowych w konkursie MINIATURA 8, ponad 70 projektów międzynarodowych realizowanych we współpracy dwu- lub wielostronnej oraz 9 komponentów badawczych w programie „Polskie Powroty NAWA 2023”.
STYCZEŃ
W styczniu opublikowaliśmy wyniki konkursu Weave-UNISONO, który opiera się na procedurze agencji wiodącej. Badacze z Austrii, Czech, Słowenii, Szwajcarii, Niemiec, Luksemburga, Belgii–Flandrii i Polski mogą ubiegać się w nim o finansowanie dwu- lub trójstronnych projektów badawczych. Konkurs jest otwarty w trybie ciągłym. Wyniki konkursu publikowane były na bieżąco w miarę otrzymania decyzji od agencji partnerskich. W roku 2024 granty otrzymało łącznie 16 projektów.
Rozstrzygnęliśmy piątą edycję konkursu PRELUDIUM BIS. 43 badaczek i badaczy otrzymało finansowanie na stypendia doktoranckie, projekty badawcze i staże zagraniczne realizowane przez doktorantów w szkołach doktorskich.
W styczniu Europejska Rada ds. Badań Naukowych opublikowała wyniki konkursu o granty Proof of Concept (PoC), które są przyznawane pionierskim projektom, przekraczającym obecne granice wiedzy. W gronie laureatów znalazł się prof. Krzysztof Fic z Wydziału Technologii Chemicznej Politechniki Poznańskiej, który był członkiem Rady NCN w latach 2020-2024. W kwietniu prestiżowe granty ERC Advanced Grants otrzymali prof. Grażyna Jurkowlaniec z Uniwersytetu Warszawskiego oraz prof. Thomas Skotnicki. W maju grant w tym samym konkursie otrzymał prof. Karol Życzkowski z Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego. We wrześniu dr Piotr Alexandrowicz oraz dr Łukasz Bola również dołączyli do grona laureatów Starting Grants ERC. Natomiast w listopadzie prof. Adam Izdebski, profesor historii środowiskowej na Uniwersytecie Warszawskim otrzymał ERC Synergy Grant. Finansowanie w ramach konkursu Consolidator Grant 2024 w grudniu przyznano prof. Małgorzacie Kot, archeolożce z Uniwersytetu Warszawskiego.
Na początku roku trzy zespoły z Polski otrzymały finansowanie wynoszące ponad 2,7 mln zł w konkursie ForestValue2 Call 2023. Naukowczynie i naukowcy będą pracować nad tematyką dotyczącą wykorzystania zasobów leśnych równoważącego liczne korzyści dla społeczeństwa, klimatu, środowiska i gospodarki.
W styczniu zawarliśmy porozumienie z Polsko-Amerykańską Komisją Fulbrighta. Dzięki finansowaniu uzyskanemu z Narodowego Centrum Nauki stypendystki i stypendyści programu Fulbright Senior Award po powrocie do Polski będą mogli kontynuować współpracę z naukowcami ze Stanów Zjednoczonych.
W „Forum Akademickim” ukazały się artykuły przewodniczącej komisji Rady NCN – prof. Joanną Golińską-Pilarek. Członkini Rady omówiła wybrane mechanizmy funkcjonowania naszej agencji oraz odniosła się do postulatów środowiska w sprawie zmian w działalności Centrum.
LUTY
Rozstrzygnęliśmy konkursy MAESTRO oraz SONATA BIS. W ramach pierwszego rozstrzygnięcia przyznaliśmy łącznie siedem grantów mistrzowskich dla doświadczonych naukowców oraz 38 grantów na stworzenie nowego zespołu naukowego badaczkom i badaczom pracującym w polskich jednostkach.
Konferencja prasowa w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego z udziałem ministra Dariusza Wieczorka, fot. Anna Korzekwa-Józefowicz
14 lutego w trakcie konferencji prasowej minister nauki Dariusz Wieczorek zapowiedział zwiększenie budżetu NCN w 2024 roku o 200 mln złotych. Decyzja ta pozwoliła na uruchomienie w ciągu roku finansowania projektów z list rezerwowych w konkursach OPUS 25, PRELUDIUM 22, MAESTRO 15, SONATA BIS 13, a także przyznanie grantów projektom umieszczonym na listach podstawowych i rezerwowych w konkursach OPUS 26+LAP/Weave i SONATA 19.
W lutym naukowcy z Rzeszowa i Opola otrzymali pierwsze granty w konkursie IMPRESS-U. Przez najbliższe dwa lata z badaczami ze Stanów Zjednoczonych i Ukrainy będą wspólnie realizować ambitne badania naukowe, na które otrzymali prawie 1,5 mln zł. W ciągu roku grono polskich laureatów poszerzyło się o 7 naukowców (w czerwcu i w sierpniu), którzy łącznie otrzymali ponad 8 mln zł.
15 lutego odbyła się debata online z udziałem ministra nauki, rektorki UAM, dyrektora NCN i prezesa PAN. Wydarzenie było podsumowaniem inicjatywy „Forum Akademickiego” i PANu pod nazwą „Nauka do naprawy”, w ramach której organizatorzy zachęcali środowisko naukowe do nadsyłania propozycji zmian w nauce i szkolnictwie wyższym.
MARZEC
Dziewięć zespołów z udziałem polskich badaczy otrzymało finansowanie od NCN w ramach konkursu M-ERA.NET Call 2023 na projekty badawcze z obszaru nauk o materiałach oraz inżynierii materiałowej.
W marcu pojawiła się pierwsza odsłona cyklu #ZapiskizRady, będąca inicjatywą „Forum Akademickiego”. Dr hab. Joanna Golińska-Pilarek z Rady NCN omówiła wówczas wprowadzone i planowane nowości w konkursach, takie jak modyfikacje w formularzu wniosku i zasadach oceny, podwyższenie stawki stypendium doktoranckiego oraz program mentoringowy. Druga odsłona opublikowana została w czerwcu, znalazła się w niej relacja prof. Alicji Kazek-Kęsik dotycząca tematów poruszanych w ostatnich miesiącach na posiedzeniach Rady NCN. W trzeciej części cyklu prof. Tomasz Zaleśkiewicz omówił zmiany wprowadzone przez Radę w warunkach zatrudniania postdoków w grantach, w panelach dyscyplin NCN, a także poruszył temat wykorzystywania sztucznej inteligencji przy pisaniu wniosków grantowych. Czwarta i ostatnia odsłona cyklu to głos prof. Anetty Undas podsumowujący zakończoną w połowie grudnia kadencję Rady NCN z punktu widzenia przewodniczącej.
KWIECIEŃ
W kwietniu opublikowaliśmy pierwszy odcinek drugiego sezonu podcastu NCN. W ciągu roku zrealizowaliśmy łącznie 7 odcinków, w trakcie których prowadząca Anna Korzekwa-Józefowicz rozmawiała z naukowcami m.in. o współpracy międzynarodowej, pracy naukowej w Polsce, Nagrodzie NCN oraz aplikowaniu o granty ERC. Podcast jest dostępny w serwisach Spotify, Apple Podcast i na kanale YouTube.
2 kwietnia minister nauki i szkolnictwa wyższego powołał zespół doradczy do spraw działań na rzecz promocji polskiej nauki za granicą. Członkiem gremium został zastępca dyrektora NCN, dr Marcin Liana. Zespół ma za zadanie wypracowanie propozycji rozwiązań dotyczących działań na rzecz promocji polskiej nauki.
Prof. Krzysztof Jóźwiak, dyrektor NCN wziął udział w rozmowie online z serii „Co tam, PANie w polityce (naukowej)?”. Cykl spotkań organizowany jest przez prof. Dariusza Jemielniaka, wiceprezesa Polskiej Akademii Nauk. Rozmowa dotyczyła m.in. procedury przyznawania grantów w Centrum oraz systemu finansowania badań podstawowych.
MAJ
Dzięki zwiększeniu budżetu NCN o dodatkowe 200 mln zł, w maju Rada NCN podjęła decyzję o sfinansowaniu wszystkich projektów umieszczonych na listach rezerwowych. Tym samym grono laureatów konkursów w konkursach OPUS 25, PRELUDIUM 22, SONATA BIS 13 i MAESTRO 15 zwiększyło się do 774 badaczy, a ostatecznie 536 naukowców otrzymało granty na prowadzenie badań w ramach konkursów OPUS 26+LAP/Weave i SONATA 19 (po uwzględnieniu projektów OPUS LAP).
W maju ogłosiliśmy pierwsze wyniki konkursu MINIATURA, Podstawowym celem konkursu jest finansowe wsparcie działań naukowych takich jak badania wstępne lub pilotażowe, kwerendy, staże naukowe, wyjazdy badawcze i konsultacje. W okresie od maja do listopada regularnie publikowaliśmy kolejne listy laureatów. Do finansowania zakwalifikowaliśmy łącznie 723 działania, o łącznej wartości wynoszącej ponad 28,7 mln zł.
Wspólnie z Politechniką Bydgoską zorganizowaliśmy dziesiątą, jubileuszową edycję Dni Narodowego Centrum Nauki. W trakcie wydarzenia studenci, doktoranci i naukowcy pracujący w polskich jednostkach mogli dowiedzieć się, jak zdobyć środki na badania oraz jak realizować granty NCN.
W maju wzięliśmy również udział jako partner wydarzenia w popularnonaukowym Copernicus Festival, organizowanym w w Krakowie przez Fundację Centrum Kopernika.
CZERWIEC
6 czerwca prof. Anetta Undas z Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego została wybrana na przewodniczącą Rady NCN.
W czerwcu w naszej siedzibie zorganizowaliśmy otwarte konsultacje z udziałem przedstawicieli środowiska naukowego. 20 badaczek i badaczy z różnych ośrodków, członkowie Rady i reprezentanci Narodowego Centrum Nauki rozmawiali o potrzebie wspierania badań podstawowych, budżecie Centrum, a także o tym, co można zrobić, aby agencja w większym stopniu odpowiadała na potrzeby środowiska akademickiego.
Dwie publikacje opisujące wyniki badań polskich naukowców ukazały się w czerwcu w prestiżowych czasopismach naukowych, w tym w głównym magazynie „Nature”. Projekt OGLE dotyczący ciemnej materii i masywnych pierwotnych czarnych dziur był finansowany przez NCN. Artykuł polskich naukowców z Wojskowej Akademii Technicznej i Uniwersytetu Warszawskiego, dotyczący sposobu helikalnego uporządkowania dipoli elektrycznych w ferroelektrycznej cieczy został opublikowany w magazynie „Science”.
W czerwcu w Warszawie odbyło się czwarte Polsko-Niemieckie Spotkanie Naukowe, którego tematem było „Science for Policy – Policy for Science”. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej, Narodowe Centrum Nauki oraz German Research Foundation (DFG). W trakcie wydarzenia rozmawiano m.in. o roli dyplomacji naukowej.
LIPIEC
W lipcu 29 naukowców z Polski otrzymało granty na realizację projektów badawczych we współpracy z badaczami z Austrii, Belgii-Flandrii, Czech i Szwajcarii dzięki finansowaniu w konkursie OPUS 26+LAP/Weave. W kolejnych miesiącach grono laureatów powiększyło się o naukowców, którzy zaplanowali współpracę z naukowcami z Luksemburga, Słowenii oraz Niemiec. Łącznie granty LAP w 26 edycji konkursu OPUS zrealizuje 51 naukowców.
Przyznaliśmy również finansowanie 35 badaczkom i badaczom na realizację badań podstawowych i aplikacyjnych w ramach konkursu SONATINA 8. Łączny budżet projektów to 31,3 mln zł. Naukowcy przeznaczą tę kwotę na badania, zatrudnienie w polskich jednostkach oraz staże zagraniczne.
W lipcu Rada Narodowego Centrum Nauki zaapelowała do Ministra Nauki o zwiększenie finansowania NCN o 300 mln zł w 2025 roku i w następnych latach.
SIERPIEŃ
Pięć projektów z udziałem zespołów z Polski nagrodzono w międzynarodowym konkursie na projekty badawcze, organizowanym przez sieć Trans-Atlantic Platform (T-AP) for Social Sciences and Humanities. Polscy naukowcy na realizację badań dotyczących demokracji, sprawowania rządów i zaufania otrzymali finansowanie wynoszące ponad 3,53 mln zł.
WRZESIEŃ
Rada NCN wprowadziła zmiany w wykazie paneli NCN, przede wszystkim w naukach o życiu oraz w naukach humanistycznych, społecznych i o sztuce, zbliżając jego konstrukcję do podziału stosowanego w Europejskiej Radzie ds. Badań (ERC).
W związku z zaproponowanym w sierpniu przez Radę Ministrów projektem ustawy budżetowej na rok 2025 zakładającym finansowanie dla NCN wynoszące niemal tyle, ile w roku 2024, Rada NCN ponownie zaapelowała o zmiany w projekcie ustawy państwa i zwiększenie nakładów na finansowanie badań przez NCN o kolejne 300 mln zł w następnym roku oraz zapewnienie wzrostu dotacji dla NCN w dłuższej perspektywie.
We wrześniu Rada Ministrów na specjalnym posiedzeniu przyjęła projektu budżetu zakładający wzrost planowanej dotacji dla NCN o 50 mln złotych. Równolegle 45 laureatek i laureatów grantów ERC napisało list do premiera i ministra nauki postulujący zwiększenie finansowania Centrum. Ich apel uzyskał wsparcie ponad 4,7 tys. osób, które podpisały petycję online w tej sprawie.
4 września podpisaliśmy porozumienie o współpracy z Agencją Badań Medycznych. NCN udzieli ABM wsparcia w organizacji konkursów na finansowanie badań w naukach medycznych oraz naukach o zdrowiu.
PAŹDZIERNIK
W październiku ogłosiliśmy nazwiska najlepszych młodych naukowców roku 2024. za wybitne osiągnięcia naukowe. Uroczystość wręczenia Nagrody odbyła się 9 października w Krakowie. Na przełomie listopada i grudnia laureaci Nagrody NCN poprowadzili wykłady popularnonaukowe na kanale Copernicus – we wspólnym cyklu NCN i Copernicus Center.
Ogłosiliśmy wyniki kilku konkursów międzynarodowych. Sfinansowaliśmy 17 polsko-litewskich projektów badawczych w ramach trzeciej edycji konkursu DAINA. Trzy zespoły badawcze z udziałem naukowców z Polski otrzymały granty w konkursie na projekty, które mają na celu zrozumienie mechanizmów powstawania chorób neurodegeneracyjnych, organizowanym przez międzynarodową sieć JPND (EU Joint Programme – Neurodegenerative Disease Research). Sześć zespołów badawczych z polskich ośrodków otrzymało finansowanie w konkursach Crisis i Well-being dotyczących zmian społecznych zachodzących w obliczu kryzysów geopolitycznych i transformacji technologicznych oraz dobrostanu społecznego. Konkursy zostały zorganizowane w ramach programu CHANSE we współpracy z sieciami HERA i NORFACE.
W październiku naukowcy w dalszym ciągu apelowali o wzrost budżetu NCN. Zdobywcy nagród naukowych tygodnika „Polityka” napisali otwarty list do premiera Donalda Tuska i ministra Dariusza Wieczorka, który został wysłany 3 października.
Centrum Dioscuri: Random Walks in Geometry and Topology zaingerowało działalność na Uniwersytecie Jagiellońskim. Centrum, kierowane i stworzone przez dr. Mikołaja Frączyka, prof. UJ, jest jednym z trzech Centrów Doskonałości Naukowej wyłonionych w czwartej edycji konkursu Dioscuri. Centra są finansowane dzięki współpracy NCN z Niemieckim Towarzystwem Maxa Plancka.
LISTOPAD
Spotkanie premiera Donalda Tuska z laureatami nagrody Prezesa Rady Ministrów za osiągnięcia naukowe za 2023 rok, 29 listopada 2024 r., fot. Kancelaria Premiera
Premier Donald Tusk zapowiedział, że Narodowe Centrum Nauki otrzyma w 2025 roku 500 mln złotych w obligacjach. Zapowiedź padła w trakcie uroczystości wręczenia nagród prezesa Rady Ministrów za osiągnięcia naukowe.
Wspólnie z siecią JPIAMR ogłosiliśmy wyniki 17. konkursu na międzynarodowe projekty badawcze z zakresu oporności na antybiotyki. Wśród trzynastu nagrodzonych projektów znalazły się trzy z udziałem zespołów z Wrocławia i Warszawy, które otrzymają od NCN finansowanie wynoszące ponad 4,2 mln zł. Z siecią CHIST-ERA, wspierającą badania z zakresu technologii informacyjnych oraz komunikacyjnych, ogłosiliśmy nazwiska dwóch laureatów wyłonionych w konkursie CHIST-ERA Call 2023.
W listopadzie ogłosiliśmy, że od stycznia 2025 roku będziemy koordynatorem partnerstwa europejskiego Social Transformations and Resilience. Partnerstwo łączy Komisję Europejską, instytucje publiczne oraz sektor prywatny w poszukiwaniu odpowiedzi na wyzwania, przed którymi staje Europa. STR będzie organizować konkursy na międzynarodowe projekty badawcze z zakresu nauk humanistycznych i społecznych, a także opracowywać i testować narzędzia oraz polityki mające na celu zwiększenie odporności krajów na katastrofy i wyzwania społeczne wynikające ze zmian klimatycznych, demograficznych, postępu technologicznego oraz niespodziewanych kryzysów, takich jak wojna czy pandemia.
Uruchomiliśmy bazę mentorek i mentorów NCN. Zapraszamy naukowczynie i naukowców z doświadczeniem w kierowaniu projektami badawczymi NCN lub ERC do zapisu. Mentoring ma na celu pomoc laureatom MINIATURY w przygotowaniu założeń projektów, o których finansowanie można następnie wnioskować w konkursach NCN.
W listopadzie Minister nauki Dariusz Wieczorek spotkał się Krakowie z członkami Rady oraz przedstawicielami biura NCN. Rozmowy dotyczyły m.in. finansowania nauki, funkcjonowania agencji oraz powołania zespołu ds. bieżącej współpracy między MNiSW a Centrum.
W „Rzeczpospolitej” ukazał się wywiad z dyrektorem NCN, profesorem Krzysztofem Jóźwiakiem. Rozmowa dotyczyła m.in. finansowania nauki i ambicji rozwojowych naszego kraju.
Wyniki badań polskiego zespołu ukazały się w prestiżowym czasopiśmie "Nature". Badania, stanowiące podstawę artykułu, dotyczącego tego, co jadły dinozaury i jak zmieniała się ich dieta, także sfinansowane były przez nasze Centrum.
GRUDZIEŃ
Przyznaliśmy granty w konkursach OPUS 27 i PRELUDIUM 23 dla ponad siedmiuset badaczek i badaczy, ich łączna wartość wynosi prawie 665 milionów złotych. W samym OPUSIE padł rekord – finansowanie wyniosło ponad 600 milionów złotych.
Pięć polskich zespołów badawczych otrzymało granty o łącznej wartości ponad 5,8 mln zł w konkursie Europejskiego Partnerstwa na rzecz Bioróżnorodności BIODIVERSA+: BiodivNBS.
W grudniu tradycyjnie opublikowaliśmy harmonogram konkursów na kolejny rok. Zaplanowaliśmy dwie edycje konkursu OPUS, w tym jesienną z dodatkiem LAP/Weave, po jednej edycji PRELUDIUM, SONATINY, SONATY, SONATY BIS, MAESTRO oraz otwarcie kolejnego naboru w MINIATURZE. Kontynuowane będą również konkursy IMPRESS-U oraz Weave-UNISONO.
Wręczenie nominacji nowo powołanym członkom Rady NCN, 20 grudnia 2024
Rada Narodowego Centrum Nauki przyjęła stanowisko ws. Polityki NCN dotyczącej otwartego dostępu do publikacji. Rekomenduje Dyrektorowi NCN nieprzedłużenie udziału Narodowego Centrum Nauki w konsorcjum „cOAlition S”, jednocześnie podtrzymując rekomendację publikowania w otwartym dostępie, z uwzględnieniem specyfiki danej dziedziny.
Opublikowaliśmy zaktualizowaną instrukcję dotyczącą otwartego dostępu do publikacji w ramach projektów realizowanych ze środków NCN. Instrukcja opisuje zasady publikowania wyników badań, zgodnie ze złagodzonymi zasadami Open Access w NCN, ogłoszonymi pismem dyrektora NCN z dnia 11 października 2023 r. oraz przedłużonymi pismem dyrektora z 30 września 2024 r. Przedłużona została także możliwość publikowania wyników badań w ramach ścieżki 3 zgodnie z polityką NCN dot. OA, dla czasopism objętych umowami transformacyjnymi.
W grudniu minister nauki powołał dwanaścioro nowych członkiń i członków Rady NCN na czteroletnie kadencje. Rada Centrum składa się z 24 badaczek i badaczy, reprezentujących różne obszary nauk i ośrodki naukowe. Uroczystość wręczenia nominacji odbyła się 20 grudnia w Warszawie. Wówczas odbyło się także pierwsze posiedzenie Rady, podczas którego na przewodniczącego został wybrany prof. Tomasz Dietl, fizyk z Instytutu Fizyki PAN. Wcześniej w grudniu powołanie na członka Rady otrzymała także dr hab. Marta Bucholc z Uniwersytetu Warszawskiego.