Zapraszamy na kolejną edycję warsztatów szkoleniowych dla pracowników jednostek naukowych zaangażowanych w obsługę administracyjną projektów badawczych, staży i stypendiów finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki.
Formularz zgłoszeniowy dostępny jest tutaj.
Astronomowie z prowadzonego w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Warszawskiego przeglądu nieba The Optical Gravitational Lensing Experiment (OGLE) odkryli niezwykle interesującą gwiazdę nową. Analiza precyzyjnych obserwacji wykonanych w latach 2003-2016 stanowi przełom w interpretacji mechanizmów prowadzących do gigantycznych kataklizmów kosmicznych, jakimi są wybuchy gwiazd nowych. Odkrycie zostało zaprezentowane na łamach prestiżowego tygodnika naukowego „Nature".
– Wybuchy gwiazd nowych należą do największych eksplozji gwiazdowych obserwowanych we Wszechświecie. W ciągu kilku godzin nowe jaśnieją ponad kilkanaście tysięcy razy, stając się jednymi z najjaśniejszych obiektów w Galaktyce – wyjaśnia Przemysław Mróz, pierwszy autor publikacji w czasopiśmie „Nature", doktorant w Obserwatorium Astronomicznym UW.
Gwiazdy nowe to układy podwójne składające się z dwóch gwiazd krążących po bardzo ciasnych orbitach – tak ciasnych, że układ zmieściłby się wewnątrz Słońca. Jednym ze składników jest biały karzeł, czyli „wypalona” gwiazda, we wnętrzu której nie zachodzą już reakcje termojądrowe. Druga gwiazda jest rozciągnięta przez siły grawitacyjne i traci materię, która przepływa w kierunku białego karła gromadząc się na jego powierzchni. W momencie gdy masa zgromadzonego tam gazu jest dostatecznie duża rozpoczyna się łańcuch reakcji termojądrowych. Obserwujemy wówczas gwałtowny kataklizm, ogromne pojaśnienie całego układu – wybuch gwiazdy nowej.
Rysunek 1: Artystyczna wizja układu V1213 Centauri. Źródło: Krzysztof Ulaczyk / Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego
Po pewnym czasie od wybuchu materia zaczyna ponownie gromadzić się na powierzchni białego karła. Astronomowie przewidują, że w danym układzie wybuchy nowych powinny się powtarzać po czasie od kilkunastu tysięcy do kilku milionów lat. Ta skala czasowa jest znacznie dłuższa niż dostępne historyczne obserwacje. Nie wiadomo więc, co dzieje się z systemem gwiazdy nowej pomiędzy kolejnymi wybuchami.
Jedną z hipotez opisujących zachowanie gwiazd nowych pomiędzy wybuchami jest teoria hibernacji, według której kilkadziesiąt – kilkaset lat po wybuchu nowej układ powinien znaleźć się w stanie o niskiej aktywności (zwanym „hibernacją”), gdy przepływ masy praktycznie ustaje. Według tej hipotezy wybuch termojądrowy na powierzchni białego karła, a w konsekwencji – bardzo silne oświetlenie towarzysza, wpływa na jego strukturę. Sąsiad białego karła puchnie i traci materię w znacznie szybszym tempie. Przepływ gazu ustaje dopiero po kilkuset latach, kiedy oświetlenie znacząco zmaleje. Jednym z argumentów na korzyść teorii hibernacji było odkrycie bardzo słabych otoczek wokół dwóch układów o małej aktywności – pozostałości po wybuchach nowych sprzed kilku tysięcy lat. Jednak nie udało się dotąd zaobserwować bezpośrednio, jak wybuchy nowych wpływają na własności gwiazd w układzie i na tempo przepływu materii.
Autorzy pracy w Nature opisują wieloletnie obserwacje gwiazdy V1213 Centauri (Nova Centauri 2009), która wybuchła 8 maja 2009 r. Gwiazda znajduje się w gwiazdozbiorze Centaura w odległości 23 tysięcy lat świetlnych od Ziemi. Analizowane dane zostały zebrane przy użyciu 1,3-m Teleskopu Warszawskiego w stacji Obserwatorium Astronomicznego UW znajdującej się w Obserwatorium Las Campanas w Chile. Obserwacje wykonane w ramach przeglądu nieba OGLE obejmują okres kilku lat przed i po wybuchu z 2009 roku. Warto również dodać, że sam wybuch nowej w 2009 roku został odkryty podczas innego przeglądu nieba All Sky Automated Survey, prowadzonego również w Obserwatorium Astronomicznym.
– Nasze obserwacje są zgodne z przewidywaniami teorii hibernacji. Po raz pierwszy mogliśmy tak dokładnie prześledzić ewolucję nowej przed i po wybuchu – mówi Przemysław Mróz.
Rysunek 2: Ewolucja nowej V1213 Centauri. Od lewej: 1) Przez większość czasu nowe znajdują się w stanie o niskiej aktywności, gdy przepływ materii w układzie jest niewielki, a gwiazda – bardzo słaba. 2) Gdy przepływ gazu w układzie nie jest stabilny obserwuje się trwające po kilka dni niewielkie pojaśnienia, spowodowane zrzucaniem materii na powierzchnię białego karła (nowa karłowata). 3) Wybuch nowej, spowodowany wybuchem termojądrowym na powierzchni białego karła. 4) Siedem lat po wybuchu układ jest kilkadziesiąt razy jaśniejsza niż przed wybuchem, co sugeruje, że tempo przepływu materii w układzie znacznie wzrosło. Dolne zdjęcie: Droga Mleczna widoczna z Obserwatorium Las Campanas w Chile. W środku znajduje się budynek Teleskopu Warszawskiego. Źródło: Jan Skowron, Krzysztof Ulaczyk / Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego
Jasność V1213 Centauri przed wybuchem z 2009 roku nie była stała. Obserwowano charakterystyczne pojaśnienia układu trwające po kilka dni – zachowanie typowe dla tzw. gwiazd nowych karłowatych. Świadczyło ono o niewielkim i niestabilnym przepływie materii w układzie, a każde pojaśnienie było wywołane zrzuceniem na powierzchnię białego karła drobnej porcji gazu o masie zbliżonej do masy średniej wielkości planetoidy. Z każdym takim pojaśnieniem masa wodorowej otoczki rosła, aż w końcu osiągnęła wartość krytyczną, co wywołało wybuch V1213 Centauri jako gwiazdy nowej w maju 2009 roku.
Obecnie, siedem lat po wybuchu nowej, gwiazda jest znacznie jaśniejsza (około pięćdziesiąt razy) niż przed wybuchem. Potwierdza to, że tempo utraty materii przez gwiazdę sąsiadkę znacznie wzrosło. Najprawdopodobniej wzrost ten wynika z bardzo silnego oświetlenia powierzchni gwiazdy w trakcie wybuchu nowej. Obserwacje opublikowane przez zespół OGLE dostarczają więc przełomowych danych empirycznych testujących kluczowe przewidywania teorii hibernacji.
Jaki będzie dalszy los nowej V1213 Centauri? Przez najbliższe kilkadziesiąt lat jej jasność będzie dalej słabła wraz ze zmniejszającym się ciągle transferem masy z gwiazdy sąsiadki na białego karła. Gdy spadnie on do niewielkich wartości układ przekształci się ponownie w nowa karłowatą lub ulegnie pełnej hibernacji na długie tysiące lat, aż do kolejnego przebudzenia i wybuchu jako gwiazda nowa. Niewątpliwie zachowanie V1213 Centauri będzie w przyszłości starannie śledzone przez astronomów w celu pełnego zrozumienia procesów ewolucji gwiazd nowych.
– Nasze odkrycie to kolejny przykład, gdy wieloletnie obserwacje projektu OGLE umożliwiają badanie unikalnych zjawisk – mówi profesor Andrzej Udalski, dyrektor Obserwatorium Astronomicznego UW i kierownik zespołu OGLE. Kilka lat temu zaobserwowaliśmy proces łączenia się dwóch gwiazd, który doprowadził do innego typu wielkiego wybuchu – tzw. gwiazdy czerwonej nowej. Przegląd nieba OGLE działa od prawie dwudziestu pięciu lat i jest jednym z największych współczesnych przeglądów nieba na świecie – dodaje prof. Udalski.
Jednym z pierwszych celów projektu OGLE było poszukiwanie i badanie zjawisk mikrosoczewkowania grawitacyjnego. Obecnie prowadzone badania dotyczą bardzo wielu dziedzin współczesnej astrofizyki – poszukiwania planet pozasłonecznych, badania struktury i ewolucji Drogi Mlecznej i sąsiednich galaktyk, gwiazd zmiennych, kwazarów, zjawisk przejściowych (gwiazd nowych, supernowych itp.)
Praca opisująca wyniki badań układu gwiazdy nowej V1213 Centauri została opublikowana w tygodniku naukowym „Nature":
The awakening of a classical nova from hibernation, Przemek Mróz, Andrzej Udalski, Paweł Pietrukowicz, Michał K. Szymański, Igor Soszyński, Łukasz Wyrzykowski, Radosław Poleski, Szymon Kozłowski, Jan Skowron, Krzysztof Ulaczyk, Dorota Skowron & Michał Pawlak, 2016, „Nature" (doi:10.1038/nature19066).
Opublikowana praca została wykonana w ramach projektu nagrodzonego „Diamentowym Grantem” Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Projekt OGLE jest współfinansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (granty naukowe Ideas i Iuventus plus, Stypendia dla Wybitnych Młodych Naukowców, Diamentowe Granty, SPUB), Narodowe Centrum Nauki (granty MAESTRO, OPUS, HARMONIA, SYMFONIA) oraz Fundację na Rzecz Nauki Polskiej (subsydia profesorskie, programy Team, Homing, Focus oraz Start).
Uprzejmie przypominamy, że sprawozdanie i opinię z audytu zewnętrznego projektu należy przesyłać do Narodowego Centrum Nauki w terminie 21 dni od dnia jego otrzymania od audytora przeprowadzającego audyt zewnętrzny. Wymóg ten wynika z § 16 Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 29 września 2011 r. w sprawie przeprowadzania audytu zewnętrznego wydatkowania środków finansowych na naukę (Dz. U. Nr 207, poz. 1237), które jest właściwe w zakresie sposobu i trybu przeprowadzania audytu.Audytor z kolei przekazuje sprawozdanie z przeprowadzonego audytu w terminie 7 dni od dnia jego zakończenia (por. § 15 ust. 1 tegoż Rozporządzenia). W związku z powyższym, niewłaściwe jest przyjęcie założenia, że w/w dokumenty z audytu przesyła się do Centrum dopiero w momencie składania raportu końcowego.
Jednocześnie chcielibyśmy wskazać, że na chwilę obecną, Narodowe Centrum Nauki nie określiło dodatkowych wytycznych w zakresie sposobu przeprowadzania audytu i wymaganych informacji w sprawozdaniu.
Przypominamy, jakie konsekwencje niesie za sobą nieposiadanie zgody właściwiej komisji etycznej na przeprowadzanie doświadczeń naukowych na zwierzętach. W obowiązującej do 2015 r. ustawie nieposiadanie takiej zgody było traktowane jako wykroczenie, natomiast zgodnie z ustawą z dnia 26 lutego 2015 r. jest to przestępstwo.
Zgodnie z treścią art. 66 ustawy z dnia 26 lutego 2015 r. O ochronie zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych lub edukacyjnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 266):
1. Kto w związku z prowadzoną działalnością w zakresie wykorzystywania zwierząt do celów naukowych lub edukacyjnych:
1) naraża zwierzęta na niepotrzebny ból, cierpienie, dystres lub trwałe uszkodzenie organizmu,
2) wykorzystuje zwierzęta w procedurach objętych doświadczeniem bez uzyskania zgody na ich wykorzystanie podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
2. Kto w przypadkach, o których mowa w ust. 1, powoduje śmierć zwierzęcia podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Dodatkowo należy zwrócić uwagę na ustawowe uregulowania terminów obowiązywania przedmiotowej ustawy. Zgodnie z treścią art. 78 ust. 1 w/w ustawy:
1. Doświadczenia, na których przeprowadzenie została wyrażona zgoda przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, przeprowadza się na podstawie dotychczasowych przepisów, nie dłużej jednak niż do dnia 1 stycznia 2018 r.
Natomiast zgodnie z art. 79 w/w ustawy:
1. Do postępowań w sprawie wydania zgody na przeprowadzenie doświadczenia, wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe.
2. Doświadczenia, na których przeprowadzenie została wyrażona zgoda w postępowaniach, o których mowa w ust. 1, przeprowadza się na podstawie dotychczasowych przepisów, nie dłużej jednak niż do dnia 1 stycznia 2018 r.
Zgodnie z treścią art. 84 przedmiotowa ustawa weszła w życie po upływie 3 miesięcy od dnia jej ogłoszenia, czyli w dniu 27 maja 2015 r.
Ściganie wyżej wskazanych przestępstw następuje z urzędu, a zgodnie z art. 304 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555): Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa.
W związku z powyższym należy stwierdzić, że w razie stwierdzenia popełnienia czynu z art. 66 ust. 1 ustawy O ochronie zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych lub edukacyjnych Centrum jest zobowiązane powiadomić o tym właściwe organy ścigania.
Prezentujemy Statystyki konkursów 2015, które w syntetyczny sposób przedstawiają dane liczbowe dotyczące wszystkich ogłoszonych i rozstrzygniętych w 2015 r. konkursów.
W zeszłym roku ogłosiliśmy 13 i rozstrzygnęliśmy 12 regularnych konkursów. Do NCN-u wpłynęło niemal 11 tys. wniosków, a ponad 2 tys. zostało zakwalifikowanych do finansowania. Liczbowy wskaźnik sukcesu wyniósł 19%. Łączna kwota przyznanego finansowania to aż 958 mln zł.
W ramach współpracy międzynarodowej w 2015 r. Centrum zaangażowało się w 8 inicjatyw, w ramach których Polscy naukowcy złożyli 130 wniosków. Do finansowania zakwalifikowało się 19 projektów kierowanych przez polskich badaczy. W ubiegłym roku rozstrzygniętych zostało 5 konkursów międzynarodowych, których współorganizatorem był NCN.
Zapraszamy do zapoznania się z całością publikacji.
Rozstrzygnięto czwartą edycję konkursu SYMFONIA na międzydziedzinowe projekty badawcze. Eksperci NCN wskazali 5 projektów, które otrzymają łącznie 22,5 mln zł.
SYMFONIA 4 to konkurs skierowany do doświadczonych naukowców, chcących prowadzić badania przekraczające granice między różnymi dziedzinami nauki. Projekty mogły zgłaszać osoby posiadające co najmniej stopień doktora, które kierowały wcześniej realizacją minimum dwóch projektów badawczych finansowanych w ramach krajowych lub międzynarodowych konkursów. Proponowane badania musiały obejmować przynajmniej dwa z trzech obszarów badawczych: nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce, nauki ścisłe i techniczne albo nauki o życiu.
- Badania interdyscyplinarne na naprawdę wysokim poziomie, wnoszące istotny wkład w każdą z dziedzin, których dotyczą, to wbrew pozorom duże wyzwanie i niezbyt częste zjawisko w dzisiejszej nauce – wyjaśnia prof. Zbigniew Błocki, dyrektor NCN. – Międzydziedzinowe projekty mogą być oczywiście zgłaszane do regularnych konkursów Centrum, ale dotychczasowe doświadczenie pokazuje, że nie jest łatwo przekonać ekspertów do finansowania takich badań z puli ich dziedzin. Konkurs SYMFONIA jest za to przeznaczony tylko na potrzeby dużych, prawdziwie interdyscyplinarnych projektów na wysokim poziomie. To najlepsza okazja na finansowanie dla osób, które planują takie badania.
Od beneficjentów konkursu SYMFONIA oczekuje się więcej niż tylko wykorzystania narzędzi czy danych z jednej dziedziny nauki do rozwoju drugiej. Zgłaszane projekty powinny przyczyniać się do rozwoju obu obszarów, w których osadzone jest badanie.
Wysokie wymagania przekładają się na niewielką liczbę zgłoszeń – do konkursu nadesłano 38 projektów, spośród których wyłoniono 5 zwycięskich propozycji. Na ich realizację NCN przeznaczy łącznie 22,5 mln zł. Planowane badania łączą nauki humanistyczne i o sztuce z naukami o życiu oraz nauki o życiu – z naukami ścisłym i technicznymi.
Zespół z Uniwersytetu Jagiellońskiego pod kierownictwem prof. dr. Jonathana Heddle’a zbada geometryczne zasady rządzące formowaniem się struktur białkowych. Odkrycia badaczy mogą w przyszłości posłużyć do tworzenia nanoobiektów pozwalających na dostarczenie leków bezpośrednio do wnętrza komórki.
Z kolei Dr hab. Agnieszka Szumna pokieruje zespołem z konsorcjum naukowego złożonego z Instytutu Chemii Organicznej PAN oraz Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN. Naukowcy spróbują skonstruować trójwymiarowe szkielety supramolekularne, ułatwiające otrzymywanie kryształów białka, które potrzebne są w procesie projektowania nowych leków.
Prof. dr hab. Przemysław Urbańczyk z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie zajmie się badaniem dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego polskiej części Puszczy Białowieskiej. Do tego celu zostaną wykorzystane między innymi nowe, nieinwazyjne metody prowadzenia prac archeologicznych, takie jak lotnicze skanowanie laserowe. Połączenie doświadczenia archeologów i przedstawicieli nauk przyrodniczych pozwoli na pełniejsze zrozumienie dziejów Puszczy.
Prof. dr hab. Robert Moszyński poprowadzi zespół z konsorcjum złożonego z Uniwersytetu Warszawskiego i Jagiellońskiego. Badacze będą pracować nad metodami tworzenia „zdjęć” reakcji chemicznych w skali niższej niż femtosekundowa, czyli poniżej jednej tysięcznej jednej milionowej jednej milionowej części sekundy. Poprawi to możliwości obserwacji niezliczonych zjawisk grających rolę w procesach chemicznych, bio-fotonicznych czy biologicznych.
Ostatnim zespołem, złożonym z badaczy z aż trzech instytucji – Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego oraz Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu – pokieruje prof. dr hab. inż. Andrzej Cichocki. Naukowcy będą dążyć do lepszego zrozumienia sygnału EEG i sposobu, w jaki reprezentuje on aktywność konkretnych części mózgu. Uzyskane w projekcie nowe narzędzia analityczne mogą pozwolić na bardziej efektywne wykorzystanie elektroencefalografii.
Z głębokim żalem zawiadamiamy, że w dniu 19 lipca 2016 r. zmarła prof. dr hab. Janina Jóźwiak – wybitna uczona, profesor SGH, członek Rady Narodowego Centrum Nauki, serdeczny przyjaciel.Prof. Jóźwiak była osobą wyjątkową dla polskiego środowiska naukowego, niezwykle aktywną w swojej pracy dydaktycznej i badawczej, a także pełniącą wiele odpowiedzialnych funkcji. Była profesorem zwyczajnym w Zakładzie Demografii, dyrektorem Instytutu Statystyki i Demografii Kolegium Analiz Ekonomicznych Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, a w latach 1993-1999 – rektorem tej uczelni.
Od początku istnienia Narodowego Centrum Nauki zasiadała w Radzie NCN, a od 2012 r. pełniła także funkcję przewodniczącej Komisji Nauk Humanistycznych, Społecznych i o Sztuce Rady NCN. Zaangażowanie prof. Jóźwiak w tworzenie systemu grantowego w Polsce, jej wkład w rozwój Centrum oraz troska o dobro nauki i wysoką jakość badań podstawowych są nieocenione.
Spośród wielu inicjatyw, w których uczestniczyła, należy wymienić również funkcje eksperckie w organizacjach międzynarodowych – między innymi w European Research Council oraz Komisji Europejskiej.
Ze smutkiem żegnamy prof. Jóźwiak, informując, że uroczystości pogrzebowe odbędą się 26 lipca o godz. 10.30 w kościele na Ursynowie (parafia bł. Edmunda Bojanowskiego, ul. Kokosowa 12) w Warszawie.
Informujemy, że w sekcji Instrukcje przygotowania wniosków dostępne są instrukcje przygotowania i składania wniosków w konkursach ogłoszonych 15 czerwca 2016 r. MAESTRO 8, HARMONIA 8, SONATA BIS 6.
W dniach 6-7 lipca 2016 r. członkowie Rady NCN spotkali się po raz kolejny. W pierwszym dniu obrad miało miejsce posiedzenie Komisji Odwoławczej Rady NCN oraz posiedzenia Komisji Rady K-1, K-2, K-3. Tego samego dnia, członkowie Komisji ds. przeprowadzania konkursu na Koordynatorów Dyscyplin NCN odbyli rozmowy kwalifikacyjne z kandydatami na stanowisko Koordynatora Dyscyplin Nauk Humanistycznych, Społecznych i o Sztuce. W obradach plenarnych Rady Centrum dnia następnego, udział wzięli zaproszeni goście - prof. dr hab. Włodzimierz Bolecki Przewodniczący Rady Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki (NPRH) oraz dr Wiesław Studencki Koordynator w Krajowym Punkcie Kontaktowym Programów Badawczych UE.
Posiedzenie plenarne Rady rozpoczęło się wystąpieniem prof. dr hab. Włodzimierza Boleckiego Przewodniczącego Rady NPRH, który przedstawił główne założenia nowej formuły Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. Poinformował, że zmiany wprowadzone w funkcjonowaniu programu mają za zadanie jego dopasowanie do istniejącego w Polsce systemu grantowego. Prof. Bolecki przekazał, że w nowej formule NPRH znalazły się dwa moduły: Dziedzictwo narodowe oraz Uniwersalia jak również możliwość realizacji tzw. konkursów na projekty zamawiane. Pierwszy z modułów umożliwi finansowanie długoterminowych projektów badawczych o szczególnym znaczeniu dla polskiej humanistyki, które dotychczas nie mieściły się w zakresie finansowania oferowanego przez NCN i NCBiR. Drugi moduł będzie przeznaczony na wsparcie działalności translatorskiej oraz wydawniczej. Poinformowano, że wprowadzone zmiany dotyczą również przebiegu procesu oceny wniosków, w który będą zaangażowane specjalistyczne zespoły złożone z naukowców reprezentujących określone dziedziny nauki. Na zakończenie dyskusji, wyrażono potrzebę współpracy na rzecz stworzenia spójnej oferty finansowania badań z zakresu nauk humanistycznych.
W dalszej części spotkania, członkowie Rady przyjęli warunki oraz regulamin konkursu BEETHOVEN 2 na realizację polsko-niemieckich projektów badawczych. Zgodnie z wcześniejszą zapowiedzią, w drugiej edycji tego konkursu finansowaniem objęte zostaną projekty badawcze z zakresu nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce oraz wybranych nauk ścisłych i technicznych. Konkurs BEETHOVEN 2 organizowany jest wspólnie z Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG), a jego ogłoszenie zaplanowano na 15 września 2016 r.
Rada przyjęła również warunki i regulamin konkursu UWERTURA 1 na staże w zagranicznych zespołach naukowych realizujących granty ERC. Będzie to pierwszy konkurs tego typu realizowany przez NCN w porozumieniu z Europejską Radą ds. Badań Naukowych (ERC). Konkurs ma na celu wsparcie uczonych z polskich jednostek naukowych w skutecznym występowaniu o granty ERC na realizację prowadzonych badań. Udział w konkursie otwiera możliwość sfinansowania stażu w zagranicznym ośrodku, w wybranym zespole naukowym realizującym grant ERC i jest dedykowany osobom posiadającym co najmniej stopień naukowy doktora, którzy w swym dorobku posiadają granty NCN. Zasadniczym założeniem UWERTURY jest obowiązek złożenia przez osobę, która będzie realizowała staż w ramach tego konkursu, wniosku o grant ERC zaplanowany do realizacji w polskiej jednostce naukowej. Konkurs ogłoszony będzie 15 grudnia 2016 r., natomiast od września br. ERC planuje akcję promocyjną programu Fellowship to visit ERC grantee, w której zespoły naukowe realizujące granty ERC zachęcane będą do przyjmowania stażystów, pochodzących z krajów które przystąpią do programu.
W dalszej części posiedzenia, członkowie Rady wybrali Zespoły Ekspertów i ich przewodniczących do oceny wniosków złożonych w konkursach: OPUS 11, PRELUDIUM 11, SONATA 11 i POLONEZ 2, ogłoszonych 15 marca 2016 r. W ocenę wniosków w jedenastej edycji konkursów OPUS, PRELUDIUM, SONATA, decyzją Rady NCN, zaangażowanych będzie łącznie 35 Zespołów Ekspertów. Wnioski w konkursie POLONEZ 2, wzorem poprzedniej edycji, będą oceniane przez międzynarodowe Zespoły Ekspertów. Do pełnienia funkcji przewodniczących tych zespołów zostali wyznaczeni: prof. S. Ryder z National University of Ireland Galway w Irlandii (w HS), prof. M. Henini z University of Nottingham w Wielkiej Brytanii (w ST) oraz prof. M. Miączyńska z Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie (w NZ). Pierwsze zespoły rozpoczną pracę już z końcem sierpnia br. Członkowie Rady ustalili również wysokość środków finansowych przeznaczonych na realizację projektów badawczych w tych konkursach. Decyzją Rady, o 80 mln zł zwiększono budżet konkursu OPUS 11, przeznaczając na konkurs łącznie 280 mln zł, w tym: 42 mln zł dla HS, 112 mln zł dla ST i 126 mln zł dla NZ. Mając na uwadze strukturę wniosków złożonych w konkursie SONATA 11, zdecydowano, że budżet tego konkursu będzie zwiększony o 20 mln zł. W wyniku tej decyzji, na realizację projektów badawczych w konkursie SONATA 11 zostanie przeznaczonych łącznie 70 mln zł, z czego 10,5 mln zł w HS, 26,6 mln zł w ST i 32,9 mln zł w NZ. Nakłady finansowe konkursu PRELUDIUM 11 pozostaną bez zmian, w ramach 30 mln zł przeznaczonych na ten konkurs, decyzją Rady 6,6 mln zł trafi do HS, 10,8 mln zł do ST i 12,6 mln zł do NZ. W przypadku konkursu POLONEZ 2, członkowie Rady zdecydowali, że z 20 mln zł przeznaczonych na realizację projektów badawczych przez naukowców przyjeżdżających z zagranicy 4 mln zł zostaną przeznaczone dla HS, 11 mln zł dla ST i 5 mln zł dla NZ.
Na zakończenia spotkania, członkowie Rady, po przyjęciu sprawozdania z przebiegu konkursu na Koordynatora Dyscyplin, wybrali dr Małgorzatę Jacobs-Kozyrę na stanowisko koordynatora dyscyplin nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce. Oceniono również raporty końcowe z realizacji projektów badawczych finansowanych w ramach konkursów ogłaszanych przez Centrum, a także przyjęto stanowiska Zespołów Ekspertów dotyczące oceny raportów końcowych z wykonania projektów badawczych pochodzących z konkursów przekazanych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego do realizacji w Narodowym Centrum Nauki.
Narodowe Centrum Nauki przeznaczy 42 732 795 zł na stypendia doktorskie oraz staże krajowe dla młodych naukowców w ramach rozstrzygniętych właśnie konkursów ETIUDA 4 i FUGA 5. Spośród 570 wniosków złożonych w obu konkursach do finansowania zakwalifikowano 199 projektów.Listy rankingowe
ETIUDA to konkurs na stypendia doktorskie, skierowany do osób przygotowujących rozprawę doktorską. Oprócz otrzymania finansowego wsparcia w wysokości 3 tys. zł miesięcznie laureaci konkursu odbędą staż w wybranym przez siebie zagranicznym ośrodku naukowym, w którym będą mogli rozwijać swoje projekty naukowe w środowisku najlepszych specjalistów z danej dziedziny. W tegorocznej edycji przyznano łącznie ponad 10,7 mln zł na 128 projektów.
FUGA jest z kolei konkursem na staże podoktorskie, adresowanym do badaczy, którzy uzyskali stopień doktora maksymalnie siedem lat przed rokiem wystąpienia z wnioskiem. Każdy z autorów zwycięskich projektów spędzi od roku do trzech lat w wybranej przez siebie krajowej jednostce naukowej, znajdującej się w innym województwie niż macierzysta jednostka stażysty. Oprócz kosztów stażu środki przyznane w konkursie pozwolą sfinansować przeprowadzenie badań. Na 71 projektów finansowanych w ramach konkursu FUGA przeznaczono nieco ponad 32 mln zł.
– Głównym celem obu rozstrzygniętych dziś konkursów jest zwiększenie mobilności polskiego środowiska naukowego, a w szczególności młodszych badaczy – komentuje prof. Zbigniew Błocki, dyrektor NCN. – Kontakt z innym otoczeniem niż to, w którym się kształciliśmy i zdobywaliśmy pierwsze doświadczenia, jest niezwykle wartościowy tak dla pojedynczych naukowców, jak i dla całej polskiej nauki. Im wcześniej rozpocznie się proces nawiązywania współpracy z innymi ośrodkami, tym większa szansa na tworzenie się dużych i różnorodnych zespołów badawczych w przyszłości – a na takich zespołach opiera się współczesna nauka. Jednak przeprowadzka do innego miasta czy kraju to duży wysiłek organizacyjny i finansowy. Naszym zadaniem jest wsparcie najbardziej obiecujących naukowców w tym trudnym, ale kluczowym etapie rozwoju ich kariery.
W konkursie ETIUDA najwyższe finansowanie (ponad 110 tys. zł) otrzymał Jakub Zdarta z Politechniki Poznańskiej, prowadzący badania dotyczące immobilizacji – procesu wiązania enzymów z nierozpuszczalnym nośnikiem, co zwiększa ich odporność i wydłuża aktywność. Spośród projektów humanistycznych wysokie finansowanie (ponad 104 tys. zł) trafi do Dominiki Czerniawskiej-Szejdy z Uniwersytetu Warszawskiego, która opisze nawiązywanie współpracy przez polskie środowisko naukowe, w tym – wspomnianą kwestię mobilności badaczy. W ramach nauk o życiu sfinansowane zostaną między innymi badania Justyny Piłat z Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, poświęcone nowatorskiej metodzie leczenia nowotworów – fotoimmunoterapii (103 tys. zł).
Laureaci konkursu FUGA mogą liczyć na większe środki od swoich młodszych kolegów. Najwyższe dofinansowanie – 612 tys. zł. – otrzyma siedem projektów. W tym gronie znalazła się dr Aleksandra Jaworska z Uniwersytetu Warszawskiego, badająca spektroskopię SERS – technikę, która może pomóc we wczesnym wykrywaniu mutacji genowych, prowadzących m.in. do powstawania czerniaka czy nowotworów jelita grubego. Inna badaczka, dr Urszula Doboszewska z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, podda analizie rolę cynku w rozwoju i terapii padaczki. Wśród projektów z zakresu nauk humanistycznych i społecznych najwyższe finansowanie wyniosło 468 tys. zł. Taką kwotę otrzyma m.in. dr Marta Marecka z Uniwersytetu Jagiellońskiego, starająca się odpowiedzieć na pytanie, czemu niektórzy uczą się słów nowego języka z łatwością, podczas gdy innym nauka sprawia problemy.
Szczegółową listę rankingową, zawierającą popularnonaukowe opisy zwycięskich projektów, można znaleźć na stronie Narodowego Centrum Nauki.
