Gemmy a propaganda w republice rzymskiej i za panowania cesarza Augusta

Kierownik projektu :
dr Paweł Gołyźniak
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Panel: HS3

Konkurs : ETIUDA 6
ogłoszony 15 grudnia 2017 r.

Propaganda to słowo często pojawiające się w mediach i literaturze zazwyczaj w negatywnym kontekście skojarzeń związanych z reżimami totalitarnymi XX w. Jednak już w starożytnym Rzymie zjawisko promocji jednostki i prób wywierania wpływu na opinię publiczną było obecne. Czołowi rzymscy politycy tacy jak Pompejusz Wielki, Juliusz Cezar czy Oktawian August stosowali rozmaite techniki propagandy wykorzystując do swoich celów takie media jak architektura, rzeźba czy monety. W moich badaniach starałem się udowodnić, że gemmy, niewielkie (zwykle dł. 1-2 cm) grawerowane kamienie szlachetne i półszlachetne ze względu na noszone przedstawienia stanowiły kolejny kanał propagandy. Zasadniczo wyróżniamy dwa ich rodzaje: intaglia, najczęściej funkcjonujące jako osobiste pieczęcie montowane w pierścieniach lub amulety, oraz kamee, które pełniły głównie funkcję dekoracyjną. Zatem najważniejszym pytaniem, na które szukałem odpowiedzi było to czy gliptyce (sztuce rytowania kamieni) można przypisać nowe funkcje społeczne?

Do podjęcia badań nad tym problemem skłoniło mnie niemal zupełne pomijanie gemm w studiach nad rzymską propagandą. Podstawę do realizacji projektu dały badania wstępne przeprowadzone w ramach projektu PRELUDIUM pt.: „Badania występowania zjawiska propagandy na gemmach w okresie późnej Republiki Rzymskiej i początku Pryncypatu (pocz. I w. p.n.e. - pocz. I w. n.e.) oraz relacji łączących gliptykę i mennictwo w tym okresie”. Dodatkowo, intaglia i kamee, z racji swojego ściśle osobistego charakteru (zwykle wytwarzane na prywatne zamówienie, stąd wybór umieszczonego przedstawienia był często związany z chęcią wyrażenia czegoś o sobie), zdawały się być idealnym rodzajem barometru dla zrekonstruowania nastrojów społecznych i politycznych panujących zwłaszcza w trakcie wojen domowych w Rzymie w I w. przed Chr. Aby zebrać możliwie największą ilość informacji dotyczących wykorzystania gemm na podłożu autoprezentacji i propagandy korzystałem z różnych źródeł i technik, przede wszystkim analizy ikonograficznej, ikonologicznej i badań z obszaru image studies. Badaniom poddałem zarówno gemmy znajdowane w trakcie wykopalisk, jak i te przechowywane w kolekcjach muzealnych i prywatnych z całego świata. Dodatkowe i często niezwykle cenne informacje uzyskałem dzięki analizie zachowanych fragmentów źródeł pisanych odnoszących się do gliptyki lub wzmiankujących gemmy oraz dzięki analizie porównawczej z innymi zabytkami archeologicznymi przede wszystkim monetami bitymi w badanym okresie.

Kamea, onyks, 40x32x9 mm, portret Druzusa Starszego w corona laurea lemniscata, ok. 9 r. przed Chr.-14 r. po Chr., zbiory Muzeum Narodowego w Krakowie, nr inw. MNK IV-Ew-Zł-1159, ©Studio Fotograficzne Muzeum Narodowego w KrakowieKamea, onyks, 40x32x9 mm, portret Druzusa Starszego w corona laurea lemniscata, ok. 9 r. przed Chr.-14 r. po Chr., zbiory Muzeum Narodowego w Krakowie, nr inw. MNK IV-Ew-Zł-1159, ©Studio Fotograficzne Muzeum Narodowego w Krakowie Moje badania przyniosły pozytywne rezultaty. Udało się udowodnić, że gemmy są znakomitym narzędziem do obserwacji zachowań społecznych w starożytności, ponieważ pokazują zarówno ogólne trendy kreowane przez czołowych rzymskich polityków (np.: tzw. kamee państwowe), jak i indywidualne, osobiste działania zwykłych ludzi związane z zaangażowaniem w życie społeczne i polityczne, głównie poprzez manifestowanie przynależności do danej opcji politycznej lub subtelne wyrażenie poparcia dla konkretnego przywódcy. Intaglia i kamee pozwalają poznawać i analizować rzymską propagandę z innej perspektywy niż monety, rzeźba czy literatura. Można stwierdzić, że ich miniaturowe rozmiary są odwrotnie proporcjonalne do znaczenia kulturowego. Autorska metoda oparta o rekonstrukcję proweniencji zabytków z kolekcji pozwoliła na wskazanie potencjalnych centrów produkcji i najważniejszych grup odbiorców „gemm propagandowych”. Wyniki prac zostały zaprezentowane na międzynarodowych konferencjach naukowych oraz w kilku artykułach i przede wszystkim obszernej monografii Engraved Gems and Propaganda in the Roman Republic and under Augustus wydanej w otwartym dostępie. Przedstawia ona ewolucyjny model wykorzystania gemm od prostych aktów autoprezentacji w III i II w. przed Chr., po masową autopromocję i skomplikowane działania propagandowe w późnej republice rzymskiej i za panowania cesarza Oktawiana Augusta (do 14 r. po Chr.). Monografia prezentuje złożony obraz obejmujący wiele aspektów rzymskiej propagandy na przestrzeni niemal 300 lat, a także przedstawia argumenty wskazujące niekiedy na nadmierne lub bezpodstawne stosowanie tego pojęcia w stosunku do sztuki gliptycznej. Tym samym cel jakim było włączenie gemm jako źródeł archeologicznych do dyskusji nad rzymską propagandą oraz nad zachowaniami społecznymi w starożytnym Rzymie został osiągnięty.

Pełny tytuł finansowanego projektu: Use of engraved gems for self-presentation and propaganda purposes in the Roman Republic and under Augustus

dr Paweł Gołyźniak

Kierownik - dodatkowe informacje

Adiunkt badawczy w Zakładzie Archeologii Klasycznej Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Interesuje się gliptyką (starożytną i nowożytną), mennictwem rzymskiej republiki i za panowania cesarza Augusta, historią kolekcjonerstwa, antykwarianizmu i początkami archeologii a także XVIII-wiecznymi rysunkami gemm i dziedzictwem Philippa von Stoscha (1691-1757). Laureat konkursów Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (Diamentowy Grant), NCN (PRELUDIUM, ETIUDA, OPUS) oraz licznych stypendiów. Autor dwóch monografii: Ancient Engraved Gems in the National Museum in Krakow (Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag, 2017) i Engraved Gems and Propaganda in the Roman Republic and under Augustus (Oxford: Archaeopress, 2020) oraz kilkunastu artykułów naukowych.

Kierownik projektu - dr Paweł Gołyźniak

Wyniki po I etapie oceny w konkursach ETIUDA 8 i SONATINA 4

wt., 16/06/2020 - 09:55

Informujemy, że dziś zostaną wysłane decyzje dla wniosków, które nie zostały zakwalifikowane do II etapu oceny merytorycznej w konkursach ETIUDA 8 i SONATINA 4.

Przypominamy decyzje dyrektora NCN są doręczane wnioskodawcy w formie dokumentu elektronicznego na wskazany we wniosku adres elektroniczny. 

  • W przypadku gdy wnioskodawcą jest podmiot, o którym mowa w art. 27 ust. 1-7 i 9 ustawy o NCN, decyzja dyrektora NCN będzie doręczana wyłącznie na wskazany we wniosku adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej (ESP ePUAP).
  • W przypadku gdy osoba fizyczna będąca wnioskodawcą wskaże we wniosku adres skrytki ePUAP, decyzja będzie wysłana na ten adres. Jeżeli wnioskodawca będący osobą fizyczną nie wskaże adresu skrytki ePUAP, doręczenie decyzji będzie realizowane poprzez wysłanie na podany we wniosku adres e-mail informacji z adresem elektronicznym, z którego można pobrać decyzję dyrektora NCN.
  • W przypadku braku decyzji należy sprawdzić poprawność podanego we wniosku adresu elektronicznego (ESP, skrytki ePUAP, e-mail). W przypadku podania błędnego adresu należy skontaktować się z opiekunem wniosku podanym w systemie ZSUN/OSF.

Ogłaszamy konkursy MAESTRO 12, SONATA BIS 10 i DAINA 2

pon., 15/06/2020 - 09:34

Doświadczeni badacze, naukowcy zamierzający utworzyć zespoły badawcze oraz osoby planujące realizację projektów we współpracy z litewskimi uczonymi – to adresaci ogłoszonych właśnie konkursów MAESTRO 12, SONATA BIS 10 i DAINA 2, których łączny budżet wynosi 180 mln zł.

DAINA to wspólny projekt NCN i litewskiej agencji Research Council of Lithuania (RCL). Konkurs jest skierowany do polskich zespołów badawczych, które wspólnie z zespołem litewskim wystąpią z wnioskiem o finansowanie projektu badawczego. Naukowcy mogą otrzymać środki na wynagrodzenie dla zespołu, stypendia dla studentów lub doktorantów, zakup lub wytworzenie aparatury naukowo-badawczej oraz pokrycie innych kosztów związanych z realizacją polskiej części projektu. Wysokość środków finansowych przeznaczonych na badania prowadzone przez polskie zespoły badawcze wynosi 10 mln zł.

- Konkurs DAINA 2 jest przeprowadzany zgodnie z procedurą oceny równoległej, co oznacza, że NCN i RCL dokonają równoczesnej oceny formalnej i merytorycznej wniosków, a finansowanie otrzymają tylko te projekty, które uzyskają rekomendację obu agencji – mówi prof. Zbigniew Błocki, dyrektor NCN. – Pierwsza edycja konkursu cieszyła się dużym zainteresowaniem i potwierdziła, że istnieje zapotrzebowanie na inicjatywy, które mają za zadanie wzmacniać polski i litewski potencjał naukowy oraz rozwijać polsko-litewską współpracę badawczą – dodaje prof. Błocki.

Tradycyjnie w czerwcu są ogłaszane także konkursy MAESTRO i SONATA BIS. Adresatem pierwszego z nich są doświadczeni naukowcy, którzy planują prowadzić pionierskie badania, w tym także interdyscyplinarne, istotne dla rozwoju nauki i wykraczające poza dotychczasowy stan wiedzy. Kierownikiem projektu może zostać osoba, która posiada co najmniej tytuł naukowy doktora i w ciągu ostatnich 10 lat miała co najmniej pięć publikacji w renomowanych czasopismach lub wydawnictwach naukowych polskich lub zagranicznych. Ponad to powinna wykazać się realizacją co najmniej dwóch projektów badawczych wyłonionych w drodze konkursów ogólnokrajowych lub międzynarodowych. Konkurs MAESTRO jest ogłaszany już po raz dwunasty, a jego budżet wynosi 20 mln zł.

W konkursie SONATA BIS kierownikiem projektu może być osoba, która uzyskała stopień naukowy doktora w okresie od 5 do 12 lat przed rokiem z wystąpieniem z wnioskiem. Planowany projekt badawczy musi mieć na celu powołanie nowego zespołu badawczego, prowadzącego badania naukowe o charakterze podstawowym. W konkursie tym można otrzymać środki na wynagrodzenia dla członków nowego zespołu, w tym również stypendia dla studentów lub doktorantów, zakup lub wytworzenie aparatury naukowo-badawczej, a także pokryć inne koszty związane z wydatkami niezbędnymi do realizacji projektu badawczego. Budżet konkursu SONATA BIS 10 to 150 mln zł.

Nabór wniosków we wszystkich konkursach jest prowadzony za pośrednictwem systemu elektronicznego OSF i potrwa do 15 września br. do godz. 16:00. Szczegółowe informacje na temat konkursów można znaleźć na stronie Narodowego Centrum Nauki.

 

Prof. Marek Samoć członkiem European Academy of Sciences (EURASC)

śr., 10/06/2020 - 13:54

Z radością informujemy, że członek Rady Narodowego Centrum Nauki prof. Marek Samoć dołączył do prestiżowej European Academy of Sciences (EURASC). Europejska Akademia Nauk to międzynarodowa, pozarządowa i niezależna organizacja non-profit. Należą do niej najwybitniejsi uczeni i inżynierowie, prowadzący badania o wiodącym znaczeniu w zakresie rozwoju zaawansowanych technologii. 

Prof. Marek Samoć kieruje Katedrą Inżynierii i Modelowania Materiałów Zaawansowanych Politechniki Wrocławskiej i jest laureatem wielu prestiżowych grantów. W 2019 r. otrzymał Francusko-Polskiej Nagrodę Naukową – prestiżowe wyróżnienie za wybitne dokonania w dziedzinie nieliniowych właściwości optycznych związków nieorganicznych i metaloorganicznych, sprzężonych polimerów i kropek kwantowych. 

Więcej informacji

 

Profesura Gościnna NAWA – nowy program dla naukowców

śr., 03/06/2020 - 12:09

Informujemy, że Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej ogłasza nowy program - Profesura Gościnna NAWA. Program oferuje uczelniom i innym jednostkom naukowym długookresowy pakiet finansowy z NAWA na zaproszenie zagranicznego naukowca o światowej renomie oraz dofinansowanie badań podstawowych z środków Narodowego Centrum Nauki.

Celem programu Profesura Gościnna NAWA jest wspieranie działalności naukowo-badawczej i dydaktycznej polskich uczelni i innych jednostek naukowych, wyróżniających się jakością prowadzonych badań naukowych oraz kształcenia.

- Prestiżowe granty przyznane w ramach Profesury Gościnnej NAWA będą formą wsparcia realizacji strategii umiędzynarodowienia polskiego szkolnictwa wyższego i nauki w postaci długookresowego pakietu finansowego – mówi prof. dr hab. n. med. Wojciech Maksymowicz, wiceminister nauki i szkolnictwa wyższego. – Długofalowym rezultatem uczestnictwa w programie będzie stworzenie zespołu badawczego, którego dorobek naukowy i dydaktyczny znacznie przyczyni się do zwiększenia rozpoznawalności polskich uczelni i reprezentowanej przez nie dyscypliny naukowej w kraju i za granicą – dodaje wiceminister.

W I edycji programu mogą wziąć udział uczelnie i inne jednostki naukowe, które prowadzą badania z obszaru nauk humanistycznych, społecznych i teologicznych. W kolejnych latach, kolejne edycje programu adresowane będą do innych dziedzin nauki.

– Nowy program NAWA umożliwia zaproszenie do Polski światowej klasy zagranicznych naukowców ze wskazanych dziedzin i objęcie przez nich stanowiska profesury gościnnej przez okres 3-4 lat. To czas na zbudowanie wokół wybitnego naukowca silnego naukowo zespołu, rozwijania przełomowych badań, a także aplikowania o międzynarodowe granty – mówi dr Grażyna Żebrowska, dyrektor NAWA.

Grant ze środków NAWA może wynieść nawet 3 mln zł. Pokryje on koszty wynagrodzenia naukowca i grupy badawczej oraz koszty przeprowadzki naukowca. Dodatkowo uczelnia lub inna jednostka naukowa mogą uzyskać dofinansowanie na badania podstawowe z Narodowego Centrum Nauki (NCN) w postaci tzw. komponentu badawczego.

– Analiza skuteczności podobnych programów w Europie wyraźnie wskazuje, że bardzo ważne jest zapewnienie przyjeżdżającym naukowcom warunków do jak najszybszego rozpoczęcia prac badawczych – mówi prof. Małgorzata Kossowska, przewodnicząca Rady NCN. – Liczymy oczywiście na to, że naukowcy będą pozyskiwać środki na badania w ramach regularnych konkursów krajowych i zagranicznych. Wiemy jednak, że zajmie to sporo czasu. Dlatego zdecydowaliśmy się na finansowanie „pakietu startowego”, umożliwiającego rozpoczęcie intensywnych prac badawczych od zaraz – dodaje prof. Kossowska.

Wnioski w programie przyjmowane są od 1 czerwca 2020 r. do 31 lipca 2020 r. Należy je składać wyłącznie w systemie elektronicznego przyjmowania wniosków NAWA.

Projekty w ramach programu mają rozpocząć się w terminach: najwcześniej 1 lutego 2021 r., a najpóźniej 31 października 2021 r.

Ogłoszenie naboru oraz pozostałe dokumenty znajdują się tutaj.


WAŻNA INFORMACJA: Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej uważnie monitoruje sytuację związaną z pandemią COVID-19 i wynikające z niej ograniczenia w przemieszczaniu się pomiędzy krajami. Jeśli realizacja projektów nie będzie możliwa w planowanych terminach, NAWA będzie dostosowywać ich harmonogram do zaistniałej sytuacji, biorąc pod uwagę bezpieczeństwo beneficjentów NAWA, jak i obywateli naszego kraju.


W imieniu NAWA zapraszamy również na webinarium informacyjne na temat zasad aplikowania oraz realizacji projektów w Programie Profesura Gościnna NAWA. Webinarium odbędzie się 9 czerwca 2020 r., w godz. 14-15.

Rejestracja: TUTAJ

 

 

Wprowadzenie Polityki Otwartego Dostępu w Narodowym Centrum Nauki

śr., 03/06/2020 - 08:56

W nawiązaniu do stanowiska Rady NCN popierającego dążenia Dyrektora Narodowego Centrum Nauki do wprowadzenia Polityki dotyczącej publikowania w otwartym dostępie wyników będących efektem realizacji badań finansowanych lub współfinansowanych ze środków publicznych (zwanej dalej Polityka OA) miło nam poinformować, że Polityka OA została wprowadzona Zarządzeniem Dyrektora nr 40/2020 w dniu 31 maja br.

Polityka OA została oparta na założeniach Planu S i w bardzo podobnym kształcie będzie wprowadzona także przez pozostałych członków cOAlition S. Niniejsza Polityka OA wchodzi w życie z dniem jej podpisania, a obowiązywać będzie od konkursów ogłaszanych 15 czerwca br., w przypadku których umowy o realizację i finansowanie badań zostaną podpisane po 1 stycznia 2021 r.

Polityka OA zawiera informacje o ścieżkach publikacyjnych, spełniających kryteria zgodności z Planem S, o kwalifikowalności kosztów oraz pozostałe wytyczne dotyczące licencji i zachowania praw autorskich, jak również terminarz zmian obowiązywania niektórych zapisów.

W ostatnim akapicie dokumentu znajduje się informacja o narzędziu tworzonym przez JISC tj. Journal Checker Tool, które ma w przyszłości posłużyć badaczom do weryfikacji, czy publikowanie w wybranym przez nich czasopiśmie spełnia wymagania zapisów Polityki OA w zakresie jednej z trzech możliwych ścieżek publikacyjnych. Na dzień dzisiejszy narzędzie to jest jeszcze niedostępne, lecz jego udostępnienie jest planowane już na listopad br. Podobnie niektóre inne linki wskazane z Polityce OA mogą być jeszcze nieaktywne ze względu na ich aktualizowanie związane z dynamicznie zmieniającą się sytuacją na poziomie wydawców. Wkrótce jednak wszystkie informacje powinny zostać uzupełnione.

POLITYKA NARODOWEGO CENTRUM NAUKI DOTYCZĄCA OTWARTEGO DOSTEPU DO PUBLIKACJI

Zamknięcie naboru wniosków w konkursach OPUS 19, PRELUDIUM 19 oraz POLS

pon., 01/06/2020 - 15:03

Informujemy, że Narodowe Centrum Nauki nie planuje zmiany terminu składania wniosków w konkursach OPUS 19, PRELUDIUM 19 oraz POLS, w których zakończenie naboru upływa w dniu 16 czerwca 2020 r. o godz.: 16:00:00. Wniosek należy składać wyłącznie w formie elektronicznej przez system ZSUN/OSF, dostępny pod adresem https://osf.opi.org.pl. 

„Małe granty” startują po raz czwarty. Narodowe Centrum Nauki ogłasza konkurs MINIATURA 4

pon., 01/06/2020 - 09:59

Ogłaszamy kolejną edycję konkursu, w którym badacze mogą otrzymać finansowe wsparcie pojedynczych działań naukowych służących przygotowaniu przyszłego projektu badawczego. Łącznie do zdobycia jest 15 mln zł.

Zobacz treść ogłoszenia

Badania wstępne i pilotażowe, kwerendy, staże naukowe, wyjazdy badawcze i konsultacyjne – właśnie te zadania będą mogli zrealizować naukowcy w konkursie MINIATURA 4. W konkursie mogą wziąć udział osoby posiadające stopień naukowy doktora, uzyskany nie wcześniej niż 12 lat przed rokiem wystąpienia z wnioskiem, i są zatrudnione przez jednostkę występującą w roli wnioskodawcy na podstawie umowy o pracę. Zaplanowane działania naukowe muszą wpisywać się w definicję badań podstawowych, czyli prac empirycznych lub teoretycznych mających na celu przede wszystkim zdobywanie nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwowalnych faktów. Czas realizacji działań naukowych nie może przekraczać 12 miesięcy, a wysokość wnioskowanego finansowania musi mieścić się w przedziale od 5 do 50 tys. zł. Osoba, która planuje wystąpić z wnioskiem, musi spełnić określone warunki, w tym m.in. nie może kierować, obecnie ani w przeszłości, realizacją projektów badawczych finansowanych ze środków NCN ani być laureatem organizowanych przez Centrum konkursów na stypendia doktorskie lub staże.

Konkurs MINIATURA 4 jest realizowany w trybie ciągłym, a wnioski będą przyjmowane za pośrednictwem systemu OSF od 1 czerwca do 30 września br. Nabór wniosków może zostać wstrzymany, jeśli łączna wnioskowana kwota przekroczy dwukrotną wysokość środków finansowych przeznaczonych przez Radę NCN na realizację działań naukowych w tej edycji konkursu. Dlatego też warto zaplanować złożenie wniosku we wcześniejszym terminie. Proces oceny jest uproszczony i przebiega jednostopniowo, dzięki czemu wyniki znane są już po czterech miesiącach od wpłynięcia wniosku. Rozpoczęcie realizacji zadania także jest szybsze: ogólne warunki umowy zostały wpisane już do treści wniosku, dzięki czemu zaplanowane prace można podjąć od razu po uprawomocnieniu się decyzji o zakwalifikowaniu wniosku do finansowania.

Szczegółowe informacje znajdują się w ogłoszeniu konkursu MINIATURA 4.

Szkolenia online dla wnioskodawców

śr., 27/05/2020 - 16:02

Zapraszamy wszystkich chętnych na szkolenia online, które odbędą się w dniach 1-4 czerwca 2020 r. W trakcie szkolenia poznają Państwo ofertę NCN oraz procedury składania i oceny wniosków. Na szkolenie należy się wcześniej zarejestrować, klikając w odpowiedni link z listy poniżej. Limit miejsc to 500 osób na każdą grupę. Decyduje kolejność zgłoszeń.

Szkolenia odbędą się w następujących terminach:

  • 1 czerwca 2020 r. w godzinach 10-13- szkolenie dla wszystkich zainteresowanych, które poprowadzi dr Marta Buchalska - link do rejestracji,
  • 2 czerwca 2020 r. w godzinach 10-13 – szkolenie dla osób z grupy nauk ścisłych i technicznych, które poprowadzi dr Marta Buchalska [nabór zamknięty],
  • 3 czerwca 2020 r. w godzinach 10-13 - szkolenie dla osób z grupy nauk o życiu, które  poprowadzi dr n med. Monika Pobiega [nabór zamknięty],
  • 4 czerwca 2020 r. w godzinach 15-18 - szkolenie dla osób z grypy nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce, które poprowadzą dr Małgorzata Jacobs oraz dr Ulana Gocman [nabór zamknięty].

 

Czat informacyjny na temat konkursu POLS

pon., 25/05/2020 - 09:53

Zapraszamy do udziału w czacie informacyjnym, podczas którego będziemy odpowiadać na pytania dotyczące konkursu POLS. Czat odbędzie się 28 maja 2020 r. o godzinie 12.00 (CEST) i potrwa godzinę. Będzie prowadzony w języku angielskim i jest otwarty dla wszystkich zainteresowanych naukowców. Do czatu można dołączyć, klikając w link: https://ncn.clickmeeting.com/pols.

Przypominamy, że nabór wniosków w konkursie POLS na projekty badawcze realizowane przez naukowców przyjeżdżających z zagranicy do polskich organizacji badawczych lub przedsiębiorstw jest otwarty do 16 czerwca 2020 r. do godz. 16.00.