Wpływ fitohormonów i genów wirusowych na interakcje w układzie roślina-owad-wirus

Kierownik projektu :
dr hab. Aleksandra Obrępalska-Stęplowska, prof. IOR-PIB
Instytut Ochrony Roślin - Państwowy Instytut Badawczy

Panel: NZ9

Konkurs : OPUS 22
ogłoszony 15 września 2021 r.

Rośliny stanowią podstawę życia na Ziemi, produkują tlen i stanowią pożywienie dla ludzi oraz zwierząt. Podobnie jak one mogą też chorować, gdy rosną w niesprzyjających warunkach. W czasie swojego rozwoju narażone są na bardzo wiele czynników stresogennych ze strony środowiska. Należą do nich m.in. nieodpowiednia temperatura, susza, czy różnego rodzaju szkodniki, w tym owady oraz patogeniczne mikroorganizmy, które porażają tkanki roślin i powodują choroby. Często wiele niekorzystnych czynników działa na rośliny jednocześnie. Niektóre owady nie tylko same uszkadzają rośliny, ale mogą również przenosić patogeny, w tym wirusy, wobec czego roślina musi radzić sobie z podwójnym zagrożeniem.

dr hab. Aleksandra Obrępalska-Stęplowska, fot. Michał Łepeckidr hab. Aleksandra Obrępalska-Stęplowska, fot. Michał Łepecki Jednakże przez wiele lat życia na Ziemi rośliny przystosowały się do występowania w ich otoczeniu czynników stresogennych, dzięki czemu często są w stanie odpowiednio na nie zareagować i zminimalizować straty. Jest to możliwe dzięki wewnętrznym procesom i sprawnym, złożonym mechanizmom obronnym, które uruchamia roślina.

Bardzo ważnym elementem regulującym funkcjonowanie roślin są związki nazywane hormonami roślinnymi (fitohormonami). Są one istotne dla procesów wzrostu, rozwoju, kwitnienia, a także reakcji obronnych roślin przed szkodnikami i patogenami. Regulacja poziomu  fitohormonów musi być bardzo precyzyjna, aby skoordynować odpowiedź rośliny na czynniki stresogenne pochodzące z otoczenia, w tym na jej interakcje z innymi elementami ekosystemu. W efekcie zaburzeń w poziomie każdego z fitohormonów, dochodzi do wielu zmian w fizjologii roślin.

Nie jest obecnie do końca jasne, w jaki sposób mutacje w genach roślin, które powodują nieprawidłową syntezę fitohormonów, wpływają na złożone interakcje w układach roślina-owad-wirus. Rola genów kodowanych przez wirusy w takim kontekście nie jest również dobrze znana. Dlatego celem projektu jest wyjaśnienie, jaki wpływ mają zaburzenia w syntezie fitohormonów oraz mutacje wybranych genów wirusów na procesy zachodzące w komórkach roślin, i jak przekładają się one na dalsze wieloczynnikowe interakcje roślin z innymi elementami ekosystemu.

Szczególnie ciekawe są dalekosiężne skutki takich mutacji, nie tylko ich wpływ na wrażliwość roślin na atakujące je wirusy i owady, ale również na zmiany w biologii tych owadów i ich konsekwencje. Zwiększenie populacji lub przyspieszenie tempa cyklu rozwojowego owadów będących wektorami wirusów może prowadzić do szybszego przenoszenia się wirusów w środowisku, co jest zjawiskiem bardzo niekorzystnym.

dr hab. Aleksandra Obrępalska-Stęplowska, fot. Michał Łepeckidr hab. Aleksandra Obrępalska-Stęplowska, fot. Michał Łepecki Wykorzystywany w projekcie patosystem składa się z roślin, mszyc i przenoszonych przez nie wirusów (CMV i PVY). Badaniom są poddawane rośliny z obniżonym poziomem fitohormonów (JA, ET, ABA), spowodowanym mutacjami w genach, które biorą udział w ich syntezie oraz z rośliny bez mutacji. Rośliny są eksponowane na kontakt z owadami, wirusami i owadami niosącymi wirusy. W takich układach prowadzone są analizy preferencji żywieniowych i zachowań orientacyjnych owadów, a także zmiany w wielkości ich populacji i efektywności przenoszenia przez nie wirusów. Wyjaśniane są także przyczyny specyficznych zachowań owadów na badanych roślinach z obniżoną syntezą wybranych fitohormonów, aby odpowiedzieć na pytanie, co wpływa na ich zróżnicowaną „atrakcyjność” dla owadów. Jest to możliwe dzięki podejściu łączącemu odwrotną genetykę, wirusologię, chemię, entomologię, analizy wysokoprzepustowe i metody biologii molekularnej. Przeanalizowane zostaną substancje lotne emitowane przez badane rośliny, zawartość metabolitów w komórkach roślin i ekspresja genów związanych z reakcjami obronnymi roślin. Dodatkowo badana jest rola wybranych genów kodowanych przez analizowane wirusy mająca na celu określenie, jak te geny wpływają na zachowania orientacyjne owadów w kierunku zakażonych wirusami roślin.

Wiedza na temat mechanizmów kształtujących badane interakcje może w przyszłości przyczynić się do przewidywania epidemii chorób roślin i rozprzestrzeniania się szkodników oraz opracowywania metod ograniczania powodowanych przez nie szkód.

Pełny tytuł finansowanego projektu: Wpływ poziomu fitohormonów i czynników kodowanych przez wirusy na kondycję owadzich wektorów wirusów, wydajność transmisji wirusów i trójstronne interakcje między roślinami, wirusami i owadami

dr hab. Aleksandra Obrępalska-Stęplowska, prof. IOR-PIB

Kierownik - dodatkowe informacje

Absolwentka biotechnologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie również uzyskała stopień doktora nauk biologicznych w zakresie biologii molekularnej; habilitacja w IOR-PIB z zakresu agronomii i wirusologii roślin. Zainteresowania badawcze: molekularne podstawy wielopoziomowych interakcji roślin, mikroorganizmów (w tym wirusów i patogenicznych RNA oraz bakterii symbiotycznych) oraz ich wektorów, indukcja odporności, odporność na pestycydy. Kierownik oraz wykonawca projektów polskich i międzynarodowych (NCN, NCBiR, grant Nordycko-Bałtycki, Cost Actions). Członek towarzystw naukowych, m.in. International Society for Molecular Plant-Microbe Interaction (IS-MPMI), Association of Applied Biologists (AAB), Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego (PTFit). Autorka i współautorka ponad 70 publikacji naukowych. Członek Komitetu Biotechnologii PAN w kadencji 2020-2023. Profesor Instytutu Ochrony Roślin – Państwowego Instytutu Badawczego. Kieruje Zakładem Biologii Molekularnej i Biotechnologii IOR-PIB. Prowadzi działalność popularyzatorską.

dr hab. Aleksandra Obrępalska-Stęplowska, fot. Michał Łepecki

Ostatnie wyniki OPUS 24+LAP/Weave

śr., 15/11/2023 - 14:00
Kod CSS i JS

Polscy naukowcy zrealizują 21 dwu- i trójstronnych międzynarodowych projektów badawczych we współpracy z partnerami z Niemiec, Słowenii, Austrii i Czech. Na swoje badania otrzymali ponad 33,7 mln zł. Przedstawiamy ostatnich laureatów konkursu OPUS 24+LAP/Weave.

OPUS ma najszerszą formułę ze wszystkich konkursów NCN, jest przeznaczony dla naukowców na różnych etapach kariery. W jego dwudziestej czwartej edycji naukowcy i naukowczynie pracujący w polskich jednostkach mogli ubiegać się o finansowanie nie tylko krajowych projektów badawczych, ale również projektów międzynarodowych w oparciu o ścieżkę Lead Agency Procedure (LAP). Dzięki LAP możliwe było zaplanowanie projektu we współpracy z zespołami z Austrii, Czech, Słowenii, Niemiec, Szwajcarii, Luksemburga lub Belgii ‒ Flandrii.

Narodowe Centrum Nauki w przypadku 21 wyłonionych projektów OPUS LAP pełniło rolę agencji wiodącej, czyli przeprowadzało pełną procedurę oceny merytorycznej, a agencje partnerskie akceptowały jej wyniki. Zadania realizowane przez polskie zespoły będą finansowane ze środków NCN, zaś koszt pracy zespołów zagranicznych pokryją właściwe agencje z Niemiec, Słowenii, Czech i Austrii.

Listy rankingowe

Listy rankingowe w PDF

Projekty dwustronne i trójstronne

Na listach rankingowych znalazło się 13 projektów realizowanych we współpracy dwustronnej z zespołami z Niemiec, 5 projektów zakładających współpracę dwustronną z naukowcami ze Słowenii oraz po jednym projekcie trójstronnym: polsko-niemiecko-austriackim, polsko-słoweńsko-austriackim oraz polsko-słoweńsko-czeskim.

Laureaci zrealizują badania z różnych obszarów nauki: 3 projekty dotyczą badań w obszarze nauk humanistycznych, społecznych o sztuce, 5 w obszarze nauk o życiu oraz 13 w obszarze nauk ścisłych i technicznych.

W grupie nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce dr hab. Anna Horolets z Uniwersytetu Warszawskiego przeprowadzi badania we współpracy z prof. Alexandrą Nadine Schwell z Uniwersytetu w Klagenfurcie oraz prof. Sašą Poljak Istenič z Research Centre of the Slovenian Academy of Sciences and Arts. Naukowczynie wraz z zespołami zajmą się europejską polityką neutralności klimatycznej miast i jej lokalnymi interpretacjami. Sprawdzą, jakie sprawy są uznawane za pilne w kontekście zmian klimatycznych w miastach, które zostały ujęte w misji Unii Europejskiej: 100 miast neutralnych dla klimatu do 2030 r. Będą śledzić proces przejścia do neutralności klimatycznej Warszawy, Klagenfurtu i Lublany. Na polską część prac NCN przeznaczy ponad 1,2 mln zł.

W grupie nauk o życiu naukowcy z Polski i Słowenii wspólnie zrealizują badania koncentrujące się na opracowaniu nowych terapii chorób o podłożu zapalnym. Przewlekłe stany zapalne mają swój udział w patomechanizmie wielu chorób wliczając w to m.in. choroby zapalne stawów, miażdżycę, zespół jelita drażliwego, nowotwory, a nawet depresję. Dr hab. Anna Więckowska z Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego i prof. Izidor Sosič z Uniwersytetu w Ljubljanie planują w swoim projekcie otrzymać pierwsze związki typu PROTAC degradujące kinazy TAK1 i IKKβ o działaniu przeciwzapalnym. Na realizację badań polski zespół otrzyma od NCN finansowanie w wysokości ponad 2 mln zł.

W grupie nauk ścisłych i technicznych wśród zwycięskich projektów znalazły się polsko-niemieckie badania, które będą realizowane w Centrum Astronomicznym im. Mikołaja Kopernika PAN pod kierunkiem dr. hab. Rodolfo Henrique Smiljanica, we współpracy z zespołem prof. Norberta Christlieba z Uniwersytetu w Heidelbergu. Naukowcy w projekcie „Stara Droga Mleczna: dokładna całościowa analiza gwiazd ubogich w metale” przeprowadzą nowatorskie badania, których celem jest uzyskanie dokładnej charakterystyki parametrów atmosferycznych gwiazd ubogich w metale oraz ich składu chemicznego. Te wyniki umożliwią im zrekonstruowanie własności pierwszych źródeł pierwiastków chemicznych pochodzenia gwiezdnego we Wszechświecie. Wartość prac polskiej części projektu to ponad 2 mln zł.

Procedura agencji wiodącej – LAP

W ramach konkursu OPUS 24+LAP/Weave badacze mogli starać się o finansowanie projektów realizowanych bez udziału partnerów zagranicznych, jak również dwu- lub trójstronnych projektów we współpracy LAP, projektów z udziałem innych partnerów zagranicznych, a także projektów wymagających wykorzystania wielkich, międzynarodowych urządzeń badawczych. Konkurs przeznaczony był dla naukowców na wszystkich etapach kariery. Procedura LAP to standard oceny wniosków stosowany w europejskich instytucjach finansujących naukę. Ma ona ułatwić międzynarodowym zespołom badawczym ubieganie się o środki na realizację wspólnych projektów oraz usprawnić proces oceny wniosków przez instytucje finansujące badania.

Konkurs OPUS 24+LAP/Weave w części krajowej został rozstrzygnięty w maju. Rozstrzygnięcia dla krajów partnerskich w ścieżce LAP publikujemy w miarę akceptacji wyników oceny przez agencje finansujące z tych krajów.

Wysyłka decyzji

Informujemy, że dziś zostały wysłane decyzje dla wniosków OPUS LAP zakwalifikowanych i niezakwalifikowanych do finansowania w ramach współpracy dwustronnej z German Research Foundation (DFG), dwustronnej ze Slovenian Research Agency (ARIS), trójstronnej z DFG i Austrian Science Fund (FWF), trójstronnej z ARIS i Czech Science Foundation (GACR) oraz trójstronnej z ARIS i FWF. Decyzje dyrektora Narodowego Centrum Nauki doręczane są wnioskodawcy w formie dokumentu elektronicznego na wskazany we wniosku adres elektroniczny.

W przypadku gdy wnioskodawcą jest podmiot, o którym mowa w art. 27 ust. 1-7 i 9 ustawy o NCN, decyzja dyrektora Narodowego Centrum Nauki będzie doręczana wyłącznie na wskazany we wniosku adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej (ESP ePUAP). W przypadku gdy osoba fizyczna będąca wnioskodawcą wskaże we wniosku adres skrytki ePUAP decyzja będzie wysłana na ten adres. Jeżeli wnioskodawca będący osobą fizyczną nie wskaże adresu skrytki ePUAP doręczenie decyzji będzie realizowane poprzez wysłanie na podany we wniosku adres e-mail informacji z adresem elektronicznym, z którego można pobrać decyzję dyrektora Narodowego Centrum Nauki.

Decyzje dyrektora Narodowego Centrum Nauki dotyczące przyznania środków finansowych przekazywane są dodatkowo do wiadomości kierownika projektu, a w przypadku gdy wnioskodawcą jest osoba fizyczna również do podmiotu, wskazanego we wniosku jako podmiot realizujący.

W przypadku braku decyzji należy sprawdzić poprawność podanego we wniosku adresu elektronicznego (ESP, skrytki ePUAP, e-mail). W razie podania błędnego adresu należy skontaktować się z opiekunem wniosku podanym w systemie OSF.

​​​​​​​Konkurs Weave-UNISONO: ogłoszenie naboru wniosków w słoweńskiej agencji ARIS jako agencji wiodącej

śr., 15/11/2023 - 13:45
Kod CSS i JS

Informujemy, że w słoweńskiej agencji ARIS (Slovenian Research and Innovation Agency) od 14 listopada 2023 do 12 stycznia 2024 r. jest prowadzony nabór wniosków w ramach programu Weave, w którym ARIS pełni rolę agencji wiodącej.

Przypominamy, że w konkursie Weave-UNISONO, w przypadku projektów badawczych, dla których wnioski wspólne zostaną złożone do ARIS jako agencji wiodącej do 12 stycznia 2024 r., wnioski krajowe w systemie OSF należy złożyć w najbliższym możliwym terminie po złożeniu wniosku wspólnego do ARIS i nie później niż do 19 stycznia 2024 r. do godz. 23:59.

Od momentu rozpoczęcia prac nad wnioskiem krajowym w systemie OSF polski zespół badawczy ma 45 dni kalendarzowych na wypełnienie i wysłanie wniosku do NCN. Po upływie tego terminu wniosek zostanie zablokowany do edycji. W takim przypadku, jeżeli polski zespół badawczy nie wysłał wniosku do NCN, należy założyć i wypełnić nowy wniosek w systemie OSF.

Wszystkie wnioski krajowe, nad którymi prace w systemie OSF zostaną rozpoczęte w 2023 r., z kursem euro 1 EUR = 4,7244 PLN, muszą zostać wysłane w systemie OSF do dnia 31 grudnia 2023 r. do godz. 23:59:59. W przeciwnym razie konieczne będzie rozpoczęcie prac nad nowym wnioskiem, z kursem euro 1 EUR = 4,5940 PLN. Jeśli wcześniej do agencji wiodącej złożony zostanie wniosek wspólny, z budżetem polskiej części projektu wyliczonym po innym kursie euro, spowoduje to niespójność między informacjami ujętymi we wniosku krajowym z danymi zawartymi we wniosku wspólnym, której skutkiem może być odrzucenie wniosku z powodu niespełnienia wymogów formalnych.

Zaproszenie na webinar dla pracowników administracyjnych

śr., 15/11/2023 - 13:30
Kod CSS i JS

Narodowe Centrum Nauki zaprasza na kolejny webinar szkoleniowy dla pracowników jednostek naukowych zaangażowanych w obsługę administracyjną projektów badawczych, staży i stypendiów finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki.

Spotkanie odbędzie się 5 grudnia 2023 r. o godz. 10:00 za pośrednictwem platformy Clickmeeting. Podczas webinaru zostaną przybliżone zagadnienia związane z realizacją projektu badawczego: począwszy od wnioskowania w konkursach NCN, poprzez podpisanie umowy o realizację projektu, aż do zakończenia jego realizacji, w tym procedur aneksowania umów i raportowania.

Szkolenie poprowadzą pracownicy NCN bezpośrednio zaangażowani w proces obsługi i rozliczenia projektów.

W celu zapewnienia wysokiej jakości spotkania oraz komfortu kontaktu z Państwem planowana liczba uczestników została ograniczona do 40 osób. Przy rekrutacji decydować będzie kolejność zgłoszeń, niemniej jednak zastrzegamy pierwszeństwo kwalifikacji dla pracowników jednostek, które do tej pory nie brały udziału w warsztatach.

Zgłoszenia przyjmowane będą do dnia 24 listopada 2023 r. do godz. 14.00 za pośrednictwem formularza zgłoszeniowego. Potwierdzenie udziału zostanie przesłane do Państwa drogą e-mailową po zakończeniu naboru zgłoszeń. Zwracamy uwagę, że samo wysłanie zgłoszenia na webinar nie stanowi potwierdzenia udziału.

Rejestracja zamknięta

Kwantowe fotoniczne sieci memrystorowe

Kierownik projektu :
dr hab. Magdalena Stobińska, prof. UW
Uniwersytet Warszawski

Panel: ST5

Konkurs : QuantERA
ogłoszony 12 marca 2021 r.

W ciągu ostatnich kilku dekad w informatyce doszło do dwóch fundamentalnych zmian paradygmatu. Pierwsza dotyczy sztucznych sieci neuronowych, które okazały się niezwykle skuteczne w zadaniach tak różnorodnych jak rozpoznawanie języka, diagnostyka medyczna, wysokorozwinięta automatyzacja i najbardziej zaawansowane algorytmy sztucznej inteligencji. Druga zmiana jest związana z  obliczaniem kwantowym, wykorzystującym unikalne cechy kwantowe (m. in. superpozycję i splątanie) do poszukiwania rozwiązań problemów, które do tej pory uznawane były za nierozwiązywalne.

prof. Magdalena Stobińska, fot. Michał Łepeckiprof. Magdalena Stobińska, fot. Michał Łepecki Projekt ten ma na celu wykorzystanie zalet miniaturowych, fotonicznych, kwantowych czipów, zbudowanych z laserowo wypalonych ścieżek i elementów optycznych do połączenia dwóch paradygmatów: demonstracji kwantowych sieci neuronowych, które wykorzystują nowatorskie kwantowe urządzenia memrystorowe do wprowadzenia sterowalnych nieliniowych operacji bramkowych i pamięci krótkotrwałej. Zintegrowany procesor fotoniczny zostanie zrealizowany na szklanym podłożu za pomocą ultraprecyzyjnego wypalania laserem, czyli techniki, która zapewnia wyjątkowe zalety, takie jak: łatwa realizacja różnych skomplikowanych sieci połączeń, niskie straty, szybkie prototypowanie i możliwość realizacji trójwymiarowego układu ścieżek, z których wszystkie mają kluczowe znaczenie dla powodzenia projektu. Procesor kwantowy będzie w stanie wykonywać programowalne, skończone i dyskretne transformacje matematyczne. Memrystory są natomiast elementami układów fotonicznych lub elektronicznych, które charakteryzują się pamięcią, i są przedmiotem szerokich badań naukowych. Łącząc uzupełniającą się wiedzę z zakresu obliczeń kwantowych, budowy fotonicznych układów kwantowych i kwantowej teorii informacji, stworzymy  przestrajalną,  fotoniczną, kwantową sieć memrystorową. Wszechstronność tego nieliniowego procesora zostanie pokazana poprzez zademonstrowanie rzeczywistych zastosowań kwantowo ulepszonych rezerwuarów kwantowych, sięgających od rozpoznawania mowy do identyfikacji obrazu, przyspieszonych przez architektury obliczeniowe.

Cele tego projektu położą podwaliny pod nową technologię kwantową, opartą na szczególnych cechach memrystorów kwantowych. Nasze interdyscyplinarne konsorcjum i metodologia pracy dają nam najlepsze warunki do sprostania wyzwaniom koncepcyjnym i technologicznym, a tym samym pozwalają na  stworzenie pierwszej generacji kwantowego neuromorficznego sprzętu obliczeniowego opartego na kwantowej platformie fotonicznej.

Niniejszy projekt otrzymał dofinansowanie w ramach programu finansowania badań naukowych i innowacji Unii Europejskiej "Horyzont 2020" na podstawie umowy nr 731473.

Pełny tytuł finansowanego projektu: PhoMemtor – Kwantowe fotoniczne sieci memrystorowe

dr hab. Magdalena Stobińska, prof. UW

Kierownik - dodatkowe informacje

Profesor Uniwersytetu Warszawskiego i kierownik Grupy Badawczej Kwantowych Technologii Informacyjnych na Wydziale MIM UW. Specjalizuje się w kwantowym przetwarzaniu informacji, obejmującym zakres od komunikacji i kryptografii, poprzez metrologię, po obliczenia i algorytmy kwantowe. Autorka ponad 40 publikacji naukowych. Kierownik wielu projektów badawczych, koordynator Europejskiej Innowacyjnej Sieci Szkoleniowej „AppQInfo” zrzeszającej 18 instytucji w ramach Działań Marii Skłodowskiej-Curie (Horyzont 2020). Absolwentka Leadership Academy for Poland. Została wyróżniona stypendiami Alexandra von Humboldta, Marie Curie, Fundacji na rzecz Nauki Polskiej oraz MNiSW dla Wybitnych Młodych Naukowców, a także nagrodą „Rzeczpospolitej Cyfrowej”. Zasiada w radzie Quantum Alliance Initiative (USA).

prof. Magdalena Stobińska, fot. Michał Łepecki

Raport programu QuantERA: Quantum Technologies Public Policies in Europe

śr., 15/11/2023 - 09:50
Kod CSS i JS

 

Europa nieustannie wzmacnia potencjał naukowy w dziedzinie technologii kwantowych, tworząc podstawę rozwoju konkurencyjnego przemysłu kwantowego, gdzie innowacja stymuluje lukratywne inwestycje. Programy narodowe stanowią fundament, na którym budowana jest przyszłość tej dziedziny w Europie. Zapewniają one poszczególnym krajom niezbędne warunki do realizowania strategicznych inwestycji i owocnej współpracy międzynarodowej.  QuantERA – międzynarodowa sieć, która łączy środowisko naukowe, agencje finansujące badania oraz przedstawicieli sektora przemysłu, stale monitoruje ewoluujący obszar programów i koncepcji narodowych w Europie w zakresie technologii kwantowych.

Jesienią 2023 r. sieć QuantERA opublikowała drugą edycję raportu „Quantum Technologies Public Policies in Europe”, który przedstawia stan rozwoju polityk narodowych w dziedzinie technologii kwantowych w Europie. Publikacja zawiera przegląd europejskich strategii oraz instrumentów finansowania badań naukowych w opisywanej dziedzinie. Zestawienie skrupulatnie zebranych danych może posłużyć jako użyteczne narzędzie do planowania dalszego rozwoju domeny, zarówno na poziomie krajowych programów, jak i wspólnej areny europejskiej.

Prezentowany raport jest efektem wspólnych wysiłków sieci QuantERA, która przy wsparciu inicjatywy Quantum Flagship i Komisji Europejskiej pozyskała i zestawiła informacje od 31 państw członkowskich Unii Europejskiej oraz krajów stowarzyszonych. Oprócz przeglądu narodowych i regionalnych programów kwantowych, raport ilustruje również dynamikę rozwoju dziedziny w odniesieniu do stanu rzeczy opisanego w pierwszej edycji publikacji wydanej w 2020 roku.

Serdecznie zapraszamy do lektury raportu, który przybliży środowisko fascynującej dziedziny technologii kwantowych w Europie.

Wyniki międzynarodowego konkursu o tematyce miejskiej

wt., 14/11/2023 - 12:00
Kod CSS i JS

Sieć JPI Urban Europe wspiera badaczki i badaczy realizujących międzynarodowe, interdyscyplinarne projekty odpowiadające na wyzwania miast i obszarów zurbanizowanych. Tegoroczny konkurs pod nazwą: Building transformation capacity through arts and design: Unlocking the full potential for urban transitions dotyczył rozwoju i transformacji przestrzeni miejskiej.

W konkursie BTC ENUTC wnioski mogli składać naukowcy pracujący w polskich jednostkach, którzy planują realizację międzynarodowych projektów badawczych we współpracy z partnerami z Belgii, Bułgarii, Łotwy, Holandii, Rumunii lub Szwecji.

Na liście laureatów znalazło się pięć międzynarodowych projektów, dwa z nich z udziałem badaczy z Polski. NCN przeznaczy na ich realizację ponad 1,3 mln. PLN.

  • unLoc – Badanie możliwości synergii kreatywności człowieka i maszyny w architekturze. Redesign przestrzeni miejskiej z wykorzystaniem uczenia maszynowego, kreacji artystycznej i współpracy społeczności.

    Kierownikiem polskiego zespołu jest dr Jacek Złoczowski z Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Budżet projektu to ponad 900 tys. PLN.

    Projekt ma na celu określenie metod przeprojektowania miejsc o trudnej historii na przykładzie architektury postkomunistycznej, a także redefinicję ich znaczenia oraz formy. Naukowcy zaproponują nowe funkcje oraz strategie przekształcenia budynków dostosowane do potrzeb mieszkańców. Przy realizacji projektu wykorzystają algorytmy uczenia maszynowego, które będą pomocne przy kreowaniu alternatywnych obrazów przestrzeni miasta.

  • The Urban Food Factory (Miejska Fabryka Żywności) – Przewodnik wspierający decyzje w sprawie adaptacji miejskich parkingów wielopoziomowych na cele produkcji żywności w środowisku kontrolowanym

    Kierownikiem polskiego zespołu jest dr Monika Anna Szopińska-Mularz z Politechniki Rzeszowskiej im. Ignacego Łukasiewicza. Projekt otrzyma finansowanie wynoszące niemal 415 tys. PLN.

    Celem projektu jest opisanie sposobów wykorzystania wielopoziomowych parkingów, a także wykazanie, że ich adaptacja do produkcji żywności w środowisku kontrolowanym może wzmocnić lokalny potencjał ekonomiczny, społeczny oraz środowiskowy. W trakcie prac zostanie stworzony przewodnik internetowy, który ma służyć rozpowszechnianiu i wspieraniu decyzji w związku z wdrożeniem Urban Farming Living Labs. Wykonane zostaną również interaktywne modele 3D, które ułatwią zrozumienie planowanej transformacji.

NCN w sieci JPI Urban Europe

Narodowe Centrum Nauki współpracuje z siecią JPI Urban Europe od 2015 roku, włączając się w organizację konkursów dla naukowców realizujących międzynarodowe projekty badawcze w obszarze szeroko rozumianej tematyki miejskiej. Dotychczas polscy naukowcy dzięki udziale NCN w sieci mogli ubiegać się o finansowanie w siedmiu konkursach JPI Urban Europe. Uzyskali w nich finansowanie dla 15 projektów o łącznej wartości niemal 12 mln zł.

Nanocząstki usprawniające pracę tlenkowych ogniw paliwowych

Kierownik projektu :
dr hab. inż. Beata Bochentyn, prof. PG
Politechnika Gdańska

Panel: ST5

Konkurs : SONATA BIS 11
ogłoszony 15 czerwca 2021 r.

Celem projektu jest zrozumienie i opisanie zjawiska tworzenia się aktywnych katalitycznie nanocząstek na ziarnach materiałów anodowych do tlenkowych ogniw paliwowych (SOFC) zasilanych ekopaliwami (np. bioetanol, biogaz, LPG). Ogniwa SOFC są urządzeniami zdolnymi do przekształcenia energii chemicznej dostarczanego paliwa oraz utleniacza bezpośrednio na energię elektryczną. Dzięki temu, że mogą funkcjonować praktycznie wszędzie, gdzie dostępne jest paliwo, doskonale wpisują się w koncepcję energetyki rozproszonej (opierającej się o małe jednostki produkcyjne dla użytku lokalnego i korzystającej ze źródeł odnawialnych). Niestety komercyjne ogniwa ze standardową anodą kompozytową (cermet Ni-YSZ) są zoptymalizowane do pracy z wodorem jako paliwem, zaś stosowanie paliw alternatywnych (np. ekopaliw) powoduje szereg problemów, np. osadzanie węgla i zatruwanie anody zanieczyszczeniami obecnymi w paliwie. Wobec tego konieczne jest poszukiwanie nowych materiałów anodowych, zdolnych do długotrwałej i stabilnej pracy w tych warunkach.

dr hab. inż. Beata Bochentyn, fot. Michał Łepeckidr hab. inż. Beata Bochentyn, fot. Michał Łepecki Wśród materiałów intensywnie badanych w ostatnim czasie znaleźć można związki o tzw. krystalicznej strukturze perowskitu, tworzone na wzór minerałów zbudowanych z nieorganicznych związków chemicznych o ogólnym wzorze ABO3. Mimo że pod wieloma względami są atrakcyjnymi kandydatami na anody SOFC, to charakteryzują się niską aktywnością katalityczną względem procesu elektrochemicznego utleniania paliwa. W celu zwiększenia wydajności i szybkości tego procesu na powierzchni ziaren perowskitów można osadzać nanocząstki metali, np. niklu czy kobaltu. Jednakże nanoszenie nanocząstek „z zewnątrz” wiąże się z ograniczoną kontrolą ich rozmiaru i dystrybucji oraz skłonnością do aglomeracji, czyli łączenia się tych nanocząstek w wysokich temperaturach w większe struktury, co zmniejsza ich właściwości katalityczne. Z tego powodu coraz większym zainteresowaniem cieszy się otrzymywanie nanometrycznych wytrąceń in situ ze struktury perowskitu poprzez proces eksolucji, który zachodzi w warunkach redukujących i skutkuje powstawaniem równomiernie rozłożonych, małych struktur. Nanocząstki powstałe w ten sposób są silniej związane z podłożem oraz mniej podatne na aglomerację. Co więcej, możliwość tworzenia stopów wieloskładnikowych lub związków międzymetalicznych dodatkowo poprawia parametry materiałów, gdy stosuje się je jako anody w SOFC. Prezentują one wyższą aktywność katalityczną oraz odporność na osadzanie węgla i zatruwanie zanieczyszczeniami obecnymi w paliwie, np. związkami siarki.

dr hab. inż. Beata Bochentyn, fot. Michał Łepeckidr hab. inż. Beata Bochentyn, fot. Michał Łepecki Interesującą metodą tworzenia wieloskładnikowych nanocząstek, badaną w niniejszym projekcie, jest otrzymywanie stopów za pomocą eksolucji z topotaktyczną wymianą jonów, podczas której wydzielany ze struktury metal tworzy stop z metalem naniesionym na powierzchnię. Otrzymane materiały poddaje się badaniom strukturalnym, elektrycznym i katalitycznym, a finalnie testuje się je jako materiały anodowe w ogniwach zasilanych ekopaliwami. Oprócz badań eksperymentalnych prowadzone są także obliczenia DFT, mające na celu określenie możliwości zachodzenia eksolucji nanocząstek i ich stopów z wybranych struktur, co w przyszłości ułatwi projektowanie nowych, aktywnych katalitycznie anod do tlenkowych ogniw paliwowych.

Realizacja projektu uzupełni istniejący stan wiedzy na temat ogniw SOFC zasilanych bezpośrednio ekopaliwami i pomoże znaleźć alternatywne, oczekiwanie lepsze niż komercyjnie stosowane materiały anodowe dla tych ogniw.

Pełny tytuł finansowanego projektu: Zrozumienie mechanizmów powstawania i kontrolowane wytwarzanie wieloskładnikowych nanometrycznych stopów na aktywnym podłożu do projektowania stabilnych anod dla tlenkowych ogniw paliwowych

dr hab. inż. Beata Bochentyn, prof. PG

Kierownik - dodatkowe informacje

Urodzona w 1985 r. w Wejherowie. Stopień naukowy doktora nauk fizycznych uzyskała w 2013 r., zaś stopień doktora habilitowanego w dyscyplinie nauki fizyczne w roku 2020. Pracuje na stanowisku profesora uczelni w Instytucie Nanotechnologii i Inżynierii Materiałowej Politechniki Gdańskiej oraz kieruje Zakładem Nowych Materiałów Funkcjonalnych do Konwersji Energii. Laureatka Stypendium START przyznawanego przez FNP (2017), konkursu stypendialnego Nagrody Naukowe „Polityki” (2021) i Nagrody im. W. H. Nernsta za osiągnięcia naukowe związane z procesami elektrochemicznymi (2022). Autorka ponad osiemdziesięciu recenzowanych artykułów naukowych, w tym 36 w czasopismach z listy JCR. Kierownik trzech projektów naukowych finansowanych przez NCN w konkursach PRELUDIUM, SONATA i SONATA BIS. Poza pracą naukową zapalona popularyzatorka fizyki.

dr hab. inż. Beata Bochentyn, fot. Michał Łepecki

Konkurs MINIATURA 7 rozstrzygnięty

pon., 13/11/2023 - 14:00
Kod CSS i JS

238 naukowczyń i naukowców dołączyło do grona laureatów konkursu MINIATURA 7. Zrealizują pojedyncze działania naukowe o wartości niemal 9,4 mln zł w jednostkach na terenie całej Polski. W konkursie przyznaliśmy łącznie 621 grantów na kwotę niemal 24,2 mln zł.

W konkursie MINIATURA 7 na działania naukowe mogli brać udział badaczki i badacze zatrudnieni w polskich jednostkach, którzy mają stopień doktora, uzyskany nie wcześniej niż 1 stycznia 2011 r. Dzięki finansowaniu z NCN początkujący naukowcy zdobędą pierwsze doświadczenia w realizacji grantu oraz przygotują założenia projektu badawczego, który zostanie złożony w przyszłości w konkursach NCN lub innych konkursach ogólnokrajowych lub międzynarodowych.

Szósta lista rankingowa

W MINIATURA 7 naukowcy mogli planować działania w postaci badań wstępnych/pilotażowych, kwerendy, stażu naukowego, wyjazdu badawczego albo wyjazdu konsultacyjnego. Laureaci wyłonieni w szóstej i zarazem ostatniej rundzie konkursu zajmują się różnorodną tematyką badawczą, ważną i aktualną dla społeczeństw i środowiska naturalnego w XXI wieku. Wśród tematów działań można odnaleźć takie jak np. funkcjonowanie człowieka w wirtualnej rzeczywistości, optymalizacja terapii chorób czy też nowatorskie metody przeciwdziałania negatywnym skutkom rozwoju cywilizacyjnego i działalności człowieka w przyrodzie.

Najliczniejszą grupę laureatów na opublikowanej liście rankingowej stanowią przedstawicielki i przedstawiciele nauk o życiu.  Zrealizują oni 98 działań o wartości ponad 4,5 mln zł. Wśród nich są działania zorientowane na usprawnienie lub poszukiwanie nowych terapii chorób ludzkich, w tym nowotworów. Dr Paweł Hikisz z Uniwersytetu Łódzkiego zrealizuje badania wstępne/pilotażowe w ramach działania pt. „Pochodne pirazolin skondensowane z chromanonem lub flawanonem w terapii raka jelita grubego: analiza molekularnych aktywności przeciwnowotworowych”.  Dr hab. Joanna Bogusławska z Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego zajmie się wpływem probiotycznego szczepu L. lactis na ekspresję genów w keratynocytach, poszukując potencjału terapeutycznego w leczeniu łuszczycy.

W grupie nauk ścisłych i technicznych na liście laureatów MINIATURA 7 znalazło się 82 naukowczyń i naukowców, którzy będą pracować m.in. nad zagadnieniami związanymi z katastrofami naturalnymi lub spowodowanymi przez człowieka. Wśród finansowanych działań znalazł się staż naukowy zaplanowany przez dra Piotra Kopkę z Narodowego Centrum Badań Jądrowych. Naukowiec wyjedzie do Japonii na Uniwersytet w Fukushimie, gdzie zajmie się rekonstrukcją członu źródłowego z awarii Elektrowni Jądrowej Fukushima-Daiichi z zastosowaniem systemu JRODOS oraz danych pomiarowych. Dr Emilia Karamuz zrealizuje w Instytucie Geofizyki Polskiej Akademii Nauk badania nad zastosowaniem nowatorskich metod pomiarowych w celu poprawy opisu i modelowania suszy. Wartość działań finansowanych w grupie ST to niemal 3,2 mln zł.  

W grupie nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce granty MINIATURA otrzymało 58 naukowczyń i naukowców. Wśród laureatów jest dr Marcin Rządeczka z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Odbędzie wyjazd badawczy dotyczący przezwyciężania cyfrowych uprzedzeń, podczas którego przeprowadzi badania nad sprawiedliwością algorytmiczną w interakcjach z terapeutycznymi chatbotami. Dr Dagmara Gałajda z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach zrealizuje badania wstępne/pilotażowe dotyczące zależności między dynamiką grupy, kompetencją komunikacyjną i chęcią komunikowania się, ze szczególnym uwzględnieniem cyfrowej mowy ciała a dobrostanem studentów z Pokolenia Z w kontekście duńskiej i polskiej edukacji wyższej. Naukowcy w obszarze HS na realizację swoich działań otrzymają ponad 1,6 mln zł.

Szósta lista rankingowa – finansowanie w grupach nauk

  • Nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce (HS) – 58 działań, 1 642 014 zł
  • Nauki ścisłe i techniczne (ST) – 82 działania, 3 193 840 zł
  • Nauki o życiu (NZ) – 98 działań, 4 563 147 zł

Łączna wartość działań, które znalazły się na szóstej liście rankingowej w konkursie MINIATURA 7 to dokładnie 9 399 001 zł.

Listy rankingowe MINIATURA 7

Lista rankingowa nr 6 w konkursie MINIATURA 7

O konkursie MINIATURA 7

Celem konkursu MINIATURA 7 było finansowe wsparcie działania naukowego służącego przygotowaniu założeń projektu badawczego, który zostanie złożony w innych konkursach ogólnokrajowych lub międzynarodowych. W konkursie można było uzyskać od 5000 do 50 000 zł na realizację działania naukowego trwającego do 12 miesięcy.

Środki w MINIATURA 7 zostały podzielone proporcjonalnie do liczby miesięcy, w których prowadzony był nabór wniosków. Zamknięcie naboru w tej edycji konkursu nastąpiło 31 lipca 2023 r.

MINIATURA po raz pierwszy została ogłoszona w 2016 roku. Jednym z założeń konkursu jest poszerzenie grona laureatów programów NCN, zachęcenie do udziału w nim badaczek i badaczy pracujących w mniejszych ośrodkach akademickich i zwiększenie równowagi regionalnej. We wcześniejszych sześciu edycjach konkursu NCN sfinansowało łącznie ponad 3,8 tysiąca działań naukowych.

Do finansowania w MINIATURA 7 zakwalifikowano 621 wniosków – 243 w obszarze nauk o życiu, 205 z zakresu nauk ścisłych i technicznych oraz 173 z nauk humanistycznych i społecznych.

Wśród laureatów MINIATURA 7 dominują naukowcy na początku kariery: 424 osoby mają stopień doktora, 166 – stopień doktora inżyniera.

Więcej wniosków złożyły badaczki, także i one dominują wśród laureatów. Finansowanie uzyskały 374 badaczki i 247 badaczy.

W 74,5% złożonych wniosków zaplanowano badania wstępne/pilotażowe.

Blisko 83% grantów otrzymały uczelnie. Działania naukowe będą realizowane w 85 szkołach wyższych, instytutach PAN i sieci Łukasiewicz oraz w innych jednostkach. Najwięcej wniosków będzie realizowanych na uniwersytetach: Jagiellońskim i Łódzkim. W pierwszej dziesiątce jednostek pod względem liczby sfinansowanych działań są także Politechnika Gdańska, Politechnika Wrocławska, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Uniwersytet Śląski w Katowicach i Uniwersytet Wrocławski.   

W konkursie MINIATURA 7 przyznano ponad 24 mln złotych.

Ogłoszenie MINIATURA 7

Wyniki MINIATURA 7

Wysyłka decyzji

13 listopada 2023 r. zostały wysłane decyzje pozytywne oraz negatywne dla wniosków złożonych w konkursie MINIATURA 7 w lipcu 2023 roku.

Uzasadnienia dostępne są w systemie OSF. Prosimy o sprawdzenie statusu wniosku w systemie OSF.

Przypominamy, że decyzje wysyłane są wnioskodawcy w formie elektronicznej na wskazany we wniosku adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej (ESP ePUAP). W przypadku braku decyzji należy sprawdzić poprawność adresu ESP podanego we wniosku. W przypadku podania błędnego adresu należy skontaktować się z opiekunem wniosku podanym w systemie OSF.