Narodowe Centrum Nauki ogłosiło kolejne konkursy. Ruszyła dwunasta już edycja konkursów OPUS, PRELUDIUM i SONATA, w których do zdobycia jest 330 mln zł. Oprócz tego naukowcy będą mogli spróbować swoich sił w dwóch programach międzynarodowych: ogłoszonym po raz drugi konkursie BEETHOVEN na polsko-niemieckie projekty badawcze oraz trzeciej i ostatniej edycji konkursu POLONEZ, adresowanego do naukowców przyjeżdżających z zagranicy. Na współpracę międzynarodową Centrum przeznaczy 60 mln zł.

POLONEZ 3 to konkurs umożliwiający naukowcom z zagranicznych instytucji przyjazd do Polski na roczny lub dwuletni staż badawczy. Wnioskodawca musi posiadać stopień doktora lub 4 lata doświadczenia badawczego w pełnym wymiarze czasu pracy, a także w okresie ostatnich 3 lat nie powinien mieszkać, pracować lub studiować w Polsce dłużej niż 12 miesięcy. Konkurs finansowany jest w ramach programu finansowania badań naukowych i innowacji UE „Horyzont 2020”. Na ostatnią edycję przeznaczono 30 mln zł.

W konkursie bilateralnym BEETHOVEN 2 zajdą pewne zmiany w stosunku do pierwszej edycji. Dotąd mogły w nim startować polsko-niemieckie zespoły badawcze, realizujące projekty z obszaru nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce. Tym razem o finansowanie powalczą również przedstawiciele wybranych dyscyplin nauk ścisłych i technicznych. Budżet konkursu, współorganizowanego przez Niemiecką Wspólnotę Badawczą (Deutsche Forschungsgemeinschaft, DFG), wynosi 30 mln zł.

- Pierwsza edycja konkursu cieszyła się sporym powodzeniem i pozwoliła na sfinansowanie prac 17 polsko-niemieckich zespołów. Teraz rozszerzamy formułę programu, dopuszczając projekty z nauk ścisłych, i niemal trzykrotnie zwiększamy budżet. Mam nadzieję, że w kolejnych latach BEETHOVEN obejmie również pozostałe dziedziny nauki – komentuje prof. Zbigniew Błocki, dyrektor NCN. – Niemcy to ważny partner gospodarczy Polski, a także kraj wielu znakomitych ośrodków badawczych. Stwarzanie warunków do intensywniejszej wymiany wiedzy z tym państwem wydaje się naturalnym kierunkiem rozwoju działalności międzynarodowej NCN.

Oprócz dwóch konkursów międzynarodowych nabór zgłoszeń rozpoczyna się także w trzech konkursach krajowych, odbywających się już po raz dwunasty.

OPUS to najpopularniejszy konkurs NCN, skierowany do szerokiego grona odbiorców. Może w nim startować każdy badacz, niezależnie od stażu i stopnia naukowego. Uzyskane środki można przeznaczyć na stworzenie zespołu badawczego oraz zakup aparatury potrzebnej do realizacji badań. Budżet konkursu wynosi 250 mln zł.

Badaczom rozpoczynającym karierę naukową, którzy nie posiadają stopnia naukowego doktora, dedykowany jest konkurs PRELUDIUM. Dla doktorantów jest to szansa na pierwsze samodzielne poprowadzenie projektu badawczego. W dwunastej edycji budżet ustalono na 30 mln zł.

SONATA również jest konkursem skierowanym do badaczy na początku kariery, jednak już nieco bardziej doświadczonych. O finansowanie mogą ubiegać się naukowcy ze stopniem naukowym doktora, którzy uzyskali go maksymalnie 7 lat przed złożeniem wniosku, a więc w latach 2009-2016. Pula konkursowa wynosi 50 mln zł.

Wnioski należy składać za pośrednictwem systemu OSF (https://osf.opi.org.pl) do 15 grudnia 2016 r. Wyniki konkursów OPUS 12, SONATA 12 i PRELUDIUM 12 zostaną ogłoszone do czerwca 2017 r., POLONEZ 3 – do 30 maja 2017 r., a konkursu BEETHOVEN 2 – w październiku 2017 r.

W związku z planowanym przez Komisję Europejską zmniejszeniem środków na badania naukowe w programie Horyzont 2020, 13 września Science Europe opublikowało krótki dokument pt. "Finansowanie badań w Horyzoncie 2020: Najcenniejsze europejskie źródło strategicznego rozwoju" (dostępny tutaj).

Narodowe Centrum Nauki będące członkiem organizacji Science Europe dołącza się do apelu SE i zachęca do zapoznania się z dokumentem.

W dniach 7-8 września 2016 r. członkowie Rady spotkali się po raz kolejny. Pierwszego dnia, oprócz posiedzeń Komisji Rady K-1, K-2, K-3 oraz posiedzenia Komisji Odwoławczej, odbyły się również obrady Kapituły Nagrody NCN, która wybrała laureatów czwartej edycji Nagrody NCN. W skład Kapituły wchodzą członkowie Rady i Dyrektor Centrum oraz przedstawiciele fundatorów Nagrody. Kapituła dokonała wyboru młodych uczonych do Nagrody NCN 2016 w trzech obszarach badawczych: w naukach humanistycznych, społecznych i o sztuce, naukach ścisłych i technicznych oraz naukach o życiu. Uroczystość wręczenia Nagrody NCN 2016 odbędzie się 12 października 2016 r. w krakowskich Sukiennicach.Podczas obrad plenarnych Rada na wstępie przyjęła informację kwartalną o zakresie wykonywanych zadań i wydatkowanych na ten cel środkach przedstawioną przez Dyrektora NCN prof. dr hab. Zbigniewa Błockiego. Na podstawie zatwierdzonego przez Ministra Nauki Szkolnictwa Wyższego sprawozdania finansowego NCN za rok 2015 oraz przyjęcia sprawozdania z realizacji zadań NCN za rok 2015, Rada pozytywnie oceniła wykonanie zadań realizowanych w 2015 r. przez Dyrektora Centrum, jego zastępcę i Koordynatorów Dyscyplin.

Głównym punktem obrad plenarnych było określenie warunków przeprowadzania, dwunastej już, edycji konkursów OPUS, PRELUDIUM, SONATA. Decyzją Rady, na realizację projektów badawczych w tych konkursach zostanie przekazanych łącznie 330 mln zł, z czego 250 mln zł w konkursie OPUS 12, 50 mln zł w konkursie SONATA 12 oraz 30 mln zł w konkursie PRELUDIUM 12. Rada postanowiła nie wprowadzać żadnych zasadniczych zmian w warunkach przeprowadzania tych konkursów. Jedyna zmiana dotyczy konieczności szczegółowego uzasadniania we wniosku niekomercyjnego charakteru badań w przypadku wskazania przez wnioskodawcę badań podstawowych, których elementem jest badanie kliniczne planowane z zastosowaniem produktu leczniczego lub wyrobu medycznego. Konkursy OPUS 12, PRELUDIUM 12, SONATA 12 zostaną ogłoszone 15 września 2016 r. Następna edycja konkursów OPUS, PRELUDIUM będzie ogłoszona w marcu 2017 r., natomiast kolejny konkurs SONATA, zgodnie z wcześniejszą zapowiedzią, będzie ogłoszony łącznie z konkursem SONATA BIS w czerwcu 2017 r. w nowej formule uwzględniającej m.in. rozmowy kwalifikacyjne z kierownikami projektów na drugim etapie oceny wniosków.

Rada określiła również warunki przeprowadzania kolejnej edycji konkursu POLONEZ na projekty badawcze realizowane w polskich jednostkach przez naukowców przyjeżdżających z zagranicy. Nakład finansowy konkursu, który współfinansowany jest z programu ramowego Horyzont 2020 w ramach działań Marie Skłodowska Curie COFUND, został ustalony przez Radę na poziomie 30 mln zł. Jest to już ostatnia, trzecia, edycja konkursu POLONEZ, którego ogłoszenie zaplanowano na 15 września 2016 r.

Podczas posiedzenia przekazano, że Narodowe Centrum Nauki razem z innymi agencjami z Belgii (Research Foundation – Flanders), Czech (Czech Science Foundation), Estonii (Estonian Research Council), Węgier (National Research, Development and Innovation Office) i Słowenii (Slovenian Research Agency) dołączyło do inicjatywy Europejskiej Rady ds. badań naukowych (ERC), w ramach której realizowany będzie program Fellowship Schemes to Visit ERC Grantees. Każda z agencji uruchomiła swoje krajowe programy finansowania staży w zespołach naukowych realizujących granty ERC dla osób planujących wystąpienie o finansowanie projektów badawczych w ramach konkursów ERC. Polski konkurs Narodowego Centrum Nauki na tego rodzaju staże o nazwie UWERTURA, którego pierwsza edycja zostanie ogłoszona 15 grudnia 2016 r., otrzymał pomyślną notyfikację ERC. Obecnie ERC prowadzi szeroką kampanię informacyjną wśród 2800 swoich grantobiorców zachęcającą do przyjęcia naukowców ze wskazanych krajów. Zdaniem Rady wsparcie, jakie otrzymają polscy badacze dzięki finansowaniu przez NCN staży w ramach konkursu UWERTURA, pozwoli na zdobycie wiedzy pomocnej w przygotowaniu konkurencyjnych wniosków do konkursów ERC. Rada ma nadzieję, że uzyskane w ten sposób doświadczenie z sukcesem wpłynie na zwiększenie udziału polskich uczonych w gronie laureatów ERC.

W dalszej części obrad Rada ustaliła wysokość środków finansowych na realizację projektów badawczych w programie CHIST-ERA European Coordinated Research on Long-term Challenges in Information and Communication Sciences & Technologies ERA-Net. W tej edycji programu, w konkursie Lifelong Learning for Intelligent Systems, Visual Analytics for Decision Making under Uncertainty, polskie zespoły badawcze otrzymają środki finansowe w łącznej kwocie 500 tys. euro na realizację prowadzonych przez nich badań.

Na zakończenie Rada przyjęła stanowiska Zespołów Ekspertów w sprawie oceny raportów końcowych projektów badawczych pochodzących z konkursów przekazanych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego do realizacji w Narodowym Centrum Nauki.

W opublikowanym niedawno raporcie „Nature Index 2016 Rising Stars” Polska została wymieniona jako pierwsza wśród „wschodzących gwiazd nauki”. Tak nazwano kraje, których pozycja w rankingu „Nature” spektakularnie wzrosła na przestrzeni ostatnich czterech lat.W latach 2012-2015 indeks „Nature” dla Polski wzrósł aż o 34%. Podkreślono, że w przypadku Polski tak duża zmiana była możliwa dzięki powołaniu w 2011 r. Narodowego Centrum Nauki jako agencji wspierającej badania podstawowe, a także kilka lat wcześniej jej odpowiednika dla nauk stosowanych – Narodowego Centrum Badan i Rozwoju, które stały się podstawowymi filarami grantowego systemu finansowania nauki. Zwrócono również uwagę na duże znaczenie funduszy unijnych dla rozwoju nauki w Polsce.

Ponadto wśród stu instytucji wiodących na świecie pod względem jakości badań naukowych (Top 100 institutions) znalazły się dwa polskie uniwersytety: Uniwersytet Jagielloński (na pozycji 69.) oraz Uniwersytet Warszawski (na miejscu 96.). Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, że w rankingu dotyczącym państw Europy Południowej i Wschodniej (Top 25 institutions / South East Europe) na dwadzieścia pięć jednostek naukowych wymieniono aż osiem polskich, z czego trzy w pierwszej dziesiątce. Są to Uniwersytet Jagielloński (miejsce 1.), Uniwersytet Warszawski (miejsce 3.) oraz Narodowe Centrum Badań Jądrowych (miejsce 10.). Na dalszych pozycjach uplasowały się Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica w Krakowie, Uniwersytet Wrocławski, Polska Akademia Nauk, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej oraz Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Z przyjemnością informujemy, że Komisja Europejska (KE) przeznaczyła 11,5 miliona euro na koordynowany przez NCN program QuantERA. Jest to największy grant przyznany Polsce w programie ramowym Horyzont 2020. Celem programu QuantERA jest wspieranie badań z zakresu technologii kwantowych oraz stworzenie wspólnej europejskiej strategii rozwoju tej dziedziny badawczej. Dzięki dofinansowaniu KE Centrum wraz z 31 instytucjami finansującymi badania naukowe w Europie ogłosi konkurs na międzynarodowe projekty badawcze z zakresu technologii kwantowych. Nabór wniosków rozpocznie się w pierwszej połowie 2017 r., a budżet konkursu wyniesie blisko 35 milionów euro.

Technologie kwantowe to bardzo szybko rozwijająca się, interdyscyplinarna dziedzina badań. U jej podstaw leżą specyficzne zjawiska kwantowe, takie jak splątanie, nad którymi dopiero niedawno udało się uzyskać pełną kontrolę doświadczalną. Praktyczne wykorzystanie tych zjawisk może pozwolić na dużo szybsze rozwiązywanie ważnych zagadnień obliczeniowych, kryptograficzną transmisję danych, której bezpieczeństwo jest gwarantowane przez fundamentalne prawa mechaniki kwantowej czy też opracowanie nowych generacji sensorów o znacznie wyższej czułości.

Kontakt:

Sylwia Kostka, tel. 12 341 9018

Anna Plater-Zyberk, tel. 12 341 9016

Informujemy, że w związku z dużym zainteresowaniem warsztatami z przygotowania wniosków o finansowanie projektów badawczych limit miejsc na wszystkie planowane terminy (do czerwca 2017 r.) został wyczerpany.

Miło nam poinformować, że pięć projektów z udziałem polskich naukowców otrzymało finansowanie w konkursie pt. Uses of the Past zorganizowanym przez NCN wraz z siecią HERA, wspierającą badania naukowe z zakresu humanistyki. Na konkurs nadesłano 605 wniosków wstępnych, z których 100 zaproszono do drugiego etapu. Ostatecznie finasowanie otrzymało 18 międzynarodowych zespołów badawczych złożonych z naukowców pochodzących z przynajmniej 4 krajów biorących udział w konkursie. Budżet konkursu, wraz z dofinansowaniem Komisji Europejskiej, wynosi 21 milionów euro. Celem projektów nagrodzonych przez sieć HERA jest próba odpowiedzi na pytania, jak rozumienie historii i współczesna refleksja nad historią wpływają na dzisiejsze postawy społeczne, polityczne oraz zmiany kulturowe w Europie.      

Polskie projekty nagrodzone w konkursie:

1. CRUSEV: Cruising the 1970s: Unearthing Pre-HIV/AIDS Queer Sexual Cultures

Kierownik polskiego zespołu: dr hab. Tomasz Basiuk, Uniwersytet Warszawski

Partnerzy: dr Glyn Davis, University of Edinburgh, Wielka Brytania (kierownik projektu); prof. Andreas Krass, Humboldt-University Berlin, Niemcy; prof. Juan Suarez, University of Murcia, Hiszpania

2. EUROPACH: Disentangling European HIV/AIDS Policies: Activism, Citizenship and Health   

Kierownik polskiego zespołu: dr Agata Dziuban, Uniwersytet Jagielloński

prof. Beate Binder, Humboldt University Berlin, Niemcy (kierownik projektu); prof. Marsha Rosengarten, Goldsmiths, University of London, Wielka Brytania; prof. Martin Lengwiler, University of Basel, Szwajcaria

3. HERILIGION: The heritagazation of religion and the sacralization of heritage in the contemporary Europe

Kierownik polskiego zespołu: dr Anna Maria Niedźwiedź, Uniwersytet Jagielloński

Partnerzy: dr Oscar Salemink, University of Copenhagen, Dania (kierownik projektu); dr Irene Stengs, Meertens Institute, Holandia; Maria Clara Saraiva, Faculdade de Ciencias Sociais e Humanas - Univesidade Nova de Lisboa, Portugalia; Ferdinand de Jong, University of East Anglia, Wielka Brytania

4. MELA: Memory Laws in European and Comparative Perspectives

Kierownik polskiego zespołu: dr Aleksandra Gliszczyńska Grabias, Instytut Nauk Prawnych PAN

Partnerzy: prof. Eric Heinze, Queen Mary University of London, Wielka Brytania (kierownik projektu); dr Uladzislau Belavusau, Department of Transnational Legal Studies, Faculty of Law, Vrije Universiteit Amsterdam, Holandia; dr Emanuela Fronza, Universita di Trento, Włochy

5. SoundMe: Sound memories: the musical Past in Late-Medieval and Early-Modern Europe

Kierownik polskiego zespołu: dr hab. Paweł Gancarczyk, Instytut Sztuki PAN

Partnerzy: prof. Karl Kuegle, Utrecht University, Holandia (kierownik projektu); prof. Susan Rankin, University of Cambridge, Wielka Brytania; dr Lenka Hlavkova, Charles University in Prague, Czechy; prof. Inga Mai Groote, Ruprecht Karl University, Niemcy

Szczegółowe informacje o nagrodzonych projektach: http://heranet.info/.

Przedstawiamy zbiorcze zestawienie wszystkich jednostek naukowych i badawczych biorących udział w konkursach Narodowego Centrum Nauki rozstrzygniętych w latach 2013-2015 wraz z kategoriami Komitetu Ewaluacji Jednostek Naukowych (KEJN).Zestawienie prezentuje aktywność grantową wnioskodawców Narodowego Centrum Nauki w odniesieniu do kategorii naukowych przyznawanych przez Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych oraz liczby zatrudnionych pracowników. Zestawienia dla poszczególnych lat dostępne są tutaj.

Zapraszamy na kolejną edycję warsztatów szkoleniowych dla pracowników jednostek naukowych zaangażowanych w obsługę administracyjną projektów badawczych, staży i stypendiów finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki.

Formularz zgłoszeniowy dostępny jest tutaj.

Astronomowie z prowadzonego w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Warszawskiego przeglądu nieba The Optical Gravitational Lensing Experiment (OGLE) odkryli niezwykle interesującą gwiazdę nową. Analiza precyzyjnych obserwacji wykonanych w latach 2003-2016 stanowi przełom w interpretacji mechanizmów prowadzących do gigantycznych kataklizmów kosmicznych, jakimi są wybuchy gwiazd nowych. Odkrycie zostało zaprezentowane na łamach prestiżowego tygodnika naukowego „Nature".

– Wybuchy gwiazd nowych należą do największych eksplozji gwiazdowych obserwowanych we Wszechświecie. W ciągu kilku godzin nowe jaśnieją ponad kilkanaście tysięcy razy, stając się jednymi z najjaśniejszych obiektów w Galaktyce – wyjaśnia Przemysław Mróz, pierwszy autor publikacji w czasopiśmie „Nature", doktorant w Obserwatorium Astronomicznym UW.

Gwiazdy nowe to układy podwójne składające się z dwóch gwiazd krążących po bardzo ciasnych orbitach – tak ciasnych, że układ zmieściłby się wewnątrz Słońca. Jednym ze składników jest biały karzeł, czyli „wypalona” gwiazda, we wnętrzu której nie zachodzą już reakcje termojądrowe. Druga gwiazda jest rozciągnięta przez siły grawitacyjne i traci materię, która przepływa w kierunku białego karła gromadząc się na jego powierzchni. W momencie gdy masa zgromadzonego tam gazu jest dostatecznie duża rozpoczyna się łańcuch reakcji termojądrowych. Obserwujemy wówczas gwałtowny kataklizm, ogromne pojaśnienie całego układu – wybuch gwiazdy nowej.

Rysunek 1: Artystyczna wizja układu V1213 Centauri. Źródło: Krzysztof Ulaczyk / Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego

Po pewnym czasie od wybuchu materia zaczyna ponownie gromadzić się na powierzchni białego karła. Astronomowie przewidują, że w danym układzie wybuchy nowych powinny się powtarzać po czasie od kilkunastu tysięcy do kilku milionów lat. Ta skala czasowa jest znacznie dłuższa niż dostępne historyczne obserwacje. Nie wiadomo więc, co dzieje się z systemem gwiazdy nowej pomiędzy kolejnymi wybuchami.

Jedną z hipotez opisujących zachowanie gwiazd nowych pomiędzy wybuchami jest teoria hibernacji, według której kilkadziesiąt – kilkaset lat po wybuchu nowej układ powinien znaleźć się w stanie o niskiej aktywności (zwanym „hibernacją”), gdy przepływ masy praktycznie ustaje. Według tej hipotezy wybuch termojądrowy na powierzchni białego karła, a w konsekwencji – bardzo silne oświetlenie towarzysza, wpływa na jego strukturę. Sąsiad białego karła puchnie i traci materię w znacznie szybszym tempie. Przepływ gazu ustaje dopiero po kilkuset latach, kiedy oświetlenie znacząco zmaleje. Jednym z argumentów na korzyść teorii hibernacji było odkrycie bardzo słabych otoczek wokół dwóch układów o małej aktywności – pozostałości po wybuchach nowych sprzed kilku tysięcy lat. Jednak nie udało się dotąd zaobserwować bezpośrednio, jak wybuchy nowych wpływają na własności gwiazd w układzie i na tempo przepływu materii.

Autorzy pracy w Nature opisują wieloletnie obserwacje gwiazdy V1213 Centauri (Nova Centauri 2009), która wybuchła 8 maja 2009 r. Gwiazda znajduje się w gwiazdozbiorze Centaura w odległości 23 tysięcy lat świetlnych od Ziemi. Analizowane dane zostały zebrane przy użyciu 1,3-m Teleskopu Warszawskiego w stacji Obserwatorium Astronomicznego UW znajdującej się w Obserwatorium Las Campanas w Chile. Obserwacje wykonane w ramach przeglądu nieba OGLE obejmują okres kilku lat przed i po wybuchu z 2009 roku. Warto również dodać, że sam wybuch nowej w 2009 roku został odkryty podczas innego przeglądu nieba All Sky Automated Survey, prowadzonego również w Obserwatorium Astronomicznym.

– Nasze obserwacje są zgodne z przewidywaniami teorii hibernacji. Po raz pierwszy mogliśmy tak dokładnie prześledzić ewolucję nowej przed i po wybuchu – mówi Przemysław Mróz.

Rysunek 2: Ewolucja nowej V1213 Centauri. Od lewej: 1) Przez większość czasu nowe znajdują się w stanie o niskiej aktywności, gdy przepływ materii w układzie jest niewielki, a gwiazda – bardzo słaba. 2) Gdy przepływ gazu w układzie nie jest stabilny obserwuje się trwające po kilka dni niewielkie pojaśnienia, spowodowane zrzucaniem materii na powierzchnię białego karła (nowa karłowata). 3) Wybuch nowej, spowodowany wybuchem termojądrowym na powierzchni białego karła. 4) Siedem lat po wybuchu układ jest kilkadziesiąt razy jaśniejsza niż przed wybuchem, co sugeruje, że tempo przepływu materii w układzie znacznie wzrosło. Dolne zdjęcie: Droga Mleczna widoczna z Obserwatorium Las Campanas w Chile. W środku znajduje się budynek Teleskopu Warszawskiego. Źródło: Jan Skowron, Krzysztof Ulaczyk / Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego

Jasność V1213 Centauri przed wybuchem z 2009 roku nie była stała. Obserwowano charakterystyczne pojaśnienia układu trwające po kilka dni – zachowanie typowe dla tzw. gwiazd nowych karłowatych. Świadczyło ono o niewielkim i niestabilnym przepływie materii w układzie, a każde pojaśnienie było wywołane zrzuceniem na powierzchnię białego karła drobnej porcji gazu o masie zbliżonej do masy średniej wielkości planetoidy. Z każdym takim pojaśnieniem masa wodorowej otoczki rosła, aż w końcu osiągnęła wartość krytyczną, co wywołało wybuch V1213 Centauri jako gwiazdy nowej w maju 2009 roku.

Obecnie, siedem lat po wybuchu nowej, gwiazda jest znacznie jaśniejsza (około pięćdziesiąt razy) niż przed wybuchem. Potwierdza to, że tempo utraty materii przez gwiazdę sąsiadkę znacznie wzrosło. Najprawdopodobniej wzrost ten wynika z bardzo silnego oświetlenia powierzchni gwiazdy w trakcie wybuchu nowej. Obserwacje opublikowane przez zespół OGLE dostarczają więc przełomowych danych empirycznych testujących kluczowe przewidywania teorii hibernacji.

Jaki będzie dalszy los nowej V1213 Centauri? Przez najbliższe kilkadziesiąt lat jej jasność będzie dalej słabła wraz ze zmniejszającym się ciągle transferem masy z gwiazdy sąsiadki na białego karła. Gdy spadnie on do niewielkich wartości układ przekształci się ponownie w nowa karłowatą lub ulegnie pełnej hibernacji na długie tysiące lat, aż do kolejnego przebudzenia i wybuchu jako gwiazda nowa. Niewątpliwie zachowanie V1213 Centauri będzie w przyszłości starannie śledzone przez astronomów w celu pełnego zrozumienia procesów ewolucji gwiazd nowych.

– Nasze odkrycie to kolejny przykład, gdy wieloletnie obserwacje projektu OGLE umożliwiają badanie unikalnych zjawisk – mówi profesor Andrzej Udalski, dyrektor Obserwatorium Astronomicznego UW i kierownik zespołu OGLE. Kilka lat temu zaobserwowaliśmy proces łączenia się dwóch gwiazd, który doprowadził do innego typu wielkiego wybuchu – tzw. gwiazdy czerwonej nowej. Przegląd nieba OGLE działa od prawie dwudziestu pięciu lat i jest jednym z największych współczesnych przeglądów nieba na świecie – dodaje prof. Udalski.

Jednym z pierwszych celów projektu OGLE było poszukiwanie i badanie zjawisk mikrosoczewkowania grawitacyjnego. Obecnie prowadzone badania dotyczą bardzo wielu dziedzin współczesnej astrofizyki – poszukiwania planet pozasłonecznych, badania struktury i ewolucji Drogi Mlecznej i sąsiednich galaktyk, gwiazd zmiennych, kwazarów, zjawisk przejściowych (gwiazd nowych, supernowych itp.)

Praca opisująca wyniki badań układu gwiazdy nowej V1213 Centauri została opublikowana w tygodniku naukowym „Nature":

The awakening of a classical nova from hibernation, Przemek Mróz, Andrzej Udalski, Paweł Pietrukowicz, Michał K. Szymański, Igor Soszyński, Łukasz Wyrzykowski, Radosław Poleski, Szymon Kozłowski, Jan Skowron, Krzysztof Ulaczyk, Dorota Skowron & Michał Pawlak, 2016, „Nature" (doi:10.1038/nature19066).

Opublikowana praca została wykonana w ramach projektu nagrodzonego „Diamentowym Grantem” Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Projekt OGLE jest współfinansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (granty naukowe Ideas i Iuventus plus, Stypendia dla Wybitnych Młodych Naukowców, Diamentowe Granty, SPUB), Narodowe Centrum Nauki (granty MAESTRO, OPUS, HARMONIA, SYMFONIA) oraz Fundację na Rzecz Nauki Polskiej (subsydia profesorskie, programy Team, Homing, Focus oraz Start).