Już 15 września 2021 r. ogłosimy konkurs OPUS 22 na projekty badawcze w tym również realizowane we współpracy LAP w ramach programu Weave. Prezentujemy najważniejsze informacje dotyczące tej edycji konkursu.

Jakie możliwości daje konkurs OPUS 22

Konkurs OPUS 22  jest skierowany do wszystkich naukowców niezależnie od etapu kariery naukowej, którzy planują realizację projektów badawczych:

• bez udziału partnerów zagranicznych;
• z wykorzystaniem przez polskie zespoły badawcze wielkich międzynarodowych urządzeń badawczych;
• z udziałem partnerów zagranicznych, którzy nie ubiegają się o środki finansowe na ten cel w ramach ogłaszanych przez instytucje partnerskie programów, organizowanych we współpracy z NCN w oparciu o procedurę agencji wiodącej w programie Weave (przy czym zespoły zagraniczne mogą ubiegać się o te środki finansowe w ramach innych programów finansowania badań, które nie są współorganizowane przez NCN w oparciu o procedurę agencji wiodącej);
• w ramach współpracy Lead Agency Procedure (LAP) w programie Weave tj. we współpracy z zagranicznymi zespołami badawczymi, które występują równolegle o środki finansowe na realizację tych projektów badawczych do właściwych dla nich instytucji finansujących badania w ramach programu Weave;
• w ramach współpracy LAP w programie Weave przy dodatkowym udziale partnerów zagranicznych, którzy nie ubiegają się o środki finansowe na ten cel w ramach programu Weave lub z dodatkowym wykorzystaniem wielkich urządzeń badawczych.

Czym jest program Weave

Program Weave, uruchomiony na początku 2021 r., opiera się na wielostronnej współpracy między instytucjami finansującymi badania naukowe, skupionymi w stowarzyszeniu Science Europe.

Program Weave ma na celu uproszczenie procedur składania i wyboru projektów badawczych we wszystkich dyscyplinach nauki, z udziałem badaczy z dwóch lub trzech krajów europejskich. Realizowany jest zgodnie z procedurą agencji wiodącej (Lead Agency Procedure - LAP), co oznacza, że projekty angażujące grupy badawcze z dwóch lub trzech krajów europejskich, są oceniane tylko w jednej instytucji - agencji wiodącej - właściwej dla jednego z uczestniczących w danym projekcie zespołów, w obrębie konkursu stanowiącego stały element jej oferty. Pozostałe instytucje partnerskie współorganizujące konkurs akceptują wyniki oceny merytorycznej dokonanej przez agencję wiodącą i przyznają finansowanie na realizację zatwierdzonych przez nie projektów badawczych rekomendowanych w wyniku tej oceny.

Dzięki uproszczeniu procedur, program Weave umożliwia badaczom współpracę międzynarodową w wymiarze i formie uznanych przez nich za najbardziej odpowiednie dla realizacji danego programu badań.

Zespół badawczy z Polski, planujący współpracę naukową z zespołami badawczymi z jednego lub dwóch spośród następujących krajów: Austrii, Czech, Słowenii Szwajcarii, Niemiec w ramach programu Weave ma dwie możliwości złożenia wniosku krajowego do NCN:

• w aktualnym konkursie Weave-UNISONO – w przypadku wniosków krajowych (składanych do NCN), dla których wnioski wspólne będą składane i oceniane w jednej z zagranicznych instytucji partnerskich jako agencji wiodącej (FWF, GAČR, ARRS, SNSF, a od 15 września 2021 r. - DFG);
• w konkursie OPUS, ogłaszanym cyklicznie we wrześniu – w przypadku wniosków krajowych o finansowanie projektów badawczych realizowanych w ramach współpracy LAP ocenianych w NCN jako agencji wiodącej.

Program Weave zastąpił w NCN bilateralne programy współpracy międzynarodowej z Niemcami (BEETHOVEN), Austrią (MOZART), Szwajcarią (ALPHORN) oraz program współpracy wielostronnej - CEUS.

Więcej informacji na podstronie programu Weave.

Współpraca LAP w konkursie OPUS 22 w programie Weave

Od 2021 r. Narodowe Centrum Nauki kontynuuje w programie Weave współpracę z instytucjami partnerskimi z:

• Austrii (FWF - Austrian Science Fund),

• Czech (GAČR - Czech Science Foundation),

• Słowenii (ARRS - Slovenian Research Agency),

• Szwajcarii (SNSF - Swiss National Science Foundation),

• Niemiec (DFG - German Research Foundation).

NCN jako agencja wiodąca przeprowadzi w ramach konkursu OPUS 22 ocenę merytoryczną wniosków OPUS LAP obejmujących realizację dwu- lub trójstronnych projektów badawczych z udziałem zespołów badawczych z Polski oraz z Austrii, Czech, Słowenii, Niemiec lub Szwajcarii w ramach programu Weave.

W przypadku rekomendowania do finansowania projektów badawczych, NCN przyznaje środki finansowe dla polskich zespołów badawczych, a pozostałe instytucje partnerskie (FWF, GAČR, ARRS, DFG lub SNSF), przyznają środki finansowe zagranicznym zespołom badawczym.

Współpraca międzynarodowa w konkursie OPUS 22 nie jest obowiązkowa, a wnioski z udziałem partnerów zagranicznych nie będą traktowane preferencyjnie w stosunku do wniosków, które takich partnerów nie angażują.

Do konkursu OPUS 22 będą przyjmowane wnioski OPUS LAP:

• przygotowane przez polskie zespoły badawcze we współpracy z zagranicznymi zespołami badawczymi w ramach programu Weave, zgodnie z wymogami określonymi w ogłoszeniu o konkursie OPUS 22, które zostanie opublikowane na stronie NCN 15 września 2021 r.;
• w dowolnej z dyscyplin naukowych w ramach paneli NCN;
• na realizację badań podstawowych, które nie były i nie są finansowane z NCN ani z innych źródeł,
• w których zaplanowano realizację badań opartą na zrównoważonym i komplementarnym wkładzie zespołów badawczych, występujących równolegle o środki finansowe na realizację tych projektów badawczych do właściwych dla nich instytucji finansujących badania w ramach programu Weave. Oznacza to, że wkład każdego z zaangażowanych w realizację projektu zespołów jest znaczący i niezbędny, a zaplanowane zadania badawcze dla każdego zespołu uzupełniają się i tworzą spójny, wspólny projekt badawczy. Wniosek OPUS LAP, który w ocenie Zespołu Ekspertów nie spełnia tego kryterium, nie może zostać zakwalifikowany do finansowania.

Wniosek OPUS LAP składany jest do NCN przez polski zespół badawczy, za pośrednictwem systemu ZSUN/OSF (Zintegrowany System Usług dla Nauki/Obsługa Strumieni Finansowania, dostępnego na stronie https://osf.opi.org.pl) do dnia 15 grudnia 2021 r. do g. 16:00.

Dodatkowo, każdy z zagranicznych zespołów badawczych zaangażowany w dany projekt musi złożyć do właściwej instytucji finansującej badania naukowe wniosek o finansowanie w ramach programu Weave, w tym komplet wymaganych przez nią dokumentów, zgodnie z obowiązującymi w tej instytucji terminami i zasadami; wnioski składane są przez:

• zespoły badawcze z Austrii – do FWF;
• zespoły badawcze z Czech – do GAČR;
• zespoły badawcze ze Słowenii – do ARRS;
• zespoły badawcze z Niemiec - do DFG;
• zespoły badawcze ze Szwajcarii – do SNSF.

Jeśli instytucja partnerska w programie Weave wymaga złożenia w swoim systemie składania wniosków kopii wniosku OPUS LAP, to po wysłaniu wniosku OPUS LAP w systemie ZSUN/OSF należy wygenerować kompletną wersję anglojęzyczną wniosku OPUS LAP/w formacie PDF i przekazać ją zagranicznemu zespołowi badawczemu.

UWAGA: wersje wniosku OPUS LAP składanego do NCN i do instytucji partnerskiej muszą być identyczne.

Kontakt w NCN:

Koordynator Dyscyplin

dr inż. Ewelina Szymańska-Skolimowska

e-mail: Ewelina.Szymanska-Skolimowska@ncn.gov.pl

Kontakt ds. ogólnych

dr Magdalena Godowska

e-mail: Magdalena.Godowska@ncn.gov.pl

Magdalena Dobrzańska-Bzowska

e-mail: Magdalena.Dobrzanska-Bzowska@ncn.gov.pl

Szesnastego czerwca zostały wysłane decyzje dla wniosków niezakwalifikowanych do II etapu oceny merytorycznej w konkursie SONATINA 5. Przypominamy, że decyzje dyrektora Narodowego Centrum Nauki doręczane są wnioskodawcy w formie dokumentu elektronicznego na wskazany we wniosku adres elektroniczny.

W przypadku gdy wnioskodawcą jest podmiot, o którym mowa w art. 27 ust. 1-7 i 9 ustawy o NCN, decyzja dyrektora Narodowego Centrum Nauki będzie doręczana wyłącznie na wskazany we wniosku adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej (ESP ePUAP). W przypadku gdy osoba fizyczna będąca wnioskodawcą wskaże we wniosku adres skrytki ePUAP, decyzja będzie wysłana na ten adres. Jeżeli wnioskodawca będący osobą fizyczną nie wskaże adresu skrytki ePUAP, doręczenie decyzji będzie realizowane poprzez wysłanie na podany we wniosku adres e-mail informacji z adresem elektronicznym, z którego można pobrać decyzję dyrektora Narodowego Centrum Nauki.

W przypadku braku decyzji należy sprawdzić poprawność podanego we wniosku adresu elektronicznego (ESP, skrytki ePUAP, e-mail). Jeśli adres okaże się błędny, należy skontaktować się z opiekunem wniosku podanym w systemie ZSUN/OSF.

Czy we wczesnej historii Ziemi – ponad 3,6 mld lat temu – Antarktyda, Grenlandia i Labrador były fragmentem jednego superkontynentu? Tę hipotezę bada prof. dr hab. inż. Monika Kusiak z Instytutu Geofizyki PAN, autorka projektu „Wspólny biegun – brakujący link pomiędzy Arktycznym i Antarktycznym zapisem wczesnej Ziemi”, finansowanego z konkursu GRIEG. Projekt prof. Moniki Kusiak zostanie zaprezentowany w trakcie konferencji promującej program Badania podstawowe, która odbędzie się już 17 czerwca.

W trakcie pierwszej części konferencji, która rozpocznie się o godz. 11.00, zaprezentowane zostaną także projekty:

• „Przyswajanie polskiego i norweskiego oraz wiedzy o świecie przez dzieci jedno- i wielojęzyczne” dr hab. Ewy Marii Haman z Uniwersytetu Warszawskiego,
• „Badanie mechanizmu regulacji nikotynowych receptorów acetylocholiny” dra Ákosa Nemecza z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

W drugiej części spotkania odbędzie się ekspercki panel dyskusyjny poświęcony tematyce Open Access. Panel rozpocznie się o godz. 12.30 i potrwa do godz. 14:00. Wezmą w nim udział przedstawiciele polskiego i zagranicznego środowiska naukowego. Pełna lista prelegentów dostępna jest na stronie: https://ncn.wydarzeniaonline.pl/speakers Przewidziana została także sesja pytań i odpowiedzi. Rejestracja na konferencję możliwa jest tutaj.

Program Badania podstawowe

GRIEG, IdeaLab i POLS to konkursy zorganizowane w ramach programu Badania podstawowe, finansowanego z funduszy norweskich i funduszy EOG. Programem zarządza Narodowe Centrum Nauki, a partnerem po stronie darczyńców jest Norweska Rada Badań (Research Council of Norway).

Dwa pierwsze konkursy GRIEG i IdeaLab zostały ogłoszone w czerwcu 2019 r., cały program zakończy się w 2024 r. – Podsumowujemy pewien etap i wchodzimy w okres dojrzałej realizacji programu – mówi dr Marzena Oliwkiewicz-Miklasińska, kierownik Zespołu Funduszy Norweskich NCN.

Celem konkursu GRIEG jest wzmacnianie polsko-norweskiej współpracy naukowej, wspieranie rozwoju młodych naukowców oraz budowanie pozytywnego odbioru nauki w społeczeństwie. Obejmuje wszystkie dziedziny nauki, ze szczególnym uwzględnieniem badań polarnych i badań z zakresu nauk społecznych.

IdeaLab to konkurs na projekty realizowane przez zespoły naukowców, składające się z co najmniej jednego partnera polskiego oraz co najmniej jednego partnera z Norwegii, Islandii lub Liechtensteinu. Tematyka projektów dotyczy wyzwań wynikających z takich procesów, jak globalizacja, zmiany technologiczne, zmiany klimatu i środowiska naturalnego, przemiany demograficzne, znaczące fale migracji i brak stabilności geopolitycznej.

POLS to program realizowany w formule małych grantów (Small Grant Scheme SGS), dla naukowców z całego świata, którzy chcą prowadzić badania w Polsce. – Poziom umiędzynarodowienia polskiej nauki wciąż jeszcze jest niesatysfakcjonujący, co przekłada się na stosunkowo niewielki, w porównaniu z krajami dojrzałej Unii, wskaźnik sukcesów w aplikowaniu o granty europejskie. Dzięki temu programowi mamy szansę tę sytuację zmienić – dodaje dr Oliwkiewicz-Miklasińska.

Z konkursu GRIEG finansowanych jest 28 grantów, w IdeaLab dofinansowanie przyznano trzem projektom, a w konkursie POLS do finansowania wybrano 39 projektów. Wnioski złożone w konkursach oceniane były przez międzynarodowe zespoły ekspertów.

Dodatkowe informacje o konkursach i ich laureatach: https://www.ncn.gov.pl/eeanorwaygrants/calls

Ruszyły kolejne edycje konkursów MAESTRO i SONATA BIS, w których można składać wnioski o finansowanie pionierskich projektów z zakresu badań podstawowych oraz projektów mających na celu powołanie nowego zespołu naukowego. Do rozdania jest 170 mln zł.

Adresatami ogłoszonego właśnie konkursu MAESTRO 13 są doświadczeni naukowcy, którzy planują przeprowadzić ważne dla rozwoju nauki badania, wykraczające poza dotychczasowy stan wiedzy. Kierownikiem projektu może zostać osoba mająca co najmniej stopień naukowy doktora, która w okresie ostatnich 10 lat kierowała bądź kieruje przynajmniej dwoma projektami badawczymi wyłonionymi w drodze konkursów ogólnokrajowych lub międzynarodowych. Ponadto ubiegający się o mistrzowski grant badacz musi posiadać w swoim dorobku minimum pięć publikacji w renomowanych czasopismach lub wydawnictwach naukowych, a także wykazać się udokumentowaną aktywnością na innych polach działalności akademickiej. Budżet trzynastej edycji konkursu wynosi 20 mln zł.

– MAESTRO to program dla naukowców o dużym dorobku, którzy dzięki niemu mogą podjąć nowatorskie badania. To też doskonała szansa na zwiększenie swojego zespołu o badaczy z innym doświadczeniem i przygotowanie się do starania o fundusze ERC. Grant MAESTRO w instytucji to oznaka jakości jej badań naukowych – mówi prof. Jacek Kuźnicki z Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie, przewodniczący Rady Narodowego Centrum Nauki.

Ogłoszenie konkursu MAESTRO 13

W konkursie SONATA BIS 11 finansowane są projekty, których celem jest utworzenie nowego zespołu badawczego. Kierownikiem projektu może zostać osoba, która uzyskała stopień naukowy doktora od 5 do 12 lat przed rokiem wystąpienia z wnioskiem i przedstawi wykaz od jednej do dziesięciu najważniejszych prac własnych, opublikowanych lub przyjętych do druku w ciągu ostatniej dekady. W zespole poza jego koordynatorem nie może być nikogo, kto ma tytuł naukowy, jest profesorem uczelnianym, ma habilitację lub uprawnienia równorzędne, a także osób, które dotychczas współpracowały ze sobą przy realizacji projektu badawczego finansowanego w drodze konkursu. W jedenastej edycji SONATA BIS uchwalony budżet to 150 mln zł. – Ten grant to szansa dla młodych naukowców, którzy mają ambitny pomysł badawczy i chęć stworzenia swojego pierwszego zespołu naukowego. To też szansa dla instytucji, która dzięki takim grantom tworzy nowe grupy, wzmacniające jej potencjał i infrastrukturę naukową – wyjaśnia szef Rady NCN.

Ogłoszenie konkursu SONATA BIS 11

Zarówno w MAESTRO 13, jak i SONATA BIS 11 można otrzymać środki na wynagrodzenia dla zespołu badawczego, zakup lub wytworzenie aparatury naukowej oraz pokrycie innych kosztów związanych z wydatkami niezbędnymi do realizacji założonych działań. W konkursach nie obowiązuje górna granica finansowania projektu, a badania mogą być zaplanowane na 36, 48 lub 60 miesięcy.

Ogłaszane tradycyjnie w czerwcu MAESTRO i SONATA BIS stanowią czołowe propozycje w ofercie konkursowej Narodowego Centrum Nauki. W sumie, na przestrzeni 10 lat działalności NCN w konkursach przyznanych zostało 262 grantów mistrzowskich i 728 grantów prowadzących do utworzenia nowych zespołów badawczych. Niezmiennie w procesie oceny eksperckiej wniosków szczególną rolę odgrywa poziom naukowy i nowatorski charakter badań, wpływ realizacji projektu na rozwój dyscypliny, a także wykaz osiągnięć kierownika projektu.

Nabór wniosków w systemie ZSUN/OSF trwa od 21 czerwca do 15 września 2021 r. do godziny 16:00. Szczegółowe informacje na temat konkursów znajdują się w ogłoszeniach MAESTRO 13 i SONATA BIS 11 opublikowanych na stronie Narodowego Centrum Nauki.

W związku z ciągłym zainteresowaniem prowadzonymi przez Koordynatorów Dyscyplin NCN szkoleniami przedstawiamy kalendarz spotkań na kolejne 6 miesięcy. Ze względu na sytuację epidemiczną w Polsce wyjazdowe spotkania informacyjne pozostają nadal tymczasowo zawieszone, a zainteresowanym jednostkom proponujemy spotkania poświęcone ofercie konkursowej i trybie oceny wniosków w NCN prowadzone w formie webinariów.

KALENDARZ SZKOLEŃ – DRUGA POŁOWA 2021

Informujemy, że zgłoszenia na dany miesiąc są przyjmowane do końca miesiąca poprzedzającego.

Jednostki naukowe, które chcą zorganizować spotkanie online dla swoich pracowników, proszone są o wybór jednego z proponowanych terminów (w formularzu prosimy wskazać jedynie miesiąc) i przesłanie formularza zgłoszeniowego na adres: szkoleniadlanaukowcow@ncn.gov.pl

Pobierz formularz

Dołożymy starań, aby odpowiedzieć pozytywnie na jak największą liczbę zgłoszeń, jednakże z uwagi na ograniczenia systemowe nie możemy zagwarantować, że każda jednostka uzyska dostęp do szkolenia. Na decyzję wpłynie przede wszystkim liczba uczestników planowanego spotkania oraz kolejność zgłoszeń.

Więcej informacji można uzyskać pod adresem email: szkoleniadlanaukowcow@ncn.gov.pl oraz u p. dr Katarzyny Jareckiej-Stępień,

(w godzinach 10-12)

Czy mieszkańcy miast akceptują nowoczesne rozwiązania architektoniczne? To pytanie zadaliśmy prof. Marii Lewickiej z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, która wraz z zespołem przyjrzy się gustom architektonicznym Polaków. Badania zostaną zrealizowane dzięki środkom przyznanym w konkursie PRELUDIUM BIS 2.

Projekt, którego kierowniczką jest prof. Maria Lewicka, nosi nazwę „Otwartość na zmiany architektoniczne w miastach: rola kapitału kulturowego, przywiązania do miejsca i cech miejsc”. Naukowcy chcą poznać prawidłowości, jakim podlegają oceny architektury, a także wskazać cechy budynków i ich otoczenia, które mają największy wpływ na te oceny.

– O kształcie naszych miast decydują włodarze, samorządy, firmy deweloperskie i współpracujący z nimi architekci i urbaniści, konserwatorzy miejscy, ale także coraz częściej sami mieszkańcy, którzy często na temat proponowanych zmian mają zdanie odmienne od oficjalnego – mówi prof. Maria Lewicka. W słynącym ze wspaniałej, średniowiecznej starówki Toruniu, w którym pracuje badaczka, toczą się dyskusje na temat powstania pierwszego w tym mieście drapacza chmur. Podobne spory mają miejsce także w innych miastach Polski, gdzie dużą rolę odgrywa historyczny „duch miejsca” – m.in. w Krakowie, Gdańsku czy Lublinie.

Badacze z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika chcą przeanalizować gusty architektoniczne Polaków i ich związki z innymi gustami kulturalnymi (np. muzycznymi, czytelniczymi), a także to, jak daleko idące zmiany architektoniczne są w stanie zaakceptować mieszkańcy dużych miast. W tym celu konieczne będzie przeprowadzenie badań z wykorzystaniem ilustracji. – Przeciętny człowiek dobrze sobie radzi z materiałem obrazowym i jest w stanie bardzo szybko określić, czy to, co widzi na zdjęciu, mu się podoba, czy nie. Oczywiście będziemy też badać bardziej złożone oceny niż proste sądy typu „podoba mi się – nie podoba mi się” – wyjaśnia prof. Lewicka.

– Mamy nadzieję, że uzyskane przez nas wyniki pozwolą zrozumieć naturę toczących się w przestrzeni miejskiej sporów i będą stanowiły podpowiedź dla włodarzy miast, a przede wszystkim, że będą punktem wyjścia dla szerszej refleksji na temat edukacji społeczeństwa w zakresie estetyki środowiskowej, której na razie w polskich szkołach nie ma – dodaje.

Rezultaty badań dostarczą cennych informacji o upodobaniach Polaków, które być może ułatwią podejmowanie słusznych decyzji w sprawach nowego budownictwa. Jak mówi prof. Maria Lewicka: – Umiejętność sterowania zmianami, które mają charakter organiczny, a nie rewolucyjny, to wielkie wyzwanie, przed którym stoją władze miast, decydenci, urbaniści i architekci, ale także mieszkańcy. 

Zapytana o to, czy jej zdaniem i w naszym kraju możliwe jest osiągnięcie społecznego konsensusu w kwestii zmian architektonicznych, odpowiada, że jest to możliwe pod warunkiem dobrej edukacji na wszystkich poziomach w tej dziedzinie. – Taki konsensus udało się osiągnąć w wielu zachodnich miastach: niemieckich, holenderskich, skandynawskich. Nie wiem, dlaczego miałoby się nie dać osiągnąć tego u nas – dodaje badaczka.

Aerozole w mieście

Z PRELUDIUM BIS 2 zostanie sfinansowany też projekt dotyczący miejskich aerozoli, który realizowany będzie na Uniwersytecie Warszawskim.

– Skupianie się na monitorowaniu wartości pyłów zawieszonych (PM) nie daje nam pełnej informacji o źródłach zanieczyszczeń w miastach. Ogromny wpływ na życie ludzi mają pyłki roślinne i zarodniki grzybów, które są często źródłem alergii i chorób układu oddechowego – mówi prof. Iwona Stachlewska, fizyk atmosfery z Wydziału Fizyki UW. Przy podawaniu wartości pyłów zawieszonych nie rozróżnia się zanieczyszczeń antropogenicznych od aerozoli naturalnych, jakimi są np. pyłki roślin. Niewystarczająca jest często także wiedza o zanieczyszczeniach, które powstały w mieście i tych wtłoczonych do warstwy granicznej atmosfery miast, czasem nawet z bardzo odległych terenów. – Do Warszawy docierają zanieczyszczenia ze spalania biomasy podczas wypalania łąk, traw i torfowisk na Ukrainie i z terenów uprzemysłowionych w Niemczech – wyjaśnia.

Kilka lat temu prof. Stachlewska założyła Laboratorium Pomiarów Zdalnych (RS-Lab) Wydziału Fizyki UW, które dostarcza informacji o rozkładzie i własnościach aerozoli w atmosferze do Europejskiej Infrastruktury Badawczej Aerozoli, Chmur i Gazów Śladowych (ACTRIS) oraz Zrobotyzowanej Sieci Aerosolowej NASA (EARONET). Pomiary wykonywane są m.in. przy użyciu jednego z najnowocześniejszych urządzeń lidarowych na świecie, zbudowanego we współpracy Uniwersytetu Warszawskiego i niemieckiego Instytutu Badań Troposfery (TROPOS). Pomiary lidarowe są pomiarami zdalnymi, dostarczającymi informacji o własnościach optycznych aerozolu, rozmiarach i kształcie drobin, a także wysokości na jakiej się znajdowały, i jak grube warstwy tworzyły.

Pomiar lidarowy przeprowadzany przez Łucję Janicką z RS-lab

Dzięki grantowi uzyskanemu w konkursie PRELUDIUM BIS, w RS-Lab przeprowadzone zostaną pomiary in-situ pyłków roślin i zarodników grzybów przy pomocy Optycznego Monitora Pyłków, który zostanie wypożyczony z Instytutu Badań i Rozwoju Optoelektroniki (INOE) w Rumunii. – Chcemy połączyć unikatowy przyrząd, wykonujący pomiary morfologii pyłków przy powierzchni ziemi, z pomiarami lidarowymi, które pokazują, w jakim stopniu pyłki są wymieszanie z resztą zanieczyszczeń miejskich w atmosferze – tłumaczy.

Monitor i lidar będą jednocześnie wykonywały pomiary ciągłe przez osiem miesięcy w trakcie cyklu wegetacji większości roślin w Warszawie. Bazując na ogromnej ilości informacji dostarczanych przez oba urządzenia, będzie można w pełni opisać aerozole związane z pyleniem w mieście.

W ciągu kilku dni od ogłoszenia wyników PRELUDIUM BIS do prof. Stachlewskiej zgłosiło się już kilka osób z Polski i zagranicy, zainteresowanych udziałem w badaniach i rekrutacją na studia doktoranckie na Uniwersytecie Warszawskim. Projekt realizowany będzie we współpracy naukowców UW z badaczami z Instytutu Badań i Rozwoju Optoelektroniki z Bukaresztu, Uniwersytetu w Poczdamie (UP) oraz Uniwersytetu Technicznego w Barcelonie (UPC). Do tej ostatniej uczelni przyszły doktorant lub doktorantka wyjedzie na sześciomiesięczny staż finansowany przez NAWA.

Prof. Stachlewska wskazuje, że badania mogą mieć bardzo praktyczne zastosowania. Ze względu na zmiany klimatyczne może zmieniać się okres wegetacji i pylenia roślin, przez co mieszkańcy miast mogą być dłużej narażeni na ten typ aerozolu. Wyniki badań będzie można wykorzystać w modelowaniu przewidywanych stężeń pylenia roślin i jakości powietrza, co w sposób pośredni powinno wpłynąć na poprawę jakości życia mieszkańców Warszawy. Zarządzającym miastem mogą zaś podpowiedzieć, jakie nasadzenia są korzystniejsze, by pylenie i wynikające z niego negatywne skutki dla mieszkańców minimalizować.

Wśród tematów projektów realizowanych w ramach konkursów NCN szczególnie aktualne są te, skupiające się na środowisku naturalnym i ekologii. Jednym z nich zajmie się dr Maciej Liro z Instytutu Ochrony Przyrody PAN, który będzie analizował zanieczyszczenie karpackich wód górskich makroplastikiem.

W trosce o środowisko

Karpaty od zawsze zachwycają swoim pięknem i przyrodą każdego, kto je odwiedzi. Dlatego tym bardziej zaskakuje fakt, że ilość plastiku w tamtejszych rzekach wciąż rośnie. Zachodzące zmiany zauważył również dr Liro, który przez 10 lat prowadził tam swoje badania, jednak niezwiązane z plastikiem. – Miałem zgromadzone materiały o morfologii, hydrodynamice i pokryciu roślinnym kilku odcinków rzek. Z roku na rok byłem coraz bardziej zaniepokojony problemem zaśmiecania obszarów nadrzecznych. Zaczęły mi się rzucać w oczy pewne prawidłowości – mówi naukowiec. Badacz zauważył na przykład, że znacznie więcej plastiku można było znaleźć w miejscach, gdzie  gęsta roślinność drzewiasta występowała blisko rzeki. W tamtym momencie pierwszy raz zaczął przeglądać literaturę w poszukiwaniu dalszych informacji na ten temat. Okazało się jednak, że takich publikacji jest bardzo mało, a dotyczących rzek górskich właściwie wcale.

Nagromadzenie śmieci na tamie zbudowanej przez bobry. Czarny Dunajec, fot. Maciej Liro

To właśnie dlatego celem dra Liro stało się zbadanie wód w Karpatach pod kątem zanieczyszczenia makroplastikiem (fragmenty plastiku o średnicy większej niż 5 mm) oraz zrozumienie, jakie czynniki sprzyjają jego gromadzeniu w rzece. W realizowanym projekcie dokładnym analizom zostaną poddane cztery rzeki, które ulegają zróżnicowanej presji człowieka. – Cele badawcze, jakie sobie stawiamy, to nie tylko pokazanie, jakie miejsca w dolinach rzecznych są najbardziej zanieczyszczone plastikiem, ale także wyjaśnienie dlaczego tak się dzieje w skali lokalnej i regionalnej – podkreśla dr Maciej Liro. Udzielenie odpowiedzi na te pytania będzie możliwe dzięki zebraniu danych podczas badań terenowych oraz ich interpretacji w oparciu o już istniejące mapy, symulacje wezbrań i wysokorozdzielcze zobrazowania obszarów rzecznych zrealizowanych za pomocą drona. – Nasz zespół badawczy składa się nie tylko z geografów fizycznych czy społeczno-ekonomicznych, ale również inżyniera hydrotechnika i geologa. Badania, które zamierzamy realizować będą opierały się głównie na ręcznym zbieraniu fragmentów makroplastiku złożonego przez wody rzeczne na osadach i roślinności w otoczeniu koryta rzeki. – dodaje.

Korzyści na przyszłość

Dotychczasowe opracowania naukowe skupiały się przede wszystkim na mikroplastiku (materiale o średnicy mniejszej niż 5 mm) i jego gromadzeniu w morzach i oceanach. Wyniki realizowanego projektu pozwolą dostarczyć pierwsze w literaturze przedmiotu informacje dotyczące stopnia zanieczyszczania makroplastikiem rzek górskich w okolicach Karpat, a także umożliwią porównanie tego zjawiska z rzekami w innych częściach świata.

Badania mogą zyskać również charakter praktyczny: W projekcie planujemy określić miejsca w rzece, w których plastik jest najczęściej zatrzymywany, aby wskazać, gdzie najefektywniej można go usuwać z rzek. Chcemy określić to zarówno w skali lokalnej, np. wskazując które formy w rzece są nim najbardziej zanieczyszczone, jak i regionalnej, czyli przykładowo pokazując, w której części zlewni rzeki jest gromadzone najwięcej plastiku. Informacje te mogą być bardzo przydatne m.in. do wyboru miejsc oczyszczania rzek albo instalacji infrastruktury do usuwania plastiku – wyjaśnia badacz. Co więcej, jeżeli podczas badań uda się uchwycić tego rodzaju zależności, to w przyszłości będzie możliwe przewidzenie, gdzie będzie gromadził się makroplastik, a gdzie będzie on transportowany dalej w dół rzeki.

Tylko jedna Ziemia

5 czerwca obchodzimy Światowy Dzień Środowiska ustanowiony w 1972 r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Jest to jedno z najważniejszych oraz najstarszych świąt, które ma na celu podniesienie świadomości ekologicznej oraz zwiększenie zaangażowanie w ochronę środowiska.

W tym kontekście warto również zastanowić się nad tym, co my sami możemy zrobić, aby nasza planeta znów odżyła. Jeden ze sposobów przedstawia dr Liro – Kluczową sprawą jest uświadomienie sobie występowania i skali problemu. Plastik jest wyrzucany do rzek od około siedemdziesięciu lat. W osadach i wodach rzecznych nagromadziły się go przez ten czas naprawdę bardzo duże ilości. Plastikowa butelka, którą ktoś wrzuci do potoku w Tatrach, może po kilkunastu latach zamienić się w mikroplastik, przepłynąć w dół i zostać wypita przez kogoś np. w Warszawie. Dlatego tak ważne jest, aby wciąż podnosić świadomość ekologiczną dotyczącą zanieczyszczania środowiska, a także przekazywać wyniki badań naukowych lokalnym społecznościom oraz turystom, w sposób jasny i zrozumiały. Ufam, że realizacja projektu pozwoli dotrzeć do przyczyny problemu i wypracować konkretne rozwiązania zarządzania odpadami plastikowymi dla lokalnych społeczności mieszkających w pobliżu rzek, a także podniesie świadomość ekologiczną społeczeństwa – podkreśla badacz. To właśnie dzięki podjętym, również przez nas samych, krokom, atrakcyjne przyrodniczo miejsca, jakimi są na przykład Karpaty, będą mogły jeszcze cieszyć przyszłe pokolenia.

Informujemy, że w trwającym konkursie sieci Joint Programming Initiative on Antimicrobial Resistance (JPIAMR ACTION Call 2021) projekty międzynarodowe, złożone przez konsorcja składające się z mniej niż 7 partnerów, które zostały zakwalifikowane do drugiego etapu konkursu, mogą zostać poszerzone o zespoły badawcze z Polski.

Oferty koordynatorów poszukujących nowych partnerów do projektów zakwalifikowanych do drugiego etapu konkursu można przeglądać na stronie Partner Search Tool https://ncn.gov.pl/partners/amr13th/.

Osoby zainteresowane dołączeniem do konsorcjów zachęcamy do publikowania profili swoich zespołów na tej samej stronie.  

Jednocześnie informujemy, że osoby, które otrzymają ofertę dołączenia jako nowy partner do konsorcjum międzynarodowego, zobowiązane są do przesłania budżetu polskiej części projektu do zatwierdzenia przez NCN. Tabelę budżetową w formacie .xlsx. proszę przesłać na adres jolanta.palowska@ncn.gov.pl  w terminie do 25 czerwca 2021 r.

Przypominamy, że termin złożenia wniosków pełnych w konkursie (tzw. full-proposals) upływa 12 lipca 2021 r. o godz. 12:00. Wnioski krajowe UNISONO w systemie ZSUN/OSF należy składać do 19 lipca 2021 r. do godz. 16:00.

Szczegółowe informacje o konkursie dostępne są na stronie sieci JPIAMR oraz na naszej stronie.

Przedstawiamy kolejne wyniki międzynarodowego konkursu CEUS-UNISONO na dwu- lub trójstronne projekty badawcze dla zespołów z Austrii, Czech, Słowenii i Polski, przeprowadzanego w oparciu o procedurę agencji wiodącej (Lead Agency Procedure, „LAP”) w ramach programu wielostronnego CEUS. Trzecim laureatem rekomendowanym w wyniku oceny merytorycznej austriackiej agencji FWF (Fonds zur Förderung der wissenschaftlichen Forschung) został prof. dr hab. Janusz Rak z Uniwersytetu Gdańskiego. Badacz otrzyma ponad 1,6 mln zł na realizację projektu pt. Radiosensybilizujące pochodne zasad pirymidynowych lub purynowych: spektrometria mas i metody kwantowochemiczne w badaniach nad oddziaływaniami z niskoenergetycznymi elektronami w fazie gazowej, klastrach z wodą oraz roztworze.

Lista rankingowa

Rezultaty projektu będą mogły znaleźć zastosowanie w radioterapii stosowanej do niszczenia nowotworów litych (guzów), stanowiących ok. 80% przypadków wszystkich nowotworów. Promieniowanie jonizujące wykorzystywane do niszczenia komórek zmienionych nowotworowo działa niestety niszcząco również na zdrowe tkanki otaczające guz, które są bardziej czułe na to oddziaływanie niż sam guz. Może to skutkować rozwijaniem się tzw. nowotworów wtórnych. Aby przeciwdziałać takiej sytuacji, stosuje się substancje chemiczne, zwiększające wrażliwość guza na promieniowanie jonizujące tzw. radiosensybilizatory np. pochodne naturalnych nukleozydów wbudowujących się w DNA komórkowe. Podstawowym celem projektu realizowanego przez prof. Raka jest zrozumienie związku, jaki istnieje między charakterem dysocjacyjnego przyłączenia elektronu (DEA) do modyfikowanych zasad nukleinowych/nukleozydów (MNuc) w fazie gazowej a mechanizmem procesu DEA w wodzie, czyli w środowisku fizjologicznym, w którym radiosensybilizatory będą działać. Wyjaśnienie szczegółów procesu DEA, a w szczególności wpływu wody, powinno pozwolić na optymalizację działania badanych związków, co może doprowadzić do zaprojektowania super-sensybilizatora, który znajdzie zastosowanie w praktyce klinicznej.

W konkursie CEUS-UNISONO można otrzymać środki finansowe na wynagrodzenie dla zespołu badawczego, stypendia dla studentów lub doktorantów, zakup lub wytworzenie aparatury naukowo-badawczej oraz inne koszty związane z wydatkami niezbędnymi do realizacji projektu badawczego. Adresatami konkursu były polskie zespoły badawcze, które wspólnie z jednym (w przypadku współpracy dwustronnej) lub z dwoma (w przypadku współpracy trójstronnej) wybranymi partnerskimi zespołami badawczymi wystąpiły z wnioskiem o finansowanie projektu z zakresu badań podstawowych. Czas realizacji zgłoszonych do finansowania badań to 24 lub 36 miesiące, a w przypadku projektów realizowanych z zespołami z Austrii może on wynosić także 48 miesięcy.

Wszystkie dotychczasowe listy rankingowe konkursu CEUS-UNISONO są dostępne tutaj.

Informujemy, że w aktualnym konkursie sieci JPND Neurodegenerative Disease Research (JPND Call 2021) w zakresie wczesnych objawów chorób neurodegeneracyjnych, projekty międzynarodowe, które zostały zakwalifikowane do drugiego etapu konkursu, mogą zostać rozszerzone o zespoły badawcze z Polski.

Osoby zainteresowane dołączeniem do zespołów badawczych zakwalifikowanych do drugiego etapu proszone są o kontakt z dr Jadwigą Spyrką do 7 czerwca 2021 r.

Przypominamy, że termin złożenia wniosków pełnych w konkursie (tzw. full-proposals) upływa 29 czerwca 2021 r. Wnioski krajowe UNISONO w systemie ZSUN/OSF należy składać do 6 lipca 2021 r.

Szczegółowe informacje o konkursie dostępne są na stronie sieci JPND oraz na naszej stronie.