Wybitni naukowcy i przedstawiciele przemysłu kwantowego niemal z całej Europy, Izraela i Turcji spotkają się w przyszłym miesiącu w Krakowie. W dniach 20-21 września odbędzie się konferencja organizowana przez QuantERA, największą europejską sieć finansującą badania w zakresie technologii kwantowych.
QuantERA promuje ambitne badania dotyczące najnowocześniejszej inżynierii w dziedzinie technologii kwantowych, wspiera współpracę pomiędzy naukowcami i agencjami finansującymi badania, monitoruje polityki publiczne i strategie w zakresie technologii kwantowych oraz tworzy wytyczne dotyczące odpowiedzialnego prowadzenia badań. – Jest wiele tematów, których nie sposób zbadać czy zrealizować w jednym kraju. Potrzebna jest wiedza i doświadczenie różnych zespołów. QuantERA zapewnia dopływ nowych idei w technologiach kwantowych – mówi prof. Konrad Banaszek z Uniwersytetu Warszawskiego, koordynator naukowy programu.
Sieć łączy obecnie 39 agencji finansujących badania z Europy, Izraela i Turcji. Jest inicjatywą typu ERA-Net Co-fund, czyli współfinansowaną przez agencje członkowskie i Komisję Europejską. Do tej pory ogłosiła trzy konkursy – w 2017, 2019 i 2021 roku i sfinansowała 77 projektów, w które zaangażowanych jest 400 grup badawczych.
Laboratorium FAMO UMK, fot. A. Romański
W konferencji, która odbędzie się 20-21 września w Krakowie, wezmą udział kierownicy projektów wybranych w konkursach QuantERA, członkowie Rady Strategicznej sieci, złożonej z wybitnych naukowców i przedstawicieli przemysłu kwantowego, pracownicy agencji współtworzących sieć, reprezentanci Komisji Europejskiej i programu Quantum Flagship, zainicjowanego przez Komisję Europejską. Uczestnicy konferencji dyskutować będą m.in. o strategiach dotyczących rozwoju technologii kwantowych przyjmowanych w poszczególnych krajach i możliwościach komercjalizacji badań kwantowych. Przedstawione zostaną efekty projektów sfinansowanych w pierwszym konkursie QuantERA i postępy prac w projektach, które zostały wybrane w 2019 roku. Kierownicy projektów, którzy otrzymali granty w ubiegłym roku zaprezentują plany i spodziewane efekty prowadzonych badań.
Od pomysłu do gotowych produktów
Rozwój technologii kwantowych może przynieść w przyszłości rewolucyjne zmiany m.in. w łączności, kryptografii, metrologii, robotyce, telekomunikacji, a także symulacjach układów złożonych. Powstaną nowe sensory, czujniki i bardziej precyzyjne zegary. Zmienią się niektóre techniki diagnostyki medycznej – przykładowo rezonans magnetyczny będzie szybszy, dokładniejszy, mniej inwazyjny i tańszy.
Zakres badań finansowanych z programu QuantERA jest bardzo szeroki i obejmuje – Quantum communication, Quantum simulation, Quantum computation, Quantum information sciences, Quantum metrology sensing and imaging (kwantowe: komunikacja, symulacje, obliczenia, nauki informacyjne, metrologia i obrazowanie).
Wybór tematu badań zależy od samych naukowców, w każdym ogłoszeniu o konkursie QuantERA jest informacja o otwartości na nowe inicjatywy. – Wszystkie nowe pomysły, które się rodzą w Europie, i z których Europa jest znana, i najbardziej doceniana na świecie mogą się narodzić u nas. Zapewniamy platformę porozumienia między naukowcami i forum dialogu między nimi i organizacjami finansującymi badania, a także pieniądze na realizację pomysłów – mówi Sylwia Kostka, koordynatorka programu z Narodowego Centrum Nauki. Koordynatorka podkreśla, że sieć realnie wzmacnia więzy europejskie. – Grup badawczych, które łączymy, jest tak wiele, że w technologiach kwantowych tworzymy prawdziwą europejską przestrzeń badawczą – dodaje.
Laboratorium kwantowe na Uniwersytecie Warszawskim, fot. M. Parniak
Początkowo sieć finansowała głównie badania podstawowe, w ostatnim konkursie granty uzyskały także projekty aplikacyjne. – Bardzo dbamy o badania podstawowe z uwagi na młodość tego obszaru. Zwłaszcza, że droga od pomysłów do wdrożeń i gotowych produktów potrafi być bardzo krótka – mówi prof. Banaszek. Przykładem takiej inicjatywy są kwantowe generatory liczb losowych. Dostępne są już urządzenia pierwszej generacji, które w przyszłości mogą znaleźć swoje zastosowanie wszędzie tam, gdzie ważne jest bezpieczeństwo komunikacji, w tym między innymi w obrębie infrastruktury krytycznej, kluczowej dla bezpieczeństwa państw.
Polska w QuantERA
Koordynatorem programu QuantERA jest Narodowe Centrum Nauki. NCN kieruje także pracami konsorcjum – CHANSE, zrzeszającego organizacje finansujące badania z nauk humanistycznych i społecznych; są to jedyne tego typu sieci w Horyzoncie 2020 koordynowane przez instytucję z grupy krajów UE-13, czyli młodszych członków Unii Europejskiej.
Polskie zespoły zaangażowane są w 29 z 77 projektów, które otrzymały grant w trzech konkursach organizowanych przez QuantERA. Badania podstawowe otrzymują finansowanie z Narodowego Centrum Nauki, a stosowane z Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. NCN sfinansowało dotąd 22 projektów na łączną kwotę ponad 4 mln euro, NCBR – 7 projektów na ponad 2 mln euro.
W ostatnim konkursie wybranych zostało 15 projektów z udziałem polskich badaczek i badaczy. Laureatami są naukowcy z uniwersytetów: Jagiellońskiego, Mikołaja Kopernika w Toruniu i Warszawskiego, politechnik – Warszawskiej i Wrocławskiej, Centrum Fizyki Teoretycznej PAN oraz firmy Creotech Instruments S.A.