Tryb konkursowy, ocena ekspercka, recenzje i uzasadnienia końcowe, procedura odwoławcza – najważniejsze mechanizmy działania NCN opisuje prof. Joanna Golińska-Pilarek. Artykuł przewodniczącej komisji Rady ds. regulaminów i procedur ukazał się w „Forum Akademickim”.

Prof. Joanna Golińska-Pilarek, fot. Piotr Szałański/NCN Prof. Joanna Golińska-Pilarek jest członkinią Rady NCN od 2018 roku. W artykule wyjaśnia wybrane mechanizmy funkcjonowania naszej agencji, przede wszystkim kwestie dotyczące procesu oceny wniosków. Komentuje też niektóre postulaty środowiska w sprawie zmian w działaniu NCN i odnosi się do mitów funkcjonujących w przestrzeni publicznej.

W części dotyczącej oceny eksperckiej członkini Rady NCN omawia m.in. sposób powoływania zespołów oceniających wnioski o grant oraz tłumaczy, dlaczego wniosek złożony po raz kolejny, może zostać oceniony zupełnie inaczej, nawet jeśli został poprawiony zgodnie z sugestiami z poprzedniej edycji:

„Zespoły (ekspertów) tworzy się niezależnie dla każdej edycji konkursu. Oczywiście, zdarza się, że niektórzy eksperci pełnią tę funkcję w następujących po sobie konkursach (nie więcej niż trzech). Jednak staramy się systematycznie zmieniać składy, choćby z powodu dopasowania ekspertów do tematyki wniosków złożonych w konkretnym konkursie. Kolejnym ważnym powodem rotacji jest troska o to, by wnioski, które uprzednio nie otrzymały finansowania, nie były oceniane przez te same osoby co wcześniej. No i wreszcie, niektórzy sprawdzeni eksperci odmawiają udziału w pracach zespołów oceniających wnioski w kolejnych konkursach. Roczne statystyki są imponujące: tylko w 2022 roku powołanych było 2100 ekspertów, a recenzje sporządziło ponad 11 tys. recenzentów zewnętrznych.

Należy też pamiętać, że wniosek jest oceniany w porównaniu do innych złożonych w tej samej edycji. Nie ma tu pamięci instytucjonalnej. Eksperci nie mają dostępu do wniosków złożonych we wcześniejszych konkursach. Co do zasady, nie są też informowani przez koordynatorów o tym, czy wniosek składany jest po raz pierwszy czy kolejny. Wniosek powtórnie złożony jest zazwyczaj oceniany przez inne niż wcześniej osoby, a ostateczną decyzję podejmuje inny zespół. Pula wniosków, z którymi konkuruje wniosek złożony po raz kolejny, również jest zupełnie inna. Z tego powodu ocena może drastycznie różnić się od poprzedniej, w tym na niekorzyść, także wtedy, gdy wniosek został poprawiony zgodnie z sugestiami zgłoszonymi w recenzjach, które wnioskodawca otrzymał we wcześniejszej edycji.”

Z tekstu dowiemy się także m.in. czy można wprowadzić dodatkowe kryteria oceny wniosków oraz jakie są możliwości odwołania od decyzji o nieprzyznaniu finansowania.

Ogłaszamy konkurs MINIATURA 8, w którym naukowczynie i naukowcy z doktoratem mogą otrzymać granty na realizację pojedynczych działań naukowych. Budżet tegorocznej edycji konkursu to 20 milionów złotych.

W konkursie można składać wnioski o realizację pojedynczego działania naukowego, które nie było wcześniej i nie jest obecnie finansowane z NCN ani z żadnych innych źródeł. Działanie naukowe może zostać przeprowadzone w formie badań wstępnych lub pilotażowych, kwerendy, stażu naukowego, wyjazdu badawczego lub wyjazdu konsultacyjnego. Ważną zmianą w tej edycji konkursu jest dopuszczenie możliwości realizacji działania w więcej niż jednej z wymienionych form, pod warunkiem, że jest to uzasadnione merytorycznie, niezbędne do realizacji działania i osiągnięcia założonych celów. Pojedyncze działanie można rozplanować na czas do 12 miesięcy, a jego budżet musi zmieścić się w przedziale od 5 tys. do 50 tys. zł.

Konkurs jest przeznaczony dla naukowców, którzy chcą prowadzić badania podstawowe i dzięki realizacji pojedynczego działania przygotować założenia projektu badawczego, o finansowanie którego będą wnioskować w przyszłości w konkursach NCN lub w innych konkursach krajowych czy międzynarodowych.

Uczestnikami konkursu mogą być badaczki i badacze, którzy uzyskali stopień doktora nie wcześniej niż 1 stycznia 2012 roku. Okres kwalifikacji do konkursu przedłużają urlopy związane z opieką nad dziećmi, urodzenie dzieci lub okresy zasiłkowe związane z niezdolnością do pracy. Wśród warunków udziału jest również posiadanie w dorobku co najmniej jednej opublikowanej pracy lub co najmniej jednego dokonania artystyczno-naukowego. Osoba realizująca działanie musi być zatrudniona w jednostce w dniu złożenia wniosku, na podstawie umowy o pracę. Nie może mieć na swoim koncie żadnych grantów NCN, w których występowała w roli kierownika lub stypendysty/stażysty w konkursach ETIUDA, FUGA i UWERTURA. Laureatem konkursu MINIATURA można zostać tylko raz.

Wnioski przyjmujemy do 31 lipca 2024 r. do godz. 16.00 CEST za pośrednictwem systemu OSF.

Procedura konkursowa i ocena wniosków

Tryb naboru i oceny wniosków w konkursie MINIATURA różni się od pozostałych konkursów NCN. Wnioski przyjmujemy w okresie od początku lutego do końca lipca, będą one przekazywane do oceny na bieżąco, a wyniki będziemy ogłaszać w przedziałach miesięcznych.

Warto pamiętać, że środki dostępne w konkursie (20 mln zł) dzielone są proporcjonalnie na liczbę miesięcy naboru – w każdym miesiącu dostępna jest taka sama pula. W związku z tym zachęcamy do składania wniosków wcześniej niż w ostatnim miesiącu naboru, aby uniknąć nieotrzymania finansowania wyłącznie z powodu braku środków w puli tego miesiąca.

Nabór wniosków może zostać wstrzymany, jeżeli łączna kwota wnioskowanych środków przekroczy dwukrotnie budżet konkursu, czyli wyniesie ponad 40 mln zł.

Oceny merytorycznej wniosków dokonują członkowie zespołu ekspertów powołanego przez Radę NCN w konkursie MINIATURA 8. Ocena jest jednoetapowa, dla każdego wniosku eksperci sporządzają niezależnie trzy oceny na podstawie ustalonych kryteriów. Ostateczna decyzja dla pojedynczego wniosku zostanie wydana w ciągu pięciu miesięcy od jego złożenia.

43 projekty o wartości niemal 26 milionów złotych dostały finansowanie w piątej edycji konkursu PRELUDIUM BIS.

Konkurs PRELUDIUM BIS 5 jest skierowany do jednostek prowadzących szkoły doktorskie. Jego celem jest wsparcie kształcenia doktorantów w szkołach doktorskich i finansowanie projektów badawczych realizowanych przez doktorantów w ramach przygotowywanych przez nich rozpraw doktorskich. Konkurs zawiera również komponent promobilnościowy – doktoranci realizujący granty są zobowiązani do odbycia stażu zagranicznego trwającego od 3 do 6 miesięcy, finansowanego przez Narodową Agencję Wymiany Akademickiej.

Kierownikiem projektu PRELUDIUM BIS jest promotor pracy doktorskiej, a doktoranci muszą zostać wybrani w otwartych konkursach. Ważną zmianą w tej edycji konkursu było zniesienie wymogu uzyskania stopnia doktora przez doktoranta realizującego grant jako warunku rozliczenia projektu.

Projekty PRELUDIUM BIS można planować na 36 lub 48 miesięcy. Stypendium dla doktoranta wynosi 5 tys. zł miesięcznie do momentu przeprowadzenia oceny śródokresowej, później wzrasta do wysokości 6 tys. zł miesięcznie. W budżecie projektu można przewidzieć m.in. środki dla kierownika projektu, na materiały i drobny sprzęt, usługi obce, wyjazdy służbowe, wizyty, konsultacje, gratyfikacje dla wykonawców zbiorowych.

W piątej edycji konkursu PRELUDIUM BIS do NCN wpłynęło 229 wniosków na łączną kwotę ponad 134 mln zł. Do finansowania zostały zakwalifikowane 43 projekty o łącznej wartości niemal 26 mln zł. Liczbowy wskaźnik sukcesu w konkursie wyniósł 18,78%.

LISTY RANKINGOWE

Jakość życia we współczesnym świecie w grantach PRELUDIUM BIS

Wśród projektów zakwalifikowanych do finansowania znalazły się takie, które podejmują tematykę zjawisk i czynników wpływających na stan współczesnego świata oraz jakość życia człowieka.

W grupie nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce dr hab. Katarzyna Andrejuk z Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk pokieruje grantem z obszaru studiów migracyjnych. Projekt będzie dotyczył pracy świadczonej poprzez platformy internetowe pośredniczące np. w dostawie posiłków lub organizacji usług transportowych, która w ostatnich latach dynamicznie zyskuje na znaczeniu gospodarczym. Dzięki jej dostępności i brakowi wymogów co do posiadanego doświadczenia zawodowego, często jest pierwszym wyborem dla uchodźców, migrantów zarobkowych, migrantów przyjeżdżających na studia czy w ramach łączenia rodzin, którzy poszukują zatrudnienia. Badaczka wraz z doktorantem przeanalizuje to zjawisko w różnych kontekstach, m.in. sprawdzi, jak wpływa ono na integrację migrantów ze społeczeństwem przyjmującym.

W grupie nauk ścisłych i technicznych finansowanie otrzymał projekt kierowany przez dr. hab. Mikołaja Piniewskiego ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Badacz zajmie się tematem podwyższonego stężenia dwutlenku węgla w atmosferze i jego wpływu na prognozowanie dostępności wody w przyszłości. Naukowcy na całym świecie wykorzystują do symulowania procesów hydrologicznych modele o różnym stopniu złożoności, uwzględniające do stworzenia scenariuszy przyszłości różne czynniki, jednak do tej pory podwyższone stężenie CO2 w atmosferze i jego wpływ na wzrost roślin nie zostało dostatecznie przebadane. Dr hab. Mikołaj Piniewski w swoim projekcie planuje m.in. przeprowadzenie badań modelowych w zlewniach położonych w różnych strefach klimatycznych.

W grupie nauk o życiu prof. dr hab. inż. Ewa Kaczorek z Politechniki Poznańskiej zajmie się rolą zanieczyszczeń związanych z mikroplastikiem w biosferze. W ostatnich latach coraz więcej dowiadujemy się o zagrożeniach związanych z obecnością mikroplastiku w środowisku oraz jego wpływowi na ludzi i zwierzęta. Jak podkreśla naukowczyni, jego cząstki nie występują w środowisku samodzielnie, ale wraz z innymi zanieczyszczeniami. Szczególnie niepokojące są ich interakcje z antybiotykami, które potencjalnie mogą sprzyjać rozwojowi i rozprzestrzenianiu się genów oporności na antybiotyki. Prof. Kaczorek w projekcie PRELUDIUM BIS ma na celu opisanie roli mikroplastiku jako nośnika zanieczyszczeń antybiotykowych w środowisku oraz określenie interakcji między zanieczyszczeniami związanymi z mikroplastikiem a mikroorganizmami środowiskowymi.

Stypendystki i stypendyści programu Fulbright Senior Award organizowanego przez Polsko-Amerykańską Komisję Fulbrighta po powrocie do Polski będą mogli kontynuować współpracę z naukowcami ze Stanów Zjednoczonych, dzięki finansowaniu uzyskanemu z Narodowego Centrum Nauki. To efekt porozumienia między obiema instytucjami.

– Stworzyliśmy wspólny program, dzięki któremu współpraca pomiędzy naukowcami pracującymi w Polsce a  ich koleżankami i kolegami pracującymi w Stanach Zjednoczonych będzie dużo łatwiejsza – mówi dr Marcin Liana, zastępca dyrektora Narodowego Centrum Nauki.

Ogólne porozumienie o współpracy zostało podpisane w grudniu ubiegłego roku. Zakłada ono, że NCN i Komisja Fulbrighta będą tworzyły wspólne inicjatywy ułatwiające prowadzenie badań naukowych i współpracę międzynarodową oraz będą działały na rzecz umiędzynarodowienia i promocji polskiej nauki. Pierwszym konkretnym efektem programu będzie współpraca przy programie Fulbright Senior Award, do którego nabór wniosków rozpocznie się 8 lutego 2024.

Program Fulbright Senior Award umożliwia osobom zatrudnionym w polskich instytucjach akademickich i naukowych realizację samodzielnych projektów badawczych lub badawczo-dydaktycznych w instytucjach w Stanach Zjednoczonych. Otwarty jest dla naukowców z doktoratem, reprezentujących wszystkie dyscypliny naukowe i na każdym etapie kariery. Laureaci mogą spędzić w instytucji goszczącej w USA od trzech do dziesięciu miesięcy.

W komisji selekcyjnej kandydatów do programu w edycji na rok akademicki 2025/2026 będą pracować eksperci wskazani przez NCN, a stypendyści programu dodatkowo będą mogli uzyskać finansowanie z Centrum na kontynuację współpracy z naukowcami amerykańskimi już po powrocie do Polski.

Środki na badania będzie mogło otrzymać dziesięcioro stypendystek i stypendystów, których projekty dotyczą badań podstawowych. Finansowanie można przeznaczyć na badania bezpośrednio związane z realizowanym projektem. Z grantu będzie można pokryć m.in. zakup materiałów i drobnego sprzętu, udział w seminariach oraz koszt wyjazdów i przyjazdów badaczy związanych z komponentem badawczym.

Propozycja współpracy wyszła z Komisji Fulbrighta. – Podtrzymanie i rozwój współpracy transatlantyckiej bywają sporym wyzwaniem. Dzięki wspólnemu programowi z NCN znaczna część naszych stypendystów otrzyma narzędzia do realnej kontynuacji pracy ze swoimi amerykańskimi odpowiednikami – podkreśla Justyna Janiszewska, dyrektorka wykonawcza Polsko-Amerykańskiej Komisji Fulbrighta.

Na realizację programu NCN przeznaczy maksymalnie dwa miliony złotych. Badania objęte programem mogą trwać maksymalnie półtora roku od podpisania umowy między NCN a instytucją zatrudniającą stypendystkę lub stypendystę. Maksymalna kwota dofinansowania z NCN o jaką będą mogli ubiegać się badacze i badaczki wynosi 200 tys. złotych.

– Dla NCN ten program jest ważny, gdyż wspiera międzynarodową działalność naukowców pracujących w Polsce. Mamy już projekty z naszym amerykańskim odpowiednikiem, czyli agencją National Science Foundation, wspólny program z Komisją Fulbrighta tę współpracę ze Stanami Zjednoczonymi dodatkowo wzmacnia – dodaje dr Marcin Liana.

Minister Dariusz Wieczorek odwiedził krakowską siedzibę NCN. Podczas wizyty rozmawiał z dyrektorem NCN prof. Krzysztofem Jóźwiakiem m.in. o roli agencji w kształtowaniu krajobrazu badawczego w Polsce oraz potrzebach finansowych polskiej nauki.

Środowa wizyta ministra Dariusza Wieczorka w siedzibie NCN to pierwsze oficjalne spotkanie z dyrektorem Centrum prof. Krzysztofem Jóźwiakiem. Było okazją do rozmowy na temat roli Narodowego Centrum Nauki w finansowaniu badań naukowych w Polsce. Omawiano także kluczowe kwestie związane z rozwojem Centrum w najbliższych latach, szczególnie w kontekście stymulowania aktywności polskich badaczy na arenie międzynarodowej oraz zwiększenia ich uczestnictwa w programach europejskich.

Ważną częścią środowego spotkania była sprawa zwiększenia dotacji celowej NCN przeznaczonej bezpośrednio na finansowanie konkursów.

– Wszyscy dostrzegamy konieczność zwiększenia budżetu Narodowego Centrum Nauki i po przedstawieniu oczekiwań przez NCN chcemy kontynuować działania na rzecz jego zmiany jeszcze w tym roku – zadeklarował minister Wieczorek.

Prof. Krzysztof Jóźwiak, dyrektor NCN oraz Dariusz Wieczorek, minister nauki

Dr hab. Krzysztof Stroński z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu wspólnie z naukowcami z Niemiec zrealizuje projekt w ramach programu Weave-UNISONO. Polski zespół na realizację badań otrzyma niemal 900 tys. złotych.

Dr Krzysztof Stroński z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu wraz z prof. Johnem Petersonem z Uniwersytetu Christiana-Albrechta w Kilonii (Christian-Albrechts-Universität zu Kiel) zrealizuje projekt dotyczący diachronii cech językowych w językach Azji Południowej. Naukowcy prześledzą wzorce rozmieszczenia cech językowych w tekstach literackich i inskrypcjach, a następnie sprawdzą, czy zachowały się one we współczesnych odmianach języków oraz jak się rozwinęły. Przeprowadzane badania umożliwią opisanie głównych cech językowych wczesnych odmian języków nowo-indoaryjskich oraz drawidyjskich, pozwolą także lepiej zrozumieć językową historię regionu.

Wniosek był oceniany przez Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG) jako agencję wiodącą. Narodowe Centrum Nauki w ramach współpracy w programie Weave zaakceptowało wyniki tej oceny.

Weave-UNISONO i procedura agencji wiodącej

Konkurs Weave-UNISONO to efekt wielostronnej współpracy między instytucjami finansującymi badania naukowe, skupionymi w stowarzyszeniu Science Europe. Został ogłoszony w celu uproszczenia procedur składania i selekcji projektów badawczych we wszystkich dyscyplinach nauki, angażujących badaczy z dwóch lub trzech krajów europejskich.

Wyłanianie laureatów opiera się na procedurze agencji wiodącej – Lead Agency Procedure (LAP), w myśl której tylko jedna z instytucji partnerskich odpowiedzialna jest za pełną ocenę merytoryczną wniosku, pozostali partnerzy akceptują wyniki tej oceny.

W ramach programu Weave partnerskie zespoły badawcze składają wnioski o finansowanie równolegle do lead agency oraz do właściwych dla siebie instytucji uczestniczących w programie. Wspólny projekt musi zawierać spójne plany badań, wyraźnie ukazujące wartość dodaną współpracy międzynarodowej.

Konkurs Weave-UNISONO jest otwarty w trybie ciągłym. Zachęcamy zespoły pragnące podjąć współpracę z partnerami z Austrii, Czech, Słowenii, Szwajcarii, Niemiec, Luksemburga oraz Belgii-Flandrii do zapoznania się z treścią ogłoszenia konkursowego i składania wniosków.

Zapraszamy do udziału w spotkaniach informacyjnych online, które będą prowadzone przez koordynatorów dyscyplin NCN w roku 2024. Spotkania przeznaczone są dla naukowców i doktorantów chcących składać wnioski w konkursach grantowych NCN.

W 2024 roku spotkania informacyjne zaplanowane zostały w formie modułowej. Podczas każdego webinaru omówiony zostanie jeden temat spośród następujących:

• oferta konkursowa,
• proces oceny wniosków,
• konstrukcja wniosku
• proces oceny raportów końcowych,
• składanie wniosków w konkursie MINIATURA,
• oferta konkursowa – szkolenie w języku angielskim.

Informacje o zakresie tematycznym, terminach oraz datach rejestracji na poszczególne szkolenia są dostępne na podstronie Spotkania informacyjne i szkolenia dla wnioskodawców.

Aby wziąć udział w szkoleniu, należy zarejestrować się pośrednictwem platformy Clickmeeting. Link do rejestracji będzie udostępniany w terminach otwarcia rejestracji wskazanych na podstronie Spotkania informacyjne i szkolenia dla wnioskodawców. Liczba miejsc jest ograniczona do 500.

We współpracy z siecią CHIST-ERA ogłaszamy konkurs na międzynarodowe projekty badawcze z zakresu technologii informacyjnych i komunikacyjnych.  Na sfinansowanie prac polskich zespołów Rada NCN przeznaczyła 500 tys. euro.

Wnioski w konkursie CHIST-ERA Call 2023 mogą składać konsorcja międzynarodowe, które chcą realizować badania w następujących obszarach tematycznych:

1. Multidimensional Geographic Information Systems (MultiGIS)
2. Smart Contracts for Digital Transformation Ecosystems (SmartC)

W skład konsorcjum może wejść od trzech do sześciu zespołów badawczych, pochodzących z co najmniej trzech różnych krajów biorących udział w konkursie: Belgia, Brazylia, Bułgaria, Czechy, Finlandia, Francja, Węgry, Irlandia, Izrael, Litwa, Łotwa, Luksemburg, Polska, Rumunia, Słowacja, Hiszpania, Szwajcaria, Tajwan, Turcja, Wielka Brytania.

W konkursie CHIST-ERA Call 2023 można otrzymać środki na wynagrodzenia dla zespołu badawczego, wynagrodzenia i stypendia dla studentów lub doktorantów, zakup lub wytworzenie aparatury naukowo-badawczej oraz pokryć inne koszty związane z wydatkami niezbędnymi do realizacji projektu badawczego.

Aby starać się o finansowanie w konkursie, członkowie konsorcjum muszą przygotować i złożyć wniosek wspólny. Będzie on oceniany merytorycznie przez międzynarodowy zespół ekspertów wybrany wspólnie przez agencje wchodzące w skład sieci. Polski zespół dodatkowo musi złożyć wniosek krajowy. Do NCN wnioski mogą składać zespoły pracujące w polskich jednostkach, które będą realizować badania podstawowe. Kierownik polskiej części projektu musi posiadać co najmniej stopień naukowy doktora. Prace można planować na 24 miesiące lub 36 miesięcy.

Wnioski wspólne można składać do 10 kwietnia, wnioski krajowe w systemie OSF do 17 kwietnia, wyniki konkursu zostaną opublikowane do końca października tego roku, a realizacja projektów będzie możliwa od grudnia.

O konsorcjum CHIST-ERA

NCN dołączyło do konsorcjum CHIST-ERA w 2013 roku, regularnie wspierając polskich naukowców w prowadzeniu nowatorskich i multidyscyplinarnych badań z zakresu technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Call 2023 to dwunasty konkurs z udziałem NCN. W gronie laureatów dotychczasowych konkursów CHIST-ERY znalazły się 23 projekty z udziałem naukowców z Polski. W sześciu z nich polski zespół koordynował realizację całego projektu.