Kryzys klimatyczny jest dziś jednym z głównych globalnych zagrożeń. Jednak dla wielu osób zmiana klimatu jest często abstrakcyjna, ponieważ nie można jej łatwo powąchać, dotknąć ani zobaczyć. EmCliC łączy nauki przyrodnicze i społeczne, aby badać jak zmiana klimatu wpływa na życie ludzi tu i teraz. Analizujemy to jak zjawiska fizyczne, pogodowe i klimatyczne łączą się z lokalną wiedzą i doświadczeniami ludzi, aby zbadać, jak ucieleśniamy zmianę klimatu.

Zmiana klimatu oznacza cieplejsze, dłuższe i częstsze fale upałów, także w Europie. Upał nasila się w miastach, a wraz z postępującą urbanizacją stres cieplny poważnie wpływa na zdrowie i samopoczucie ludzi. Jednak nie wszyscy mieszkańcy miast doświadczają upałów w ten sam sposób, niektóre grupy ludności – na przykład osoby starsze powyżej 65 roku życia – są bardziej narażone niż inne. EmCliC łączy metody i podejścia takich dyscyplin, jak antropologia społeczna, socjologia, fizyka, meteorologia, klimatologia i epidemiologia w celu zbadania wielu wymiarów przegrzewania się miast. Skupiamy się na starszych osobach mieszkających w dwóch europejskich miastach, Warszawie i Madrycie. Wybraliśmy dwie lokalizacje, które ze względu na zróżnicowany klimat historycznie i kulturowo bardzo różnie doświadczały i adaptowały się do gorących temperatur. fot. Zofia Bieńkowska

Aby zrozumieć doświadczenia starszych osób związane z miejskim upałem i ich indywidualne strategie adaptacyjne, przeprowadziliśmy szeroko zakrojone badania jakościowe. Ich częścią były badania fokusowe w Warszawie z ponad 80 uczestnikami. Latem 2021 i 2022 przeprowadziliśmy badania etnograficzne z osobami starszymi mieszkającymi w Warszawie i Madrycie, które obejmowały obserwację uczestniczącą, wywiady pogłębione, wypełnianie dzienniczków, rysowanie map otoczenia i ciała oraz robienie zdjęć. W Madrycie narracje uczestników i ich ucieleśnione doświadczenia upałów zostały uchwycone w etno-fikcyjnym filmie „Fala”. Ponadto zarówno w Warszawie, jak i w Madrycie przeprowadziliśmy warsztaty partycypacyjne skupione na ucieleśnianiu upału. Przeanalizowaliśmy również politykę publiczną, aby zobaczyć, jak instytucje publiczne podchodzą do tematu miejskiego upału.

Badania etnograficzne połączyliśmy z wykorzystaniem czujników, które mierzyły temperaturę i wilgotność otoczenia, i były noszone przez uczestników przez cały czas. Zainstalowaliśmy również czujnik statyczny w domach uczestników, zbierający dane o temperaturze w pomieszczeniu. Celem połączenia badań etnograficznych z badaniem z czujnikami jest zrozumienie indywidualnych doświadczeń komfortu cieplnego i strategii adaptacyjnych do upału, oraz zestawienie ich z temperaturą mierzoną przez czujniki i oficjalną informacją meteorologiczną.

dr Zofia Boni, fot. Michał Łepecki

Latem 2022 przeprowadziliśmy badanie ankietowe z około 1000 starszych osób w Warszawie i w Madrycie. Podczas bezpośrednich wywiadów pytaliśmy o zdrowie i codzienne czynności, sytuację społeczno-ekonomiczną, relacje społeczne oraz o to, jak się one zmieniają podczas upałów. Wywiady były połączone z odczytami temperatury na zewnątrz i wewnątrz domów respondentów.

Ponadto opracowaliśmy model łączący projekcje klimatyczne w wysokiej rozdzielczości z danymi dotyczącymi zdrowia i danymi demograficznymi w celu zmapowania klastrów wrażliwych grup w mieście. Ten model ma na celu zwiększenie wiedzy wśród lokalnych decydentów na temat szczególnie wrażliwych obszarów umożliwiając wprowadzanie ukierunkowanych działań adaptacyjnych.

EmCliC postrzega zmiany klimatyczne i miejski upał jako zjawiska zarówno fizyczne, jak i społeczne. Łączymy nauki przyrodnicze i społeczne, aby lepiej zrozumieć, w jaki sposób upał wpływa na życie ludzi, jak możemy się do niego przystosować i jak już ucieleśniamy zmiany klimatyczne.

Zespół EmCliC

Nasz zespół: Zosia Bieńkowska, Zofia Boni, Nuria Castell, Franciszek Chwałczyk, Amirhossein Hassani, Barbara Jancewicz, Iulia Marginean, Małgorzata Wrotek, Paloma Yáñez Serrano.

Aby uzyskać więcej informacji, zapraszamy na naszą stronę internetową www.emclic.com i na Twittera @EmCliC.

W wyniku badań prowadzonych zarówno metodami jakościowymi (studia przypadków), jak i ilościowymi (ankieta) określono czynniki organizacyjne oraz środowiskowe, które umożliwiają strategiczne oddziaływanie na asymetrię siły pomiędzy stronami relacji business-to-business. Badania prowadzono z perspektywy małych i średnich przedsiębiorstw współpracujących z dużymi podmiotami w płaszczyźnie międzynarodowej. Badaniami objęto różne sektory o znacznym poziomie umiędzynarodowienia, w tym sektor usług transportowych B2B, producentów mebli oraz dostawców produktów materialnych dla krajowych i międzynarodowych korporacji. Międzynarodowy kryzys pandemiczny, który rozpoczął się w trakcie realizacji projektu stworzył dodatkowy kontekst dla podejmowanych studiów koncepcyjnych i empirycznych. fot. Michał Łepecki, prof. dr hab. Maciej Mitręga

fot. Michał Łepecki, prof. dr hab. Maciej Mitręga Z przeprowadzonych badań wynika, że małe i średnie przedsiębiorstwa mogą skutecznie polepszać swoje wyniki ekonomiczne w relacjach z większymi odbiorcami strategicznymi za pośrednictwem specyficznych zdolności rozwijanych w rożnych obszarach zarządzania. Z jednej strony firmy te, wchodząc w asymetryczne relacje z dużymi odbiorcami zagranicznymi powinny adaptować się do wymagań tych klientów, ponieważ w ten sposób z reguły uczą się: wzmacniają swoje zasoby i kompetencje w zakresie menedżerskim oraz technologii produkcji. Z drugiej strony przedsiębiorstwa takie powinny starać się wzmacniać swoją niezależną pozycję w międzynarodowych łańcuchach dostaw, a to wymaga zdolności do stopniowego dywersyfikowania portfolio odbiorców, co zachodzi przez aktywne poszukiwania nowych kooperantów, jak i krytyczną ocenę istniejących relacji. Z badań wynika jednak, że możliwości takie postępowania są ograniczone w trakcie kryzysu rynkowego, zwłaszcza w przypadku firm usługowych, które nie zbudowały jeszcze znanych marek. Jednak nawet wówczas możliwe jest pewne poprawienie swoje pozycji ekonomicznej w relacjach z dużymi graczami poprzez stosowanie umiejętności negocjacyjnych. Przeprowadzone badania sugerują, że małe i średnie firmy powinny rozwijać różne typy zdolności na różnych etapach swojego funkcjonowania na rynkach zagranicznych. W początkowych etapach występuje przede wszystkim konieczność zaspokojenia wymagań odbiorców strategicznych, jednak z czasem uzasadnione stają się inwestowanie we własną markę i zasoby technologiczne, które mają szansę stopniowo polepszyć pozycję firm w międzynarodowych łańcuchach dostaw.

Jednym z ważnych zagadnień współczesnej fizyki jest zrozumienie oddziaływań silnych. To najsilniejsze znane nam oddziaływania, którego cząstkami elementarnymi są kwarki i gluony. W otaczającym nas świecie kwarki i gluony uwiezione są we wnętrzach protonów i neutronów – składników jader atomowych.Powszechnie uważa się, że materia o bardzo dużej gęstości, dużo większej niż ta w jądrach atomowych, może istnieć w stanie w którym kwarki i gluony poruszają się swobodnie – w stanie plazmy kwarkowo-gluonowej. Czy plazma istnieje w naturze? Jak wygląda przejście fazowe między stanem silnie oddziałującej materii o niskiej gęstości, w którym kwarki i gluony są uwięzione, a stanem plazmy kwarkowo-gluonowej? Czy własności silnie oddziałującej materii mogą być badane w laboratorium? fot. Michał Łepecki, prof. dr hab. Marek Gaździcki

Celem projektu jest poszukiwanie odpowiedzi na powyższe pytania poprzez badanie wysokoenergetycznych zderzeń jąder atomowych w ramach międzynarodowego zespołu badawczego NA61/SHINE. Zespół ten prowadzi pomiary używając detektora NA61/SHINE przy akceleratorze Super Proton Synchrotron (SPS) w laboratorium Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych (CERN) w Genewie. Badania zostały zainicjowane i są prowadzone przez prof. dr hab. Marka Gaździckiego.

prof. dr hab. Marek Gaździcki przy pracy Projekt składa się z dwóch części:

1. Struktury krytyczne i protony. W części tej prowadzona jest analiza produkcji protonów w zderzeniach jądrowych przy wysokich energiach. Analizowane są unikalne w skali światowej dane zarejestrowane przez NA61/SHINE przy różnych energiach zderzenia i dla różnych liczb masowych zderzających się jąder.

2. Struktury krytyczne i powab. Ta część projektu jest poświęcona modernizacji detektora eksperymentu NA61/SHINE. W jej ramach opracowano i skonstruowano nowy system zbierania danych. Rejestruje on zderzenia z wielokrotnie większą szybkością niż jego poprzednik. Tak duża szybkość jest niezbędna do pomiarów rzadko produkowanych cząstek zawierających ciężkie kwarki powabne.

Część pierwsza projektu może bezpośrednio prowadzić do odkrycia własności przejścia od materii uwiezionych kwarkow i gluonow do plazmy kwarkowo-gluonowej. Część druga otwiera drogę do przyszłych odkryć w oparciu o systematyczne dane dotyczące produkcji kwarków powabnych w zderzeniach ciężkich jąder. Pionierskie pomiary uzyskane przez NA61/SHINE będą kontynuowane w nowo powstających laboratoriach, FAIR w Niemczech i J-PARC-HI w Japonii.

Stulecie Wielkiej Wojny stało się pretekstem do powstania nowych form upamiętniania. Sto lat po jej zakończeniu I wojna światowa jest przedmiotem nowych interpretacji, które mają głęboki potencjał etyczny i afektywny. Byłe państwa imperialne, takie jak Francja i Wielka Brytania, oddały nareszcie hołd oddziałom tubylczych żołnierzy z Afryki, Azji i Karaibów, celowo wykluczanym z eurocentrycznych archiwów po zakończeniu konfliktu. Co istotne, w latach poprzedzających rocznicę, a także w samo stulecie działań wojennych, opublikowano szereg powieści i opowiadań, które ukazują doświadczenie wojenne z perspektywy wojsk i społeczności kolonialnych. Teksty te nie doczekały się jeszcze pełnego krytycznego opracowania. Celem projektu jest zatem zebranie materiałów, interpretacja i analiza utworów literackich na temat I wojny światowej opublikowanych w XXI wieku w języku angielskim i francuskim, które ujmują te wydarzenia z perspektywy oddziałów kolonialnych i/lub zgłębiają problematykę interakcji pomiędzy żołnierzami o korzeniach europejskich a rekrutami z kolonii. fot. Michał Łepecki, prof. dr hab. Anna Branach-Kallas

Sformułowano następujące hipotezy badawcze: (1) autorzy interpretowanych powieści i opowiadań ilustrują traumę wojenną, która jednocześnie staje się ważnym punktem odniesienia dla procesów tożsamościowych w XXI wieku; (2) autorzy ukazują ciągłość pomiędzy I wojną światową a wcześniejszymi i późniejszymi wybuchami przemocy; (3) ponadto, w świecie przedstawionym tych utworów, I wojna światowa funkcjonuje jako katalizator walki o niepodległość w różnych częściach Imperium Brytyjskiego i Francuskiego. Nasuwa się szereg pytań: W jaki sposób wybrani pisarze przedstawiają doświadczenia tubylczych żołnierzy podczas wojny? Czy upamiętniając wydarzenia sprzed stu lat dążą oni do wybaczenia i zapomnienia, czy, wręcz przeciwnie, zbiorowa amnezja budzi w nich sprzeciw? Jak ilustrują problematykę rasy i rasizmu? W jaki sposób ustosunkowują się do spuścizny stereotypów kolonialnych? Czy możliwa jest dekolonizacja pamięci I wojny światowej? Jeśli tak, na czym miałaby ona polegać?

Korpus, który udało się do tej pory zgromadzić, składa się z kilkunastu tekstów opublikowanych we Francji, Wielkiej Brytanii, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Algierii, Republice Południowej Afryki i na Martynice w (szeroko rozumiane) stulecie wojny: Najważniejsze z nich to Galadio (2010) Didiera Daeninckxa, Le bataillon créole (guerre de 1914-1918) (2013) Raphaëla Confianta, A God in Every Stone (2014) Kamili Shamsie, Dancing the Death Drill (2017) Freda Khumalo,  Frère d’âme (2018) Davida Diopa oraz Afterlives (2020) Abdulrazaka Gurnaha. fot. Michał Łepecki, prof. dr hab. Anna Branach-Kallas

Wybrana metodologia łączy teorie postkolonialne, studia nad pamięcią i traumą oraz filozofię polityki. Istotną rolę w projekcie odgrywają również współczesne badania historyczne dotyczące I wojny światowej. Taki interdyscyplinarny aparat teoretyczny pozwala wyjaśnić, dlaczego i w jaki sposób trauma I wojny stanowi ważny punkt odniesienia dla tożsamości postkolonialnych w różnych kontekstach kulturowych. Perspektywa porównawcza natomiast pozwala zidentyfikować splot podobieństw i różnic w traumatycznym doświadczeniu wojennym różnych grup etnicznych i rasowych, a także pomiędzy wcześniejszymi i późniejszymi konfliktami oraz w sposobach ich obrazowania.

Wyniki badań przedstawiono dotąd na konferencjach w Wielkiej Brytanii, we Francji, w Hiszpanii i w Polsce, a także w formie artykułów opublikowanych w Memory Studies, Journal of Commonwealth Literature, Journal of Postcolonial Writing, Journal of War and Culture Studies, Orbis Litterarum i in. W opracowaniu jest również monografia.

W projekcie analizujemy związki między intensywnymi zaburzeniami (jak huraganowe wiatry czy gradacje korników), procesem naturalnej regeneracji lasu oraz zgryzaniem młodych drzew przez dzikie zwierzęta kopytne. Wyjaśnienie wpływu zaburzeń na proces naturalnego odnowienia lasu w warunkach silnej presji roślinożerców będzie stanowić istotny wkład w teorię dynamiki zbiorowisk leśnych. W perspektywie wzrostu intensywności i ekstremalnych zjawisk pogodowych, które są efektem globalnych zmian klimatu, częstość i intensywność naturalnych zaburzeń w zbiorowiskach leśnych będzie się zapewne zwiększać. Zaburzenia uśmiercają wiele dużych drzew i zwiększają dostępność światła oraz wody i innych zasobów glebowych, co powoduje przyspieszenie rozwoju młodego pokolenia. Ponieważ przy zwiększonej dostępności światła zagęszczenie młodych drzew wzrasta i wytwarzają znacznie więcej pędów, populacje zwierząt kopytnych zamieszkujące obszar objęty zaburzeniami mają do dyspozycji znacznie więcej pokarmu. fot. Michał Łepecki, prof. dr hab. Jerzy Szwagrzyk

Zakładamy, że wzrost populacji roślinożerców nie jest równie szybki jak wzrost biomasy młodych drzew w warunkach zwiększonego dostępu do zasobów. Ponieważ presja zgryzania przez zwierzęta roślinożerne rozkłada się na większą liczbę młodych drzew, a możliwości kompensacji wzrostowej są w warunkach większego dostępu światła silnie wzmożone, zgryzanie nie hamuje skutecznie wzrostu młodego pokolenia. W ten sposób nawet te gatunki, które pod okapem drzewostanu są silnie przygłuszone lub eliminowane przez powtarzające się zgryzanie pędów, na terenach gdzie wystąpiły naturalne zaburzenia uzyskują możliwość wyrośnięcia w okazałe drzewa. Nasze badania prowadzimy w czterech obszarach (Tatry, Roztocze, Babia Góra, Puszcza Piska), w których mamy już założone wcześniej stałe powierzchnie badawcze.

W naszym projekcie staramy się dociec, które czynniki środowiskowe wpływają na przestrzenną zmienność zgryzania młodych drzew. Zasadnicza część projektu jest realizowana na Roztoczu i w Tatrach. Lasy Tatr zostały objęte w ciągu ostatnich dwóch dekad rozległymi naturalnymi zaburzeniami, podczas gdy na Roztoczu zaburzenia były nieliczne i powierzchniowo ograniczone. Skład gatunkowy drzewostanów oraz odnowień w obu obszarach wykazuje zarówno wiele cech wspólnych (znaczący udział buka i jodły), jak i istotne różnice (duża rola świerka i jarzębiny w Tatrach, a grabu na Roztoczu). Badania są skoncentrowane na oszacowaniu ilości żeru pędowego dostępnego dla zwierząt kopytnych oraz na analizie intensywności zgryzania młodych drzew w różnych warunkach świetlnych, od zwartego lasu po obszary, gdzie drzewostan został praktycznie zniszczony w wyniku huraganowego wiatru lub gradacji korników. Na 60 poletkach badawczych mierzymy parametry młodych drzew (wysokość, grubość, rozmiary korony) oraz rejestrujemy uszkodzenia spowodowane przez ssaki kopytne. Równolegle prowadzimy tam pomiary intensywności światła oraz analizy glebowe. W celu stwierdzenia, które gatunki roślinożerców i w jakich porach żerują na powierzchniach badawczych założyliśmy w ich pobliżu automatyczne kamery rejestrujące pojawianie się i zachowanie zwierząt, co ma pomóc w interpretacji wyników uzyskanych w trakcie pomiarów.

Wstępne wyniki naszych badań wskazują na to, że gatunki powszechnie uznawane za wrażliwe na presję roślinożerców, takie jak jawor czy jarzębina, w warunkach wystąpienia naturalnych zaburzeń szybko osiągają wysokość chroniącą je przed zgryzaniem wierzchołkowych części korony. Przy dużej dostępności światła na rozległych obszarach skutecznie konkurują one z gatunkami wytrzymałymi na ocienienie i stanowią znaczącą część młodej generacji drzew. W efekcie powstające tam młode lasy charakteryzują się większą różnorodnością gatunkową niż starsze drzewostany. Wyniki naszych badań mogą stanowić argument na rzecz powstrzymania się od ingerencji w naturalne procesy regeneracji lasu po zaburzeniach.