Kończy się trudny rok w historii NCN i grantowego systemu finansowania badań w Polsce. Niestabilna sytuacja polityczna, zamrożony budżet, starania o utrzymanie niezależności Narodowego Centrum Nauki wobec zapowiedzi konieczności jego zreformowania lub całkowitej likwidacji, wielomiesięczna zwłoka z powołaniem przez Ministra Edukacji i Nauki wybranego kandydata na dyrektora NCN to główne wydarzenia, którymi żyliśmy w ciągu ostatnich 12 miesięcy.
2023 rok to także, mimo wszystko, kontynuacja naszej działalności według niezmienionych standardów, zgodnych z najlepszymi światowymi wzorcami, umożliwiającej realizację ambitnych projektów badawczych przez naukowczynie i naukowców pracujących w Polsce. To również sukcesy polskich zespołów w prestiżowych międzynarodowych konkursach, dalsze wsparcie naukowców z objętej działaniami wojennymi Ukrainy oraz młodych badaczy. Przedstawiamy podsumowanie 2023 roku.
STYCZEŃ
Rozstrzygnęliśmy konkurs na międzynarodowe projekty badawcze EN-UAC China Call (ERA-NET Urban Accessibility and Connectivity) organizowany przez sieć JPI Urban Europe wspólnie z chińską agencją NSFC. Dwa polskie zespoły dostały finansowanie na projekty dotyczące rozwoju miast i obszarów zurbanizowanych.
Na naszej stronie opublikowaliśmy kolejne wyniki konkursu Weave-UNISONO opartego na procedurze agencji wiodącej. Konkurs jest otwarty w trybie ciągłym. Naukowcy z Austrii, Czech, Słowenii, Szwajcarii, Niemiec, Luksemburga, Belgii–Flandrii i Polski mogą ubiegać się w nim o finansowanie dwustronnych lub trójstronnych projektów badawczych. W ciągu roku publikowaliśmy wyniki Weave w miarę podejmowania decyzji o finansowaniu przez agencje partnerskie. Na listach rankingowych ostatecznie znalazły się 22 międzynarodowe projekty ze wszystkich dziedzin nauki o wartości niemal 24,1 mln zł.
W styczniu Europejska Rada ds. Badań Naukowych opublikowała wyniki konkursu o granty Proof of Concept (PoC), które są przyznawane projektom pionierskim, przekraczającym obecne granice wiedzy. Prestiżowy grant otrzymała prof. Magdalena Król z Instytutu Biologii Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. W marcu ERC rozstrzygnęła kolejne konkursy. Advanced Grants otrzymali prof. Andrzej Dziembowski z Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie oraz prof. Daniel Gryko z Instytutu Chemii Organicznej Polskiej Akademii Nauk. Starting Grants (StG) otrzymali dr Agnieszka Brylak oraz dr hab. Piotr Skowron z Uniwersytetu Warszawskiego. W maju Prof. dr hab. Katarzyna Marciniak z Uniwersytetu Warszawskiego otrzymała grant Proof of Concept jako pierwsza polska badaczka reprezentująca nauki humanistyczne. We wrześniu do grona laureatów Starting Grants ERC dołączyli dr hab. inż. Maciej Trusiak z Politechniki Warszawskiej oraz dr inż. Łukasz Sterczewski z Politechniki Wrocławskiej. Ostatnie rozstrzygnięcia w konkursach ERC w 2023 roku zapadły w listopadzie – wtedy czworo badaczy z Polski otrzymało Consolidator Grants: prof. Ewa Szczurek, prof. Szymon Toruńczyk, prof. Paweł Caputa i prof. Magdalena Wojcieszak z Uniwersytetu Warszawskiego. Niemal wszyscy badacze z Polski, którzy otrzymali granty ERC w 2023 roku wcześniej realizowali lub byli zaangażowani jako wykonawcy także w projekty finansowane przez NCN.
Polscy naukowcy z sukcesami realizują wiele projektów międzynarodowych również dzięki uczestnictwu w międzynarodowych sieciach i partnerstwach. Jak przebiega ta współpraca można podejrzeć np. w katalogu projektów sfinansowanych w konkursie CHANSE Transformations: Social and Cultural Dynamics in the Digital Age opublikowanym w styczniu.
Początek roku to także pierwsze miesiące działania Rady NCN w składzie powołanym w grudniu 2022 roku. Prof. Robert Hasterok w pierwszym wywiadzie udzielonym jako przewodniczący Rady NCN mówił o nowym składzie Rady i wyzwaniach, jakie stały przed tym gremium w pierwszych miesiącach działalności.
LUTY
prof. Krzysztof Jóźwiak
Prof. Krzysztof Jóźwiak z Uniwersytetu Medycznego w Lublinie został kandydatem na stanowisko dyrektora NCN. Uchwałę w sprawie przedstawienia jego kandydatury Ministrowi Edukacji i Nauki podjęła Rada NCN, po wyłonieniu go przez komisję konkursową.
W lutym przyznaliśmy 64 granty na projekty mistrzowskie MAESTRO oraz zbudowanie nowych zespołów badawczych SONATA BIS. Laureaci tych konkursów prowadzą badania np. nad deficytem językowym w zaburzeniach neurorozwojowych u dzieci, z zakresu informatyki teoretycznej, teorii automatów i logiki, procesami metapamięciowymi czy molekularnym mechanizmem, poprzez który światło wpływa na postęp choroby Parkinsona.
Do grona stypendystów programu stypendialnego skierowanego do ukraińskiego środowiska naukowego, finansowanego z funduszy norweskich i EOG, dołączyło 18 studentów i początkujących naukowców. Łącznie dzięki programowi edukację i badania w Polsce kontynuowało 20 studentów i początkujących naukowców z Ukrainy.
W lutym swoją premierę miał pierwszy odcinek podcastu NCN „Nauka to przede wszystkim ludzie”. W ten sposób rozpoczęliśmy cykl rozmów o sprawach istotnych dla środowiska naukowego i funkcjonowania nauki w Polsce. W ciągu roku zrealizowaliśmy 10 odcinków, omawiając m.in. funkcjonowanie konkursów grantowych NCN, zasady składania i oceny wniosków w NCN, geografię grantów, konkursy międzynarodowe, wsparcie NCN dla młodych naukowców, zasady przyznawania nagrody NCN oraz funkcjonowanie kobiet i mężczyzn w nauce.
Kwestia równego dostępu kobiet i mężczyzn do środków finansowych na badania jest jednym z priorytetów Narodowego Centrum Nauki od lat. W lutym rozpoczęliśmy cykl rozmów z badaczkami i badaczami o wyrównywaniu szans kobiet i mężczyzn w nauce oraz łączeniu ról zawodowych i rodzinnych. Naszą pierwszą rozmówczynią była prof. Katharina Boguslawski, która pod koniec tego roku jako pierwsza kobieta otrzymała nagrodę NCN w obszarze nauk ścisłych i technicznych. W marcu rozmawialiśmy z pomysłodawczyniami inicjatywy „Doskonałość naukowa nie ma płci”, prof. Anną Dyrdał i prof. Martą Gmurek z Akademii Młodych Uczonych PAN, a w kolejnych odsłonach cyklu z liderkami w badaniach kwantowych z różnych krajów, prof. Ewą Szczurek, informatyczką z Uniwersytetu Warszawskiego, laureatką CoG ERC 2023 oraz dr inż. Martą Pacią z Uniwersytetu Jagiellońskiego i dr Aleksandrą Rutkowską z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, laureatkami programu stypendialnego L’Oréal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki.
MARZEC
Otwarcie Centrów Dioscuri na Uniwersytecie Jagiellońskim, fot. Adam Koprowski, UJ
Nowe Centra Dioscuri rozpoczęły działalność w Krakowie. Trzech naukowców polskiego pochodzenia, pracujących w Niemczech, Szwajcarii oraz USA, powróciło do kraju dzięki polsko-niemieckiemu wsparciu w ramach prestiżowego programu Dioscuri wdrażanemu wspólnie przez niemieckie Towarzystwo Maxa Plancka i NCN. Wcześniej w jednostkach PAN w Warszawie powstało pięć Centrów Dioscuri. Każde z nich otrzyma ciągu pięciu lat finansowanie w kwocie 1,5 miliona euro.
Rozstrzygnęliśmy czwartą edycję konkursu PRELUDIUM BIS. 58 naukowczyń i naukowców otrzymało środki na stypendia doktoranckie, projekty badawcze i staże zagraniczne realizowane przez doktorantów w szkołach doktorskich.
Rekordowa liczba polskich naukowców otrzymała granty w konkursie sieci M-ERA.NET 3. Dziesięć zespołów badawczych zrealizuje w jednostkach w Polsce badania z obszaru nauk o materiałach oraz inżynierii materiałowej.
W marcu nastąpiła zmiana w składzie Rady NCN. Do tego grona dołączył prof. dr hab. Tomasz Dietl, fizyk zajmujący się zagadnieniami z zakresu fizyki niskich temperatur, fizyki półprzewodników, spintroniki oraz fizyki materii skondensowanej.
Rada Narodowego Centrum Nauki wprowadziła zmiany w regulaminie finansowania projektów NCN, które mają powstrzymać lub spowolnić spadek współczynnika sukcesu w konkursach NCN, spowodowany niewystarczającym w stosunku do potrzeb i oczekiwań środowiska naukowego poziomem finansowania Centrum. Konieczność wprowadzenia zmian sygnalizowaliśmy już wcześniej, w związku ze zbyt niskim budżetem Centrum na finansowanie badań, a konsekwencji – spadającym współczynnikiem sukcesu w rozstrzyganych w ciągu 2022 i na początku 2023 roku konkursach. Współczynnik sukcesu na poziomie kilkunastu lub kilku procent oznacza, że finansowania nie otrzymują już nawet bardzo dobre wnioski projektowe, które zdaniem oceniających je ekspertów w pełni zasługują na finansowanie. Kierowane przez Dyrekcję i Radę NCN do władz publicznych apele o adekwatne do potrzeb zwiększenie finansowania NCN nie odniosły do marca 2022 skutku, dlatego Rada NCN podjęła decyzję o ograniczeniu łącznej liczby projektów NCN kierowanych oraz wniosków złożonych do oceny w NCN przez daną osobę do maksymalnie dwóch. Te ograniczenia będą obowiązywać jak najkrócej, jednak są zależne od poprawy sytuacji finansowej Centrum.
W marcu zorganizowaliśmy pierwsze spotkanie sieci EOSC Polska, krajowej struktury Europejskiej Chmury Otwartej Nauki (European Open Science Cloud). Celem EOSC jest rozwój środowiska badawczego w Europie, zgodnie z ideą otwartej nauki i w oparciu o rozwiązania chmurowe, w którym naukowcy będą mogli znajdować, ponownie wykorzystywać i udostępniać dane, narzędzia i usługi, i dzięki temu – bardziej efektywnie prowadzić badania. Narodowe Centrum Nauki jest koordynatorem sieci EOSC Polska.
KWIECIEŃ
Opublikowaliśmy ostateczne wyniki konkursu ARTIQ, wspólnego przedsięwzięcia Narodowego Centrum Nauki i Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Centrum Doskonałości w obszarze sztucznej inteligencji powstanie w Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie, a liderem Centrum będzie Ayan Seal z Indii. Celem konkursu było dofinansowanie projektów, które mogą przyczynić się do zwiększenia potencjału naukowego i B+R Polski w obszarze AI.
Jako krajowy koordynator partnerstwa EOSC zainaugurowaliśmy cykl webinariów poświęconych tematyce otwierania danych badawczych. Rozpoczęliśmy od szkolenia dot. otwartych danych badawczych w polityce i praktyce NCN. W ciągu roku zrealizowaliśmy webinaria dotyczące planu zarządzania danymi badawczymi w projektach NCN, a także zarządzania danymi badawczymi w poszczególnych obszarach nauki: językoznawstwo, nauki o komunikacji społecznej i mediach, nauki socjologiczne, nauki medyczne, farmaceutyczne i o zdrowiu, nauki o Ziemi i środowisku.
MAJ
W maju przewodniczący międzynarodowych paneli oceniających wnioski w konkursach NCN zwrócili się o pilne zwiększenie finansowania Centrum do Ministra Edukacji i Nauki. Wcześniej konieczność bezwzględnego zwiększenia budżetu NCN podkreśliła prezydencka Rada ds. Szkolnictwa Wyższego, Nauki i Innowacji.
Ogłosiliśmy wyniki konkursów OPUS 24 i SONATA 18. Badaczki i badacze otrzymają niemal 520 mln zł na realizację projektów z zakresu badań podstawowych w polskich jednostkach.
Rozstrzygnęliśmy także trzecią edycję konkursu POLONEZ BIS. 47 projektów z łącznym budżetem 48,1 milionów złotych zrealizują naukowcy z całego świata, którzy przyjadą do Polski dzięki grantom PB: przeprowadzą badania, odbędą staże w instytucjach pozaakademickich oraz szkolenia rozwijające kompetencje miękkie.
W maju opublikowaliśmy pierwsze wyniki konkursu MINIATURA 7. Podstawowym celem MINIATURY jest finansowe wsparcie działania naukowego służącego przygotowaniu założeń projektu badawczego, który w przyszłości może zostać złożony w konkursach NCN, innych konkursach ogólnokrajowych lub międzynarodowych. W okresie od maja do listopada regularnie publikowaliśmy kolejne listy laureatów. Ostatecznie do finansowania w MINIATURA 7 zakwalifikowaliśmy 621 wniosków – 243 w obszarze nauk o życiu, 205 z zakresu nauk ścisłych i technicznych oraz 173 z nauk humanistycznych i społecznych, przyznając na ich realizację ponad 24 mln zł.
Zorganizowaliśmy dziewiąte Dni Narodowego Centrum Nauki. Na zaproszenie Politechniki Wrocławskiej oraz dzięki współpracy z Kolegium Prorektorów ds. Nauki Uczelni Wrocławia i Opola (KRUWiO) przyjechaliśmy do stolicy Dolnego Śląska. Podczas Dni NCN jest przedstawiliśmy zasady funkcjonowania Narodowego Centrum Nauki badaczom z regionu oraz mieliśmy okazję wymienić się z nimi doświadczeniami i opiniami na temat całokształtu oferty NCN.
CZERWIEC
Prof. Robert Hasterok, przewodniczący Rady NCN i prof. Zbigniew Błocki, p.o. dyrektor NCN zwrócili się z apelem do prof. Przemysława Czarnka, Ministra Edukacji i Nauki o zwiększenie budżetu NCN. – Niewielka liczba przyznanych grantów oraz niekonkurencyjne wynagrodzenia mogą przyczynić się do wyjazdu najzdolniejszych badaczy z Polski lub podjęcia przez nich decyzji o odejściu z sektora nauki – napisali w liście.
W rozmowie z portalem Wyborcza.biz p.o. dyrektor NCN prof. Zbigniew Błocki powiedział: – NCN powinien mieć docelowo dwa razy większy budżet niż teraz, czyli około 3 mld złotych. To pozwoliłoby finansować 25-30 proc. wniosków, co jest optymalnym poziomem, patrząc na przykład innych krajów.
W czerwcu ogłosiliśmy pierwsze wyniki konkursu OPUS 24+LAP/Weave, na projekty realizowane we współpracy z naukowcami z Luksemburga. Kolejnych laureatów ogłaszaliśmy w miarę zatwierdzania przez agencje partnerskie wyników oceny dokonanej przez NCN: projekty dwustronne polsko-austriackie, polsko-flandryjskie (belgijskie), polsko-czeskie, polsko-szwajcarskie, polsko-niemieckie i polsko-słoweńskie oraz trójstronne polsko-czesko-austriacki, polsko-niemiecko-austriacki, polsko-słoweńsko-austriacki oraz polsko-słoweńsko-czeski. Łącznie 46 polskich zespołów otrzymało na realizację międzynarodowych projektów badawczych OPUS LAP niemal 72 mln zł. W przypadku wszystkich wyłonionych projektów pełniliśmy rolę agencji wiodącej, czyli przeprowadzaliśmy pełną procedurę oceny merytorycznej, a zagraniczne agencje partnerskie akceptowały jej wyniki.
W wydaniu specjalnym „Science” ukazał się artykuł na temat wpływu zanieczyszczenia światłem na zdrowie publiczne, którego pierwszą i korespondencyjną autorką jest dr inż. Karolina Zielińska-Dąbkowska z Politechniki Gdańskiej. Praca powstała w ramach konkursu MINIATURA 4.
W czerwcu zorganizowaliśmy drugi POLONEZ BIS kickoff meeting. W naszej krakowskiej siedzibie spotkaliśmy się osobiście z kierownikami projektów i ich mentorami, którzy rozpoczęli realizację grantów POLONEZ BIS wiosną lub wystartują w lipcu 2023 roku.
22 czerwca w Poznaniu zorganizowaliśmy EOSC Day Poland pod hasłem „Otwarta nauka staje się rzeczywistością”, we współpracy z Poznańskim Centrum Superkomputerowo‑Sieciowym, Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Politechniką Poznańską. Celem wydarzenia było przedstawienie najlepszych praktyk i zestawu narzędzi opartych na EOSC do zarządzania wynikami prac badawczych.
LIPIEC
W czasopiśmie „Nature” ukazał się artykuł dotyczący pierwszej globalnej mapy sąsiedztwa osadnictwa i obszarów naturalnych (Wildland-Urban Interface, WUI). – Mój udział w tych badaniach był możliwy dzięki wsparciu NCN – mówi dr Dominik Kaim, geograf z UJ, jeden z autorów opracowania.
Sieć QuantERA wspierająca badania z zakresu technologii kwantowych opublikowała cykl wywiadów z badaczkami stojącymi na czele międzynarodowych konsorcjów naukowych. Jednym z celów sieci, koordynowanej przez NCN, jest działanie na rzecz bardziej zrównoważonego uczestnictwa kobiet i mężczyzn w badaniach kwantowych. Prace sieci są koordynowane przez Narodowe Centrum Nauki.
SIERPIEŃ
Ogłosiliśmy prestiżowy konkurs IMPRESS-U, którego celem jest wsparcie potencjału naukowego w Ukrainie i otwarcie nowych możliwości współpracy naukowców polskich i ukraińskich z naukowcami z USA oraz krajów bałtyckich. Konkurs organizowany jest przez instytucje z sześciu krajów: Polski, Litwy, Łotwy, Estonii, Ukrainy i Stanów Zjednoczonych. Ocenę wniosków przeprowadzi amerykańska agencja National Science Foundation, która jest inicjatorem konkursu. Nabór będzie otwarty do końca 2025 r. lub do momentu wyczerpania puli środków. Budżet przeznaczony dla polskich zespołów to 10 mln zł.
Rozstrzygnęliśmy konkurs SONATINA 7. Na sfinansowanie dwu- i trzyletnich projektów prowadzonych przez 38 młodych badaczek i badaczy przeznaczyliśmy ponad 32 miliony złotych.
W sierpniu Ministerstwo Edukacji i Nauki pozytywnie oceniło realizację zadań przez naszą agencję i zatwierdziło Sprawozdanie z działalności NCN w 2022 roku. Wcześniej dokument został zaopiniowany pozytywnie przez Radę Główną Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Komitet Polityki Naukowej. W piśmie z 24 sierpnia do sprawozdania odniósł się Minister Edukacji i Nauki, prof. Przemysław Czarnek, który podkreślił, że NCN właściwie wykonywało zadania, do jakich zostało powołane.
WRZESIEŃ
Polskie środowisko naukowe, zaniepokojone zapowiedziami Ministra Edukacji i Nauki Przemysława Czarnka dotyczącymi reformowania, a nawet likwidacji Narodowego Centrum Nauki, zaapelowało o zachowanie niezależności NCN oraz zwiększenie finansowania do poziomu umożliwiającego finansowanie najlepszych badań naukowych i stały rozwój nauki w Polsce. Wsparcie dla NCN w kolejnych miesiącach wyrazili m.in. laureatki i laureaci grantów Europejskiej Rady Badań (ERC), nagród i stypendiów Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, nagród oraz stypendiów „Polityki”, stypendystki programu L’Oreal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki, stypendyści MEiN, a także organizacja Science Europe.
Prof. Zbigniew Błocki udzielił wywiadów Forum Akademickiemu oraz Gazecie Wyborczej na temat bieżących problemów związanych z zamrożeniem budżetu NCN, bieżącej polityki naukowej i funkcjonowania Centrum. P.o. dyrektor wziął również udział w debacie eksperckiej o wyzwaniach dla polityki naukowej i możliwościach zmian w polskiej nauce, zorganizowanej przez Polską Akademię Nauk.
PAŹDZIERNIK
Po wyborach środowisko akademickie wskazało najpilniejsze zadania dla przyszłych władz. – Zakładam, że nowy rząd radykalnie zmieni budżet na przyszły rok. Nie wyobrażam sobie, by nie zaczął od zwiększenia finansowania NCN – powiedział prof. Zbigniew Błocki, p.o. dyrektor NCN w rozmowie z „Gazetą Wyborczą”. O sytuacji wokół Centrum w ostatnich latach oraz przyszłości nauki i instytucji naukowych po wyborach mówił także w podcaście NCN.
31 października prof. Krzysztof Jóźwiak odebrał długo wyczekiwaną nominację na stanowisko dyrektora NCN. Nowy dyrektor dobrze zna Centrum, był w przeszłości członkiem Rady NCN.
– Jestem gotowy wszelkimi sposobami zabiegać o zwiększenie dotacji celowej NCN. Na teraz uważam to za najpilniejsze zadanie i liczę na zrozumienie tej kwestii w Ministerstwie Edukacji i Nauki. Bez dobrego i projakościowego finansowania nauki czy edukacji w Polsce nie stworzymy nowoczesnej gospodarki opartej na wiedzy – mówi nowy dyrektor NCN. O priorytetach na najbliższe miesiące i wizji rozwoju NCN mówił także w wywiadzie udzielonym „Forum Akademickiemu” wkrótce po powołaniu.
Na powołanie prof. Jóźwiak czekał blisko osiem miesięcy. Zgodnie z planem pracę powinien był rozpocząć na początku marca, gdy zakończyła się kadencja prof. Błockiego. Otwarty konkurs na stanowisko dyrektora odbył się na przełomie roku. Rada NCN zaakceptowała kandydaturę prof. Jóźwiaka w połowie lutego. Kolejne miesiące to był czas oczekiwania na nominowanie przez ministra prof. Przemysława Czarnka. Zgodnie z ustawą o NCN, do czasu powołania nowego dyrektora obowiązki pełnił prof. Zbigniew Błocki.
prof. Katharina Boguslawski, prof. Łukasz Opaliński, dr Karolina Ćwiek-Rogalska, laureaci Nagrody NCN 2023
W październiku ogłosiliśmy nazwiska najlepszych młodych naukowców roku 2023. Prof. Katharina Boguslawski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, dr Karolina Ćwiek-Rogalska z Instytutu Slawistyki PAN i prof. Łukasz Opaliński z Uniwersytetu Wrocławskiego zostali laureatami Nagrody NCN 2023. Uroczystość wręczenia Nagrody odbyła się w Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach. O tym prestiżowym wyróżnieniu rozmawialiśmy w podcaście NCN z udziałem laureatki w obszarze nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce.
Sieć CHIST-ERA ogłosiła wyniki dwóch konkursów. W konkursie Open & Re-usable Research Data & Software (ORD) wśród dziewięciu zwycięskich projektów znalazło się aż pięć z udziałem polskich naukowców, a w konkursie Call 2023 sieć wyłoniła 12 międzynarodowych projektów, z których trzy będą realizowane z udziałem krajowych zespołów. Polscy naukowcy zrealizują prace badawcze o wartości ponad 7,5 mln zł.
Sfinansowaliśmy cztery dodatkowe projekty w ramach programu POLONEZ BIS skierowanego do naukowców przyjeżdzających z zagranicy, o łącznej wartości niemal 4,2 mln zł.
Tymczasowo, do 31 grudnia 2025 r. wprowadziliśmy złagodzenie zapisów "Polityki Narodowego Centrum Nauki dotyczącej otwartego dostępu do publikacji”. Zmiany stanowią odpowiedź na potrzeby zgłaszane przez środowisko naukowe oraz reformy polityki wydawców. Na naszej stronie dostępne są materiały z webinarium informacyjnego na ten temat.
Na platformie Navoica zostały uruchomione kursy online typu MOOC dotyczące zarządzania danymi badawczymi dla naukowców oraz data stewardów. Zadanie zostało zrealizowane przez NCN na podstawie zlecenie MEiN dot. krajowej koordynacji partnerstwa European Open Science Cloud. Więcej informacji na temat partnerstwa EOSC dostępne jest na stronie https://eosc.gov.pl/
LISTOPAD
Rozstrzygnęliśmy konkursy OPUS 25 i PRELUDIUM 22. Nieco ponad 338 milionów złotych otrzymają badaczki i badacze pracujący w polskich jednostkach na realizację 407 projektów. To najniższa liczba projektów zakwalifikowanych do finansowania w konkursach tego typu od początku działalności NCN. Wskaźnik sukcesu w tej edycji wyniósł 8,06% dla OPUS i 10,73% dla PRELUDIUM. – Po raz pierwszy w historii NCN możemy sfinansować tak mało projektów. Wszyscy wiemy, jakie będą tego konsekwencje: zdolni polscy badacze wobec tak niestabilnego systemu finansowania badań będą szukać bardziej sprzyjających warunków do pracy za granicą – podkreślił prof. Krzysztof Jóźwiak, dyrektor Centrum.
Polscy badacze i badaczki wystosowali list otwarty do władz publicznych na rzecz poprawy stanu nauki, w którym apelują m.in. o zwiększenie budżetu NCN. Apel można podpisać online.
Listopad obfitował w rozstrzygnięcia konkursów na projekty międzynarodowe. Opublikowaliśmy wyniki trzeciej edycji międzynarodowego konkursu SHENG na polsko-chińskie projekty badawcze. Finansowanie otrzymało 13 projektów o łącznej wartości ponad 15 mln zł z obszaru nauk ścisłych i technicznych oraz nauk społecznych. Sieć JPI Urban Europe ogłosiła wyniki konkursu BTC ENUTC Call 2023 dotyczącego wyzwań miast i obszarów zurbanizowanych. Wśród laureatów są dwa międzynarodowe projekty z udziałem naukowców z Polski. Trzy projekty z udziałem polskich naukowców otrzymały finansowanie w konkursie organizowanym przez sieć JPND na realizację badań nad chorobami neurozwyrodnieniowymi, m.in. nad chorobą Alzheimera i Creutzfeldta-Jakoba. Wyniki ogłosiła także sieć JPIAMR, w konkursie dotyczącym oporności na antybiotyki. Wśród nagrodzonych są cztery projekty z udziałem zespołów z Polski.
Rozpoczęliśmy cykl wykładów „Nauka w Centrum” organizowany wspólnie z Centrum Kopernika. Pierwszy w tym roku wykład „O tym, jak rzeczy zmieniają się w duchy. Przesiedlenia i powstawanie nowych kultur w Europie Środkowej” wygłosiła dr Karolina Ćwiek-Rogalska, laureatka Nagrody NCN 2023 w obszarze nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce. Prof. Łukasz Opaliński, laureat Nagrody NCN w obszarze nauk o życiu, opowiadał o możliwościach wykorzystania naturalnie zachodzących procesów komórkowych do opracowania nowatorskich terapii przeciwnowotworowych. Ostatni wykład w serii pt. „Kwantowa ścieżka do chemii” wygłosiła prof. Katharina Boguslawski, fizyczka kwantowa, laureatka Nagrody NCN w obszarze nauk ścisłych i technicznych.
EOSC Festival. The National Tripartite Event Poland
Listopad upłynął także pod znakiem międzynarodowych wydarzeń organizowanych w naszej krakowskiej siedzibie. 6 i 7 listopada odbył się drugi EOSC Festival. The National Tripartite Event Poland. Wydarzenie zgromadziło interesariuszy Europejskiej Chmury Otwartej Nauki (EOSC), którzy dyskutowali na temat otwartej nauki i przyszłości EOSC. Skupiono się na kluczowych kwestiach związanych z polityką i wdrażaniem otwartej nauki oraz rozszerzaniem EOSC o kolejne kraje, w tym rozwijające się. 16 listopada zorganizowaliśmy konferencję promującą program Badania Podstawowe finansowany w ramach III edycji funduszy norweskich i EOG. Tegoroczne wydarzenie poświęcone było naukom humanistycznym i społecznym. Pod koniec miesiąca gościliśmy z kolei ponad 100 naukowczyń i naukowców, którzy wzięli udział w trzecim i zarazem ostatnim spotkaniu Kick-off programu POLONEZ BIS.
Sieć QuantERA opublikowała drugą edycję raportu „Quantum Technologies Public Policies in Europe”, który przedstawia stan rozwoju polityk narodowych w dziedzinie technologii kwantowych w Europie.
GRUDZIEŃ
Przewodniczący Rady oraz dyrektor NCN wystosowali list do Ministra Nauki Dariusza Wieczorka – Liczymy na nowe otwarcie oraz szybkie i skuteczne działania ze strony rządzących, które będą wspierać Narodowe Centrum Nauki w realizowaniu jego misji, jaką jest podniesienie jakości i efektywności badań naukowych, a także wzrost znaczenia polskiej nauki na świecie – piszą. Profesorowie wyrazili nadzieję na jak najszybsze spotkanie z nowym ministrem, a także na „wszechstronną, konstruktywną i twórczą współpracę na rzecz nauki”. O potrzebie nowego otwarcia w relacjach z resortem nauki, korzyściach z finansowania badań podstawowych i najważniejszych wyzwaniach, jakie stoją przed NCN dyrektor NCN prof. Krzysztof Jóźwiak mówił w dziesiątym odcinku podcastu NCN.
W ostatnich dniach grudnia w Sejmie procedowana jest ustawa budżetowa na rok 2024. W trakcie debaty 21 grudnia minister finansów Andrzej Domański zadeklarował, że środki na zwiększenie budżetu Narodowego Centrum Nauki „na ten ważny cel” zostaną uwzględnione w budżecie państwa.
– Trzonem naszej misji jest finansowanie najlepszych badań podstawowych – tylko tyle i aż tyle (…) Dobrze by było, gdyby politycy dostrzegli wagę NCN w systemie finansowania badań – mówi prof. Robert Hasterok, przewodniczący Rady Narodowego Centrum Nauki w wywiadzie udzielonym „Forum Akademickiemu”. Naukowiec podsumowuje minione 12 miesięcy i mówi o planach Rady na przyszłość.
Polskie środowisko naukowe również zabrało głos w sprawie budżetu NCN. – Zapowiadana przez przyszły rząd i parlament nowelizacja ustawy budżetowej na rok 2024 stanowi ostatnią szansę na uniknięcie poważnej zapaści systemu nauki i szkolnictwa wyższego w Polsce poprzez zmianę poziomu jego finansowania, w tym szczególnie NCN – piszą badaczki i badacze w liście otwartym do władz publicznych. Inicjatorzy apelu zwracają uwagę, że w debacie i deklaracjach partii politycznych pomijane są sprawy nauki i szkolnictwa wyższego, a „wyzwania związane z dalszym prowadzeniem badań naukowych oraz sytuacja materialna naukowców stają się coraz bardziej dramatyczne”. Apel można podpisać online. Dotąd pod apelem podpis złożyło niemal 3,2 tys. osób.
Głos w sprawie stanu polskiej nauki zabrali także laureatki i laureaci stypendium Ministra Edukacji i Nauki dla wybitnych młodych naukowców. Zwrócili się do Premiera RP i Ministra Nauk i Szkolnictwa Wyższego z apelem o zwiększenie środków przeznaczonych na finansowanie polskiej nauki oraz rewizję istniejących kanałów pozyskiwania funduszy na badania. Pod listem widnieją nazwiska 111 naukowczyń i naukowców pracujących w polskich jednostkach.
W grudniu tradycyjnie opublikowaliśmy harmonogram przeprowadzania w 2024 r. konkursów będących w naszej stałej ofercie. W planie są dwie edycje konkursu OPUS, w tym jesienna z dodatkiem LAP, po jednej edycji PRELUDIUM, SONATINY, SONATY, SONATY BIS, MAESTRO, a także otwarcie kolejnego naboru w MINIATURZE oraz kontynuacja konkursów IMPRESS-U oraz Weave-UNISONO. W harmonogramie nie zostały ujęte konkursy wielostronne ogłaszane przez międzynarodowe sieci agencji finansujących badania naukowe, których NCN jest członkiem.
Opublikowaliśmy wyniki konkursu na międzynarodowe projekty badawcze z zakresu technologii kwantowych, organizowanego przez konsorcjum QuantERA. Wśród 24 wyłonionych projektów jest aż 8, które realizowane będą z udziałem polskich zespołów. Naukowcy z Polski podejmą badania nad kwantową naturą środowiska, symulatorami kwantowymi, kryptografią kwantową oraz potencjałem zasobów odpowiedzialnych za obliczenia stosowane w komputerach kwantowych.
Naukowcy z Białowieży, Łodzi, Krakowa, Sopotu i Warszawy zostali laureatami konkursu BiodivMon ogłoszonego przez Europejskie Partnerstwo na rzecz Bioróżnorodności Biodiversa+. Laureaci będą prowadzić badania nad doskonaleniem systemu monitorowania różnorodności biologicznej i zmian w ekosystemach. W konkursie wyłonione zostały 33 zwycięskie projekty. Polskie zespoły biorą udział w sześciu z nich, a ich łączny budżet to niemal 6,8 mln euro.